Usa ka Dagat nga Himalatyon sa Kauhaw

ANG Aral nga dagat sa Unyon Sobyet mao ang ikaupat-kinadak-ang interyor nga lanaw sa kalibotan. Apan kusog kaayong nagkagamay kini nga sa presenteng gikusgon, kini bug-os mamad-an sa sinugdan sa sunod nga siglo.

Sumala sa magasing South, halos katunga sa luna nga natabonan sa orihinal nga lanaw nahimo nang desyertong asinon. “Ang tubig nga nahibilin sa nagamay nga Aral asinon kaayo nga 20 sa 24 ka espisye sa mga isda nga nagpuyo dinhi sa miagi nangahanaw,” miingon ang magasin.

Sa nangagi ang dako kaayong Amu Darya ug Syr Darya nga mga suba nagbubog kapin sa 50 kilometro kubiko nga tubig ngadto sa Aral nga dagat kada tuig. Apan karon kining daghang tubig nahimo na lang nga tagiti. Ngano? Sumala sa magasing South, kining mga subaa gigamit sa pagpatubig sa kanunay-nagkalapad nga uma sa gapas ug humay sa rehiyon.

Ang gobyernong Sobyet karon naglansad sa usa ka programa sa pagluwas sa Aral nga dagat gikan sa pangupot sa desyerto. Pinaagi sa pagmoderno sa mga sistema sa irigasyon ug pagkunhod sa mga luna nga gigahin sa pagtaom sa gapas ug humay, ang programa may tumong nga luwason ang 9 kilometro kubikong tubig sa usa ka tuig, ug gilaoman nga kini mapauswag ngadto sa 30 kilometro kubiko sa sinugdan sa sunod nga siglo. Bisan tuod dili kini magpasig-uli sa lanaw ngadto sa iyang orihinal nga gidak-on, gilaoman nga kini makapugong sa dugang pagkupos. Ang magasing South miingon nga daghan ang nahadlok nga kining programaha maoy laing kaso sa “diyutay kaayo, ulahi kaayo.”

[Mga mapa sa panid 31]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Aral nga dagat

1960

1989

2000?

Syr Darya

Amu Darya

[Mapa]

U.S.S.R.

Luna gipadako