Kagahapon sa Mexico Nag-apektar sa Iyang Relihiyon Karong Adlawa

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Mexico

ANG pagduaw sa dako kaayo Nasodnong Musiyo sa Antropolohiya sa Mexico City nagpadayag kon unsa kaapektado sa tribonhong mga relihiyon sa nangaging mga siglo ang Katolikong relihiyon nga gituman sa daghan sa Mexico karong adlawa.

Ang mga estudyante sa kasaysayan sinati sa paagi sa pagpasulod ni Hernán Cortés ug sa kaubang mga mananakop sa Katolisismo nganha sa Mexico sa katuigang 1500. Niadtong panahona, ang natukod nga mga kultura uban sa ilang relihiyosong mga tinuohan naglungtad na didto, sumala sa makaiikag kaayong gipadayag sa Nasodnong Musiyo.

Si Mexi ang unang diyos sa tribong Mexica, mao nga sayon nga sabton diin makuha sa nasod ug kaulohan niini, Mexico City, ang ilang mga ngalan. Gitukod nianang unang mga Indian ang Mexico City sa mga 1325 diha sa usa ka umaw nga isla taliwala sa Lanaw Texcoco. Ang orihinal nga populasyon gilangkoban sa nagkadaiyang mga tribong Indian. Dihay Olmec, Chichimec, Aztecs, Maya, ug uban pa. Ang matag tribo may iyang kaugalingon mga butang sa arte, ug nagpabilin ang kagun-oban sa pipila sa ilang unang mga tinukod, mga templo, ug mga siyudad.

Usa ka Relihiyosong Panagsagol

Ang mga bisita sa musiyo, nga nahimutang sa matahom nga Chapultepec Park, kasagarang matingala sa pagkahibalo sa gidak-on sa pagkasagol sa karaan ug sa modernong mga tinuohan sa katawhan sa Mexico. Dugang pa, daghan ang mahingangha sa kaamgiran sa unang tribonhong mga tinuohan ug niadtong gipailaila sa Katolikong mga mananakop.

Sa hawanang Aztec, ang lainlaing mga mapa nagpadayag sa pagkatukod sa Mexico. Dayag gikan sa mga pasundayag nga ang mga Aztec may pagkarelihiyoso. Dinhi makita ang daghang kinulit sa mga diyos ug mga diyosa nga gisimba sa mga Aztec. Ang usa ka dakong kinulit, nga gikopya niini nga panid, maoy iya sa diyosang si Coatlicue, si kinsa giisip nga inahan sa mga diyos ug sa mga lalaki. Matikdi nga siya dunay duha ka ulo sa halas nga nag-atbang, ilis sa usa ka ulo sa tawo. Ang iyang sidsid ginama sa gilukot nga mga bitin. Mopatim-awng pipila sa maong mga simbolismo naghawas sa kinabuhi ug kamatayon.

Sa pag-abot sa mga mananakop, daghang Indian nangalagiw ngadto sa lisod nga mga dapit o sa lasang. Sa maong pagpalain sa ilang kaugalingon, ang pila ka grupo sa mga Indian nakahawid sa ilang daghang karaang relihiyosong mga ideya hangtod pa karong adlawa. “Pananglitan,” usa ka giya sa musiyo misaysay, “ang Huichol nagtuo nga ang adlaw, lagsaw, ug mais naglangkob sa usa ka panagtapo sa tulo, nga susama sa doktrinang Trinidad sa Katoliko.” Midugang siya: “Ang mga Indian sa Chiapas State bisan karon nagsimba sa karaang una-Katsila nga mga diyos, sama sa diyos nga ulan, diyos nga yuta, ug diyos nga hangin, ug dunay laing seremonyas alang sa matag usa.”

Basin mahibulong ka nganong daghan sa Mexico karong adlawa nag-angkon nga mga Kristohanon sa dihang ginatuman usab nila ang ubang mga matang sa pagsimba. Mahitungod niini, ang usa ka inskripsiyon diha sa hawanan “Introduksiyon sa Etnograpiya” miingon: “Ang relihiyon nag-impluwensiya sa matag bahin sa kinabuhi sa Indian. . . . Ang labing hinungdanon nga kinaiya sa relihiyon sa Indian mao ang pagsagol sa Katolikong mga batasan ug sa paganong mga batasan, nga maoy bilin sa una-Katsilang mga tinuohan ug mga paagi sa pagsimba. Ang Huichol, Lacandon, ug Otomi mao ang nagpreserbar sa kadaghanang una-Katsila nga mga kinaiya diha sa ilang relihiyon; [ang Huichol] nagsimba sa mga diyos nga naghawas sa adlaw, tubig, ug kalayo, ug ilang gitagoan sila diha sa mga langob. Ang Lacandon nagsimba gihapon sa karaang mga idolo nga hikaplagan diha sa Maya nga mga templo.” Oo, ang pagkasagol sa Katolisismo ug sa karaang paganong mga relihiyon maoy kasagaran sa Mexico.

Dugang gihulagway kini diha sa mga eksibit sa hawanang Northeast. Kini sila nagsugid bahin sa mga tinuohan sa Yaqui, Seri, ug Tarahumara. Ang usa ka inskripsiyon sa maong hawanan mabasa: “Sa pagkakaron, ang Yaqui maoy relihiyoso kaayong katawhan, ug ang ilang mga ideya maoy Kristohanon bisan pag gibag-o ug gipasibo. Nagtuo sila nga si Kristo maoy usa ka Yaqui nga mianhi sa yuta aron sa pagluwas kanila gikan sa lunop, sa paghatag kanila sa ilang teritoryo, sa pagtukod sa walo nila ka lungsod, ug sa paghatag kanila sa Comunila (pundok sa mga awtoridad). . . . Dili sila motugot sa Protestanteng pagpangabig, ni motugot sila sa pagkaanaa sa usa ka Katolikong pari.”

Bisan pa niana, sumala sa gipadayon sa maong inskripsiyon: “Duyog sa makutihong mga tinuohan ug mahikong mga seremonyas ug mga bilin sa una-Katsila nga relihiyon, gidawat usab nila ang Katolikong relihiyon. Nagtuo sila sa usa ka Kristohanong diyos ug kanunay nagpaila nga siya mao ang adlaw.”

Ang makita sa mga bisita diha sa seksiyong Tarahumara dugang nagpamatuod sa pagkasagol sa karaan ug modernong relihiyosong mga tinuohan. Makita dinha ang usa ka gamay nga bentana nga may kahoy nga mga krus; ang usa ka inskripsiyon sa ubos nag-ingon: “Ang relihiyon sa Tarahumara mao ang produkto sa panagsagol sa Kristohanon ug paganong mga tinuohan. Ang nahauna gipailaila sa ika-17ng siglo sa Franciscanong mga misyonaryo. Nagtuo sila kang Tata Rioshi (Diyos nga Amahan), kang Kristo Jesus, sa Everuame (ang Dakong Inahan, o Birhin Maria), ug sa ubang santos nga maoy mga patron nga santos sa pila ka balangay. Ang tanan gihatagan sa dungog sa mga diyos. Ang krus ilabinang hinungdanon kay ila kanang ilangkit sa adlaw ug bulan ug sa pagsimba sa pagkatabunok sa yuta.”

Sa seksiyong Seri, ang laing inskripsiyon nagasaysay: “Ang relihiyon nga gituman sa Seri maoy panagsagol sa karaang mga tinuohan ug sa Kristohanong mga impluwensiya.”

Daghan pa kaayo ang makita nga nagpasiugda sa relihiyosong mga tinuohan sa unang Indian nga mga molupyo. Pananglitan, sa hawanang Mesoamerica mao ang matahom nga mga pinintal nga naghawas sa lima ka kultura gikan sa mga rehiyon sa Pasipiko, sa Baybayon sa Gulpo, sa Maya, Altiplano, ug sa Mixtec. Ang mga molupyo gipadayag nga nagsimba sa mais, sa jaguar, sa bitin, ug sa agila​—nga silang tanan giisip nga mga diyos.

Human sa pagduaw sa matahom nga Nasodnong Musiyo sa Antropolohiya, ang usa mahingangha sa gidak-on sa pagkasagol sa karaang mga rituwal ug mga tinuohan sa sayong Indian nga mga molupyo sa nasod ug sa iya sa Katolikong mga mananakop. Sumala sa gipadayag sa mga eksibit, bisan karong adlawa daghan sa Mexico ang apektado sa tribong mga relihiyon sa nangaging mga siglo.