Ang Pagdagsang sa Diborsiyo
“ALAHAS SA DIBORSIYO.” Kanang talagsaong ulohan mipatim-aw ning bag-o pa sa usa ka popular nga magasin sa kababayen-an. Ang artikulo miagda: “Ang imo diayng kaminyoon nibuto ug gibati nimo nga gisilaban. Nganong dili ipatunaw ang mga handumanang nabuagsa pa sulod sa imong kahon sa alahas.” Nga may bayad ang lokal nga platero magpagamit sa mga tawong nagdiborsiyo sa ilang tigtunaw aron pagtunaw sa ilang mga singsing sa pagkakaslonon ug sa kasal. Unya iyang umolon ang ilang mga pahiyas ngadto sa mga porma nga dili magpahinumdom kanila sa pakyas nilang mga kaminyoon.
Karong mga adlawa, ang kaminyoon, sama sa mga pluma, mga plato, mga hapin sa bata, ug mga labaha, morag labaw pang popular diha sa dagway nga ilabay-tapos-gamit. ‘Sa dihang ikaw mapul-an na, ibasura kana’—sumala pa sa naglungtad nga tinamdan.
“Ang kaminyoon sumala sa iyang pagkamao wala na maglungtad,” matud ni Lorenz Wachinger, usa ka popular nga awtor, sikologo, ug terapista sa Munich, Alemanya. Usa ka hingaping pahayag? Tingali; apan dili lisod sabton kon nganong kana ang iya tingaling gibati. Sumala sa mantalaang Stuttgarter Zeitung, mga 130,000 ka kaminyoon mabungkag sa Alemanya kada tuig. Apan ang diborsiyo dili linain sa Alemanya.
Usa ka Panghitabo sa Tibuok Yuta
Ang susamang kiling inanay nagapatim-aw sa kanasoran sa tibuok kalibotan. Pananglitan, ang Tinipong Bansa, matawag kaulohan sa diborsiyo sa kalibotan. Ang tinuig nga gidaghanon sa diborsiyo maoy kapig 1,160,000, o hapit katunga sa gidaghanon sa mga kasal. Kana mag-aberids ug kapin sa duha ka diborsiyo matag minuto sa kada adlaw!
Kon itandi sa nangagi, ang maong gidaghanon motumbas sa pagdagsang sa diborsiyo. Usa ra ka siglong miagi, may 1 lang ka diborsiyo sa matag 18 ka kasal sa Tinipong Bansa. Gawas sa kalit nga pagsulbong tapos sa Gubat sa Kalibotan II, ang gidaghanon inanay lang nga miuswag hangtod sa katuigang 1960. Dayon, sa 25 ra ka tuig, mitulo kana ka pilo!
Sa tungatunga sa katuigang 1980 (ang labing bag-ong katuigan nga mabatonan ang kasaligang mga estadistika), ang kanasoran sa tibuok kalibotan nakakitag mga kinatas-ang ihap sa mga gidaghanon sa diborsiyo sama niini nila: Unyon Sobyet, 940,000 sa usa ka tuig; Hapon, 178,000; United Kingdom, 159,000; Pransiya, 107,000; Canada, 61,000; Australia, 43,000. Bisan sa mga dapit diin ang relihiyon ug mga balaod nakahupot nga ubos sa gidaghanon sa diborsiyo, naghagiyos ang kahanginan sa kausaban. Pananglitan, sa Hong Kong aduna lamay 1 ka diborsiyo sa matag 17 ka kasal; apan ang gidaghanon sa mga diborsiyo didto midoble tali sa 1981 ug 1987. Ang magasing India Today mitaho nga ang kaulawang nalangkit sa diborsiyo nagkahanaw taliwala sa kasarangang hut-ong sa India. Ang bag-ong mga korte gimugna sa nagkalainlaing mga estado sa India aron sa pagsagubang sa pag-uswag sa mga kaso sa diborsiyo gikan sa 100 porsiento ngadto sa 328 porsiento sa napulo ka tuig.
Hinuon, ang mga estadistika dili makapasabot sa kaguol luyo niining labihan ka dagkong mga numero. Ikasubo, halos kitang tanan apektado sa diborsiyo tungod kay ang kaminyoon maoy tibuok kalibotan. Lagmit, kita kaha minyo o mao ang bunga sa naminyo nga mga ginikanan, o kita suod sa mga tawong minyo. Busa bisan pag wala pa kita sakita sa diborsiyo, ang hulga niini basin makapahadlok gihapon kanato.
Unsay hinungdan niining tanan nga diborsiyo? Ang politikanhong kausaban basin bahin sa tubag. Sa daghang kanasoran ang mga paril sa pagdili sa Estado batok sa diborsiyo—nga dugay nang gisuportahan sa impluwensiyadong relihiyosong mga pundok—nangatumpag sa katuigang bag-o pa. Pananglitan, sa katuigang 1980, gideklarar sa Argentina nga dili konstitusyonal ang usa ka balaod nga dili motugot ug legal nga diborsiyo. Ang Espanya ug Italya susamang mipailaila sa legal nga diborsiyo. Apan ang maong kausaban sa balaod dili kanunay duyogan sa kusog nga pag-uswag sa gidaghanon sa diborsiyo.
Busa ang butang labi pang lalom kay sa sistema legal nagapaluyo gayod sa epidemya sa diborsiyo sa tibuok yuta. Ang awtor si Joseph Epstein mitumong niana sa misulat siya nga sa dili pa dugay, “ang pagkadiborsiyado maoy pagkasertipikado sa legal, ingnon ta, sa kakulang sa usa ug moral nga pagkamatinumanon.” Apan karong adlawa, misulat siya, “sa pila ka pundok, ang dili pagkaagig diborsiyo morag labi pang eksepsiyonal kay sa pagkaagi niana; dinhi ang pagkinabuhi sulod sa mga utlanan sa usa lang ka kaminyoon tingali isipon pang pagpadayag sa kakulang ug pagkamamugnaon.”—Divorced in America.
Sa laing mga pulong, ang paninugdang mga tinamdan nga nabatonan sa katawhan bahin sa kaminyoon nausab. Ang pagtahod ug pagbalaan sa usa ka institusyon nga dugay nang gibalaan nagakatun-as. Busa sa tibuok kalibotan, ang diborsiyo nagakahimong mas dinawat. Ngano? Unsay makapahimo sa katawhan sa pagdawat sa butang nga sa nangagi kaylap nga wala uyoni? Mahimo kahang ang diborsiyo dili gayod diay daotan kaayo?