Makapatayng mga Sakit nga Wala Mapukgo

SI Margaret nagkabuang pagpangitag tambal sa dihang ang iyang anak nga lalaking si Tito nataptan ug malarya. Tulo ka tambal, lakip na ang dinayeg kaayong chloroquine, ang gidapat. Bisan pa niana, namatay si Tito​—sa edad nga siyam ka bulan pa lamang.

Sa Kenya, ang nasod ni Margaret, ang maong trahedya komon kaayo. Ang “Newsweek” nagtaho: “Ang ‘anopheles gambiae,’ ang pangunang matang sa nagdalag-malarya nga mga lamok, mabuhi niining bahina sa kalibotan. Ang kabataan dili mabuhi. Singko porsiento kanila ang mamatay gumikan sa malarya sa dili pa moabot sa panuigong tingtungha.”

Sa 1991 ang tesis nakapatay ug 12 ka binilanggo ug usa ka guwardiya sa New York State, T.B.A. “Amo kanang santaon sa mga bilanggoan,” matud ni Dr. George DiFerdinando, Jr., “apan ang tinuod nga suliran mao unsaon nimo pagsanta kana karon nga kana nakasukad na diha sa komunidad?”

Ang World Health Organization nagtaho nga 1.7 bilyones​—halos ikatulong bahin sa populasyon sa kalibotan​—ang nagdala sa kagaw sa tesis. Matag tuig, walo ka milyon niini ang magkasakit, ug tulo ka milyon ang mamatay.

Sa usa ka ospital sa New York, usa ka batang babaye natawo nga kulang ug 11 ka semana, apan bahin lang kini sa iyang suliran. Ang pagpamakpak sa panit sa iyang mga kamot, ang mga hubag sa iyang mga tiil, ang naghubag nga atay ug esplin, ang tanan naghatag ug tataw nga ebidensiya nga siya nataptan ug sipilis samtang didto pa sa tagoangkan sa iyang inahan.

“Ang pila ka masuso nadaot kaayo sa sakit nga bisan anaa pa sa mga tagoangkan sa ilang mga inahan sila namatay,” nagtaho ang “The New York Times.” “Ang pipilang uban pa mamatay human sa pagkatawo, ang pipila adunay grabeng mga samad sa panit panahon sa pagkahimugso.”

Malarya, tesis, ug sipilis​—kining tulo ka sakit gihunahunang nasanta na ug hapit nang mapapha pila ka dekada kanhi. Nganong kini sila midagsang pag-usab karon?