Ang Compact Disc—Unsa Kana?
SUKAD nga gipailaila kini sa katilingban aron ibaligya niadtong unang bahin sa katuigan sa 1980, ang compact disc nga mabasa sa laser nga digital gidayeg ingong labing dakong diskoberiya sa pagrekord sa tingog sukad naimbento ni Edison ang iyang tinfoil-cylinder nga ponograpo niadtong 1877 o sukad sa pag-abot sa stereophonic nga tingog sayo sa katuigang 1960.
Sa Tinipong Bansa, usa ka taho sa basahon sa pamatigayon nga Billboard nagpakita nga niadtong 1992, ang mga tiggama nakapadala ug 414 ka milyong compact disc apan 22 milyon lamang sa mga plaka sa ponograpo. Mas dakog halin ang compact disc nga ang pipila ka kompaniya sa pagrekord wala na maghimog mga vinyl nga plaka. Bisan pa, ang sinaw gamay nga disc nagpabiling katingalahan alang sa daghang tawo. Unsa kining digital nga tingog? Maayo ba gayod kini sumala sa gipangangkon? Sa unsang paagi nagaobra ang disc? Ug ang nalangkit ba nga teknolohiya magamit sa pagtipig ug pagkuhag-balik sa mga impormasyong natigom, sama sa impormasyon gikan sa Ang Bantayanang Torre ug Pagmata!?
Digital nga Pagrekord—Unsa Kini?
Aron masabtan kon unsa ang digital nga pagrekord, kinahanglan una nga may paninugdang ideya kita kon sa unsang paagi nagaobra ang karaang analog nga pagrekord. Sa naandang plaka sa ponograpo, ang musika irekord ingong walay-putol, nagbalodbalod nga gilis, samag hulagway, o kaamgid, sa balod nga tingog. Aron mapagawas ang musika, ang dagom, o stylus, sa ponograpo ipatong sa gilis sa nagatuyok nga plaka. Ang dagom mosubay sa gilis, ug ang pagbawogbawog sa gilis mopakurog sa dagom. Kini, sa baylo, mopatunghag gagmayng elektrikal nga signal nga hulad sa tingog nga nakuha sa mikropono sa recording studio. Dayon ang signal pakusgan—ug mogawas ang musika!
Ang digital nga pagrekord nagagamit ug lahi nga paagi. Sulayan ug sukdon sa digital recorder ang gikusgon sa signal sa hustong kal-ang—tinagpulo ka libo ka beses sa usa ka segundo—ug irekord kining nasukod nga ihap ingong mga numero, o mga digit. Ang mga sukod irekord sa tinagurha ka numero—ang pinulongan sa mga kompiyuter—nga gilangkoban lamang sa mga 0 ug mga 1. Ang agos sa mga numero, o mga digit, prosesohon dayon pinaagi sa kompiyuter ug tipigan, kasagaran diha sa teyp. Aron mapatokar ang narekord, basahon sa usa ka kompiyuter ang mga digit ug maghimo pag-usab ug mga signal sama sa orihinal nga signal. Dayon kini nga signal pakusgan ug—sa makausa pa—mogawas ang musika!
Kini nga proseso dili kaayo maapektohan sa mga limitasyon sa mga makina sa pagrekord ug paggama kay sa analog nga pagrekord. Kini moresulta ug menos nga saba, wala kaayoy kanaas nga tingog, ug mas diyutay sa uban pang hinungdan nga magpamenos sa kalidad sa mga ginarekord. Dugang pa, ang impormasyon sa pormang digital mahimong tipigan nga dasok kaayo ug makuha dayon pag-usab. Ang digital nga pagrekord, tingali moingon ang usa, maoy kinaiyanhong resulta sa pag-usa sa usa ka kompiyuter ug usa ka rekorder.
Sa daghang katuigan ang mga kompaniya sa pagrekord nagahimog digital recording sa ilang mga istudyo. Apan ang mga gamit sa istudyo komplikado kaayo nga gamiton sa pagpatokar ug musika diha sa balay. Ang tinuod nga kalamposan sa digital recording, alang sa mga pumapalit, mao ang pag-abot sa kasangkapan sa pagpatokar nga barato ug daling magamit sa kasagarang tiggamit sa balay. Ang resulta mao ang digital compact disc (CD) ug ang compact disc player.
Ang tinagurha nga numero, o bits, hubaron ingong serye sa mikroskopikong mga gilis ug patag nga mga luna sa ibabaw sa plastik nga disc nga may sinaw aluminum nga sapaw. Ang disc maoy 120 milimetros lamang ang diyametro. Ang sapaw nga aluminum selyado sa ilalom ug usa ka panalipod nga sapaw sa sihag nga plastik. Aron mapatokar ang musika, ang samag plata ka sinaw nga disc ipasok sa sulod sa CD player. Imbes dagom, sundan sa maayong pagkapokus nga silaw sa laser ang linya sa pino kaayong mga gilis. Sa dihang maigo sa silaw ang mikroskopikong mga gilis, mosabwag kini, apan sa dihang kini moigo sa hamis nga ibabaw, kini ipabanaag ug balik ngadto sa sensor. Niining paagiha ang mga gilis ug ang mga patag nga ibabaw sa CD mahimong seryal sa elektrikal nga mga pulso nga hubaron sa komplikadong elektronikong mga sirkito diha sa player.
Unsa Kini ka Maayo?
Apan tinuod ba nga ang CD mas maayo kay sa mga plakang vinyl? Aw, tagda palihog: Sanglit ang CD patokaron pinaagi sa silaw sa kahayag imbes sa diyamanteng dagom, dili kini mogaras bisan pila ka beses patokaron ang musika. Bisan ang gagming nga mga lama ug mga marka sa ibabaw sa disc dili makaapekto sa tingog, sanglit ang silaw sa laser napokus sa mga gilis ug dili sa ibabaw sa disc. Wala na kadtong mga sagitsit nga tingog nga kasagarang madungog sa tanan nga maminaw sa LP (long-playing nga plaka). Kining tanan nagpadorar ug dugay sa CD nga dili matupngan sa LP. Sa teoriya, ang compact disc angay modurar sa walay kataposan—kon kini maayong pagkagama ug pagkagamit.
Ang taas nga oras sa pagpatokar sa CD ug ang kagamay niini maoy mga bentaha usab. Ang kapin sa usa ka oras nga pagpatokar sa musika mahimong patokaron nga dili ka kinahanglang motindog ug baliskaron ang plaka! Ang CD, nga ang gidak-on hapit ikalimang bahin sa LP, sayon usab nga gamiton ug tagoan. Dugang pa, tungod kay ang mga CD player moandar samag kompiyuter, daghan niini mahimong iprograma aron mapatokar ang mga bahin sa CD sa bisan unsang gusto nimo nga pagkasunodsunod o balikon kini. Ang ubang mga player adunay naprogramang katakos sa pagpangita nga magamit aron makita dayon ang bisan unsang awit diha sa musika. Ang maong kombenyenteng bahin nagustohan kaayo sa daghang tiggamit.
Apan komosta ang tingog? Halos ang tanan nga nakadungog sa CD sa unang higayon nahingangha sa katin-aw ug buhi kaayo nga tingog niini. Ang musika detalyadong mogawas gikan sa hilom nga palibot. Usa ka rason niini mao nga sa CD ang diperensiya tali sa kinahinayan ug kinakusgang musika nga mahimong irekord—gitawag ug dynamic range—mas dako kay sa kasagarang LP. Kini, uban sa walay kasikas ug kanaas, naghatag ug mas tin-aw nga musika nga madungog sa mga CD.
Sa laing bahin, ang kasagarang CD mas mahal kay sa LP. Bisan pa, ikaingon gayod nga ang CD nakahatag sa publiko sa katibuk-an ug usa ka maayong sukod sa hulad sa tingog nga napahimuslan sa pipila lamang sa gustog hi-fi kaniadto.
Mga Compact Disc ug mga Kompiyuter
Ning bag-o pa ang mga CD adunay bag-ong bahin tungod kay ang samang teknolohiya magamit sa pagtipig ug daghang impormasyon o data. Ang sulod sa usa ka compact disc daling makita pinaagi sa usa ka kompiyuter nga konektado sa usa ka gamit nga makabasa ug CD o CD reader. Maingon nga bisan unsang bahin sa musika makita dayon diha sa CD player, uban sa laing matang nga CD reader, ang bisan unsang bahin sa gitipigang impormasyon mahimong mabasa, mapangita, o makutlo sulod sa pipila lang ka segundo pinaagi sa hustong pagkadesinyo nga mga programa sa kompiyuter.
Ang compact disc adunay katingalahang kapasidad sa pagtipig. Sa termino sa kompiyuter, kini makatipig ug kapin sa 600 ka megabytes, ang tumbas sa 1,000 ka floppy disk o 200,000 ka pinatik nga mga panid. Sa laing pagkasulti, ang napulo ka set sa usa ka 20-ka-tomo nga ensiklopedia nga gibag-o sa pormang digital mahimong tipigan sa usa lamang ka compact disc! Apan ang bentaha niini dili limitado sa dako niini nga kapasidad.
Sa mga tuig 1985, ang mga CD nga magamit sa kompiyuter misugod paggula sa baligyaanan. Kini gitawag ug CD-ROM, nga nagkahulogang compact disc read-only memory. Ang sulod niini kasagaran maoy reperensiyang materyal, sama sa mga ensiklopedia, diksiyonaryo, direktoryo, katalogo, bibliograpiko ug teknikal nga mga impormasyon, ug mga archive o lainlaing mga koleksiyon. Sa pagsugod ug gama niini, tungod kay dakog gasto, kini gigamit sa kadaghanan sa mga librarya ug ubang institusyong akademiko o sa gobyerno. Gani, ang usa ka disc nga sa miaging pipila ka tuig mokantidad ug pipila ka gatos ka dolyar karon mapalit nga mas barato kay niana.
Wala magdugay dako pa ang mahimo sa CD-ROM gawas sa gamit niini sa pagtipig lamang ug impormasyon. Niining miaging pipila ka tuig, ang CD-ROM nga mga disc nga may mga hulagway nga de-kolor ug tunog miabot sa mga baligyaanan. Karon dili lamang nimo mabasa ang usa ka kasaysayan sa kinabuhi ug makita ang hulagway sa usa ka tawo kondili madungog usab nimo ang tingog sa maong tawo. Ug siyempre, anaa usab ang tanang matang sa dula sa kompiyuter nga adunay tingog ug nagalihok de-kolor nga mga hulagway. Kining gikatawag nga multimedia, interactive systems, nga gitapo ang kompiyuter ug kalingawan sa balay, daw mao ang uso sa umaabot.
Ang digital compact disc tinuod gayod nga usa ka katingalahan sa teknolohiya nga mapuslanon kaayo alang sa edukasyonal ug kalingawan nga mga katuyoan. Kon matuman ba niini ang mga potensiyal niini mahibaloan ra unya sa umaabot.
[Kahon sa panid 21]
Ang Gamay Kaayo nga Kalibotan sa CD
Ang ngalang compact disc tukma kaayo sa ngalan. Diha sa sinaw nga ibabaw niining samag-palad kadak-a nga disc maoy lima ngadto sa unom ka bilyong pino kaayong gilis nga gihan-ay nga pinatuyok. Kon inaton, ang kuwerdas mokabat ug kapin sa 5.6 kilometros ang gitas-on. Gilambod ngadto sa 20,000 ka tuyok gikan sa sulod sa disc pagula, ang mga raya dasok kaayo nga 60 niini masulod sa badlis sa usa ka plakang LP (long-playing). Gibanabana nga kon ang matag gilis samag gidak-on sa lugas sa humay, ang disc mahimong mas dako pa sa upat ka natad nga dulaanan sa potbol.
Tungod sa pagkagamay niini, ang mga CD kinahanglang himoon sa hinlo nga mga lawak diin ang hangin maayong pagkasala. Ang usa ka kasarangang tipik sa abog, mga lima ka pilo ang gidak-on kay sa gilis sa CD, igong makapapas sa giprogramang mga kodigo nga mopahinabog sayop nga pagrekord. “Kon itandi ang atong mga sukdanan sa kahinlo,” matud sa usa ka enhinyero, “ang lawak disdisanan wala ra sa kumingking.”
Sanglit ang disc motuyok kutob sa 500 ka tuyok matag minuto samtang nagtokar, katingalahang kalaki ang pagpokus sa laser diha sa gamay kaayong mga gilis ug sa pagpabilin niini nga dili mosimang diha sa dasok kaayong pagkatuyok nga raya. Sa paghimo niini, ang silaw sa laser kontrolado sa usa ka komplikado kaayong sistema nga nagatultol sa mga lihok sa silaw.
[Kahon sa panid 23]
Librarya sa Watchtower—CD-ROM
Kanunay gipili sa Watchtower Society ang paggamit sa tukmang kauswagan sa teknolohiya sa pagpalambo sa intereses sa Gingharian. Ang Sosyedad niadto mao ang usa sa unang migamit sa de-kolor nga pelikula, mga network sa radyo, ug mabitbit nga ponograpo sa pagmantala sa maayong balita. Karon, giluwat sa Watchtower Society sa Ingles ang Watchtower Library—1993 Edition. Nakaseguro kami nga kini mahimong usa ka talagsaong galamiton alang sa pagtuon ug pagpanukiduki sa Bibliya.
Kining bag-ong giluwat tinuod gayod nga usa ka librarya. Kini naundan sa teksto, diha sa elektronikong porma, sa New World Translation of the Holy Scriptures—With References, sa tinuig nga mga tomo sa The Watchtower gikan sa 1950 ngadto sa 1993 ug Awake! gikan sa 1980 hangtod 1993, sa duha ka tomo nga ensiklopedia sa Bibliya nga Insight on the Scriptures, ug daghan pang ubang mga libro, mga pulyeto, brosyur, ug mga tract nga gipatik sa Watchtower Society sukad niadtong 1970. Dugang pa, kini naundan sa indese sa tanang publikasyon sa Watchtower gikan sa 1930 hangtod 1993.
Uban niining dakong data base, kining CD-ROM nagtagana usab ug sayon-gamiton nga search program nga magpaarang kanimo sa pagpangita sa usa ka pulong, kombinasyon sa mga pulong, o usa ka kinutlo nga Kasulatan sa bisan hain nga publikasyon sa Watchtower Library. Direktang mabuksan usab nimo ang bisan unsang espisipikong publikasyon, diha mismo sa usa ka kapitulo, artikulo, o panid. Ang imong mga gidukiduki mahimong makita sa iskren sa kompiyuter o makopya sa usa ka word processor aron magamit alang sa pakigpulong o sulat. Ang programa sa kompiyuter adunay bahin usab nga makaorganisar ug materyal sa proyekto sa personal nga pagtuon ug sa pagpasulod sa imong kaugalingong mga nota.
Kami naglaom nga pinaagi niining bag-ong instrumento, daghan pa ang magpadayon sa pagtan-aw “sa hingpit nga balaod nga iya sa kagawasan” ug mapanalanginan sa paghimo niana.—Santiago 1:25.