Mga Misyonaryo—Kinsay Angay Mopakitag Sumbanan?

SA WALA pa sugoa ni Jesu-Kristo ang iyang mga sumusunod nga mohimog mga tinun-an, ang ubang mga relihiyon naghimo na ug usa ka matang sa misyonaryong kalihokan. Ang pipila mihimo niini nga labaw kay sa uban, sanglit dili tanang relihiyon ang may tibuok-kalibotang pamaagi, sa ato pa, dili tanan ang nagtudlo ug mensahe nga gituohang mapadapat nga managsama sa tanang tawo.

Pananglitan, sumala sa The Encyclopedia of Religion, ang maong tibuok-kalibotang mga panglantaw wala kaayo hisgoti “diha sa mga pagtulon-an sa tribonhong mga relihiyon ug sa Shintō, ug dili kaayo dayag diha sa daghang matang sa Confucianismo, Judaismo, ug Zoroastrianismo.” Kining maong mga relihiyon mikaylap “labaw pa tungod sa paglalin sa mga tawo o sa inanay nga pag-abin sa duol nga silingan inay kay sa organisadong mga kalihokang misyonaryo.”

“Ang Hinduismo naghawas sa usa ka linain ug hilabihan ka komplikado nga pananglitan,” ang ensiklopedya midugang. “Bisan tuod nga sa daghang paagi susama kini sa walay-pagmisyon nga mga tradisyon,” sanglit mikaylap pinaagi sa inanay nga pagsagop sa mga dili-Hindu, kini, sa laing bahin, “dunay mga yugto sa mainitong misyonaryong kalihokan.”

“Kining naglungtad pa nga mga relihiyon nga nag-angkon nga nagtudlog mensahe nga gibating mapadapat nga managsama sa tanang tawo ug nagapamatuod sa labing makaylapong misyonaryong kalihokan nga saylo sa dapit nga gigikanan sa relihiyon,” pahayag ni Max L. Stackhouse sa Andover Newton Theological School, naglakip sa Islam ug Budhismo. Hinunoa, ang mga misyonaryo sa Islam dili mahimong mga sumbanan sa Kristohanong mga misyonaryo tungod kay ang Islamikong panahon nagsugod lamang sa mga 590 ka tuig human sa sugo ni Kristo nga maghimog mga tinun-an. Ang Budhismo, sa laing bahin, natukod nga una kay sa Kristiyanidad sa halos susamang gidugayon nga ang Islam nagsunod niini.

Usa ka Sumbanan sa Pagkamatugoton

Sumala sa tradisyon giawhag ni Budha ang usa ka misyonaryong kalihokan pinaagi sa pagsugo sa iyang mga tinun-an: “Panglakaw, kamong mga monghe, iwali ang halangdong Doktrina, . . . ayaw itugot nga ang duha kaninyo mowali sa samang dapit!” Apan dili pa gayod daghan ang dinagkong misyonaryong mga kalihokan, bisan tuod nga ang Budhistang mga misyonaryo nakaabot sa Uropa ingon ka sayo sa ika-upat nga siglo W.K.P. Sa kadaghanang kaso ang relihiyon gipakaylap sa indibiduwal nga paningkamot pinaagi sa nagapanawng mga negosyante, mga peregrino, o mga estudyante. Pananglitan, kini nakaabot sa Tsina ug sa lainlaing mga bahin sa Habagatan-sidlakang Asia latas sa mga rota sa negosyo sa dagat ug sa mamala.

Gihunahuna ni Erik Zürcher sa Unibersidad sa Leiden sa Netherlands nga ang pagkaylap sa Budhismo maoy gumikan sa tulo ka pangunang mga hinungdan. Ang usa niini mao nga ang Budhismo may “matinugotong tinamdan sa tanang relihiyon.” Kini nagpasayon sa pagdawat sa “dili-Budhistang mga kredo ingong pasiuna ug bahin lamang nga kapahayagan sa kamatuoran” ug bisan ang pag-ipon sa “mga diyosdiyos sa ubang relihiyon ngadto sa mga diyosdiyos sa Budhista.”

Ang ikaduhang hinungdan mao nga ang Budhistang mga misyonaryo misulod ngadto sa gitawag nga “walay-balay nga kahimtang,” nga nagkahulogan nga ilang gisalikway ang tanang kalibotanong mga pagpihig. Kay walay limitasyon sa sistemang caste, kansang relihiyosong bili gisalikway ni Budha, sila makapakig-uban sa mga langyaw nga walay kahadlok nga mahimong hugaw sumala sa relihiyosong balaod.

Ang ikatulong hinungdan mao nga ang balaang mga sinulat sa Budhismo dili limitado sa usa lang ka partikular nga sagradong pinulongan. Kini sayon nga hubaron ngadto sa bisan unsang pinulongan. “Ilabina sa Tsina,” pahayag ni Zürcher, “ang labing iladong langyaw nga mga misyonaryo tanantanan maoy aktibong mga maghuhubad.” Sa pagkamatuod, naghubad sila sa gilapdon nga ang Ininsek nahimong ikatulong dakong pinulongan alang sa Budhistang literatura, kauban sa Pali ug Sanskrit.

Sa tungatunga sa ikatulong siglo W.K.P., ang magmamando sa empiryo sa India, si Haring Aśoka, dakog nahimo sa pagpabantog sa Budhismo, nga nagpalig-on usab sa misyonaryong mga kinaiyahan niini. Hinuon, sulod niining una-Kristohanong panahon, ang Budhismo sa dakong bahin nagpabiling nasentro sa India ug sa gitawag karon ug Sri Lanka. Sa pagkatinuod, human lamang sa pagsugod sa Kristohanong panahon nga ang Budhismo mikaylap ngadto sa Hapon, Indonesia, Iran, Korea, Malaysia, Myanmar, Tsina, Vietnam, ug sa uban pang dapit.

Ang mga misyonaryo sa Budhismo sa Tsina dayag nga walay nakitang sayop sa pagbag-o sa ilang relihiyon aron himoon kini nga mas dalawaton. Ang The Encyclopedia of Religion nagpahayag nga ang “yawing mga teksto sa Budhista gihatagan ug bag-ong interpretasyon; mga literatura nga nagpanalipod sa pagtuo, bag-ong mga balak, ug bag-ong mga balaod ug mga regulasyon gipahayag nga nag-usab ug, sa pagkatinuod, nagbag-o sa mga kinaiyahan sa mensaheng Budhista aron kini mahimong bahin, ug sa pipila ka paagi magpadasig na usab, sa lumad nga mga relihiyon ug sa Confucianismo ug Taoismo nianang yutaa.”

Usahay, ingon sa ipakita sa umaabot nga mga artikulo niining maong serye, ang mga misyonaryo sa Kakristiyanohan misunod sa sumbanan sa ilang gisundang Budhistang mga misyonaryo. Bisan tuod ilang gihubad ang ilang balaang mga basahon ngadto sa ubang mga pinulongan, subsob nga ilang gitugotan, o gipasiugda pa gani, ingon sa pagpahayag niini sa manalaysay nga si Will Durant, “ang pagpasulod sa paganong pagtuo ug rituwal” diha sa ilang relihiyosong mga tulomanon.

Pagsunod sa “Pangulong Misyonaryo”

Ang Judaism and Christian Beginnings nagpatin-aw nga ang Judaismo wala magpasiugda sa misyonaryong kalihokan sa samang kahulogan nga gihimo sa Kristiyanidad apan “kon itandi sa ubang mga relihiyon, ang Judaismo dili aktibong nangabig.” Apan, ang awtor sa basahon, nga si Samuel Sandmel, nagpahayag nga “sa labing menos dihay balikbalik, labing menos panalagsa, nga paningkamot alang sa pagpangabig.”

Si Sandmel nagpatin-aw nga “sa Rabinikong literatura si Amahang Abraham subsob nga gihulagway ingong ang pangulong misyonaryo.” Siya nangatarongan nga kini nga “panglantaw bahin kang Abraham ingong ang misyonaryo dili gayod mobangon kon wala pay naglungtad nga pipila ka kiling diha sa labing menos pipila ka seksiyon sa Kahudiyohan nga mipabor sa aktibong paningkamot sa pagpangabig o, sa labing menos sa pagdawat ngadto sa pagtuo niadtong kinsa sa ilang kaugalingon gustong magpakombertir.”a

Dayag, sulod sa duha ka siglo nga gisundan dayon sa Komong Panahon, ang Hudiyong misyonaryong kalihokan nagmainiton, ilabina diha sa mga nasod nga nagsulti ug Grego, samtang nagakahanaw na ang kamadanihon sa paganong mga relihiyon. Kining maong kalihokan nagpadayon ngadto sa Komong Panahon, apan giisip nga supak sa balaod niadtong ika-upat nga siglo K.P., sa dihang ang Romanhong Empiryo misagop sa namansahang porma sa Kristiyanidad ingong opisyal nga relihiyon niini.

Pagpakitag Sumbanan

Ugaling, ang Kristohanong mga misyonaryo wala sugoa nga mosunod sa sumbanan nga gihimo sa Hudiyong mga misyonaryo. Sa pagkamatuod, bahin sa Hudiyong mga Pariseo sa iyang adlaw, si Jesus miingon: “Ginasiksik ninyo ang dagat ug ang yuta aron makahimog usa ka kinabig, ug dayon himoon ninyo siya nga doble pa ka takos alang sa kalaglagan kay sa inyong kaugalingon.” (Mateo 23:15, Phillips) Busa bisan pag ilang gilantaw si Abraham ingong “ang pangulong misyonaryo,” ang Hudiyong mga misyonaryo dayag nga wala maghimog mga kinabig nga may matang sa pagtuo nga nabatonan ni Abraham kang Jehova nga Diyos.

Alang sa Kristohanong mga misyonaryo ang sumbanan nga pagasundon mao ang hingpit nga panig-ingnan nga gihatag sa pangunang pangulong misyonaryo, si Jesu-Kristo. Una pa opisyal nga ipahibalo ang iyang sugo sa paghimog-tinun-an, gisugdan niyag bansay ang iyang unang mga tinun-an sa pagbuhat sa internasyonal nga misyonaryong kalihokan nga nalangkit niini. Sanglit kini mahimong proyekto nga dangtag daghang siglo, haom ang pangutana, Ang mga sumusunod ba ni Kristo lig-ong mosunod sa sumbanan nga iyang gihatag?

Samtang naghinapos ang unang siglo sa Komong Panahon, ang tubag dili pa tin-aw. Ang tubag tin-aw na karon, samtang naghinapos ang ika-20ng siglo. Mga 1,900 ka tuig sa milabayng misyonaryong kalihokan sa bahin sa nag-angkong mga sumusunod ni Kristo ang anaa sa atong atubangan ingon sa usa ka bukas nga basahon.

Gikan sa dapit diin kini nagsugod sa Palestina, ang Kristiyanidad mikaylap sa tibuok kalibotan. Ang pagpadulong sa kasadpan ngadto sa Macedonia maoy usa ka lakang. Basaha ang bahin niini sa among sunod nga isyu.

Ingong pananglitan sa nahimo sa mga misyonaryo sa Kakristiyanohan, matikdi kon unsay nahitabo sulod sa daghang siglo sa Mexico. Sa pagbasa sa mosunod nga asoy, suknaa ang imong kaugalingon, ‘Sila ba mga ahente sa kahayag o mga ahente sa kangitngit?’

[Footnote]

[Hulagway sa panid 7]

Gisugdan ni Jesus ang Kristohanong misyonaryong buluhaton, nga nagbansay sa iyang mga sumusunod ug nagpakitag sumbanan nga ilang pagasundon