Usa ka Kasag nga May Talagsaong Lami

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Solomon Islands

ANG kasag sa lubi​—langyaw bang paminawon?a Makaplagan kini sa pipila lamang ka dapit, lakip sa mga isla sa New Georgia, nga bahin sa Solomon Islands.

“Mga kasag sa lubi? Oo, kini sila ania dinhi,” misaysay ang lokal nga mga tawo, “apan kinahanglang mangita mo sa gabii.” Kining gabhion nga mga kasag mogugol sa adlaw ilalom sa lungagong mga tunga sa nagakadunot nga mga kahoy sa siot nga kalibonan sa lasang. Nga mogula sa gabii, kini sila maningaon, oo, sa mga lubi, nga buntan niini ginamit ang kusgan niining mga paak, apan mokaon usab kini sila ug nagkadaiyang humok nga berdeng mga tanom. Aron makita kining makaiikag nga linalang, ang usa kinahanglang mangita ug mga timailhang kinuniskunis nga mga bunot nga nahibilin sa entrada sa ngiob nga mga lungag sa nagakadunot nga mga punoan sa natumbang mga kahoy.

Ang mga taga-isla misaysay nga panahon sa Hunyo ug Hulyo, ang mga kasag maglubong sa yuta, ug didto, tapos magluno, kini sila magpatubo ug bag-o, mas dako nga bayanan sa dili pa mogawas. Sanglit ang pipila ka kasag sa lubi mabuhi hangtod sa 50 ka tuig, ang usa makaapresyar sa gidak-on nga maabot niini. Samtang ako nagbantay, ang usa migula sa lungag niini, nga ang bitiis may gitas-ong 50 sentimetros.

Ikasubo, ang daw pagkaluwas sa lungag niini nga lunohanan dili panalipod batok sa mangangayam, nga makaila sa linginong paglawom sa yuta nga nagtimaan sa sinugdanan sa lungag. Dihadiha ang walay-panalipod nga linalang bitaron pagawas, nga gitagana sa lamesa sa batid sa pagkaon. Ang mga restawran sa Asia nagpabili niining kasaga, ilabina ang unod niini sa humok, linginon, walay-salipod nga likod nga bahin niini.

Busa dinhi sa Solomon Islands, ang posibilidad nga mapuo ang kasag sa lubi maoy tinuod nga kabalaka. Ang Departamento sa Pangisda nagbutang ug mga limite sa gidaghanon sa nangitlog nga mga baye ug sa gidak-on sa kasag nga mahimong ibaligya gawas sa nasod. Ang pipila nagsugyot nga maghimog mga umahan diin ang mga kasag mahimong buhian sa kinaiyanhong puy-anan niini. Apan dakong panukiduki ang gikinahanglan, sanglit dili igo ang nahibaloan bahin sa mga batasan niini sa pagsanay.

Ang kaso sa nagakaus-os nga populasyon sa kasag sa lubi dugang pang nagpasiugda sa panginahanglan sa usa ka sistema sa kalibotan nga magtukod ug balanseng kalikopan. Ilalom niini, ang matag usa sa katingalahang tanang matang sa yutan-ong mga linalang sa Maglalalang makadula sa papel niini sa pagtuman sa tagna sa Salmo 148:​5-10: “Ipapagdayeg kanila ang ngalan ni Jehova; kay siya mismo nagsugo, ug sila nangalalang. . . . Dayega si Jehova gikan sa yuta, . . . kamong nanagkamang nga mga butang ug nanaglupad nga kalanggaman.”

[Footnote]