Ang Pamilya nga Tinuod nga Nahigugma Kanako
ALANG sa usa ka bata, ni bisan kinsang bata, ang pamilya hinungdanon kaayo. Ang usa ka mainiton, mahigugmaong pamilya motabang sa pagtagana sa pisikal ug emosyonal nga mga panginahanglan sa bata. Kini modula ug hinungdanong papel sa pagbansay, edukasyon, ug pag-ugmad. Mopabati kini sa bata nga may kasegurohan. Pagkadakong hampak nga isalikway sa imong pamilya, sama kanako!
Natawo ako diha sa usa ka dakong pamilya sa sidlakang Nigeria. Ang akong amahan pangulo sa usa ka tribo nga may pito ka asawa. Siya nahimong amahan sa 30 ka anak, ug ako ang ika-29.
Usa ka adlaw niadtong 1965, sa dihang ako diyes anyos, mipauli ako gikan sa eskuylahan ug nahibalag nako ang akong papa nga naglingkod sa balkon. Duha ka lalaki ang misulod sa pundok sa mga balay nga nagdala ug mga kartera, ug tapos sa masadyaong pangomosta, ilang gipailaila ang ilang kaugalingon ingong mga Saksi ni Jehova. Ang akong amahan naminaw pag-ayo kanila. Sa dihang gitanyagan nila siya ug duha ka magasin, mitan-aw ang akong papa kanako ug nangutana kon gusto ko ba kadto. Ako mitando, busa iyang gikuha kadto alang kanako.
Ang mga Saksi misaad nga moduaw pag-usab, ug gihimo gayod nila kadto. Sa misunod nga duha ka tuig, miduaw sila sa paghisgot sa Bibliya uban kanako. Apan, dili regular ang ilang mga pagduaw, sanglit kadto maoy napulo ka kilometros nga lakaw gikan sa akong balangay ngadto sa dapit nga ilang gipuy-an.
Gisalikway Ako sa Akong Pamilya
Nag-edad ako ug 12 anyos sa dihang nasakit ang akong amahan ug namatay. Walo ka adlaw human sa paglubong, ang akong kinamagulangang igsoong lalaki nagpatawag sa pamilya aron magtigom. Mga 20 ka tawo ang didto. Kaming tanan naghunahuna nga hisgotan niya ang mga nagasto sa paglubong. Hinunoa, sa akong kakurat, siya miingon nga siya nagpatigom sa paghisgot bahin sa iyang manghod nga lalaki—ako! Giingnan niya sila nga ako interesado sa pagsuroysuroy nga “mangayo” ug upat ka dako nga daw ang pamilya walay kuwarta sa pagpakaon kanako. Siya midugang nga ang pagsuroysuroy nga mamaligya ug mga magasin alang sa upat ka dako maoy pagdaot sa dungog sa pamilya. Siya miingon nga kinahanglan akong mamili kon asa ko buot magpasakop—sa mga Saksi o sa akong pamilya.
Ang akong inahan namatay na, apan usa sa akong mga inaina mihilak ug nangaliyupo alang kanako. Siya mihangyo nga dili nila kini gamiton nga pasangil sa paghikaw kanako sa akong bahin sa panulondon. Apan alang kanila dili hinungdanon ang hunahuna sa babaye. Ang pamilya midapig sa akong igsoong lalaki ug nangayo sa akong desisyon.
Nangayo ako ug panahon sa paghunahuna bahin sa maong butang. Sila miuyon nga hatagan akog higayon hangtod sa sunod nga gabii. Nag-inusara sa akong lawak, ako misugod paghilak. Gibati ko ang kaluya, pagkasinalikway, ug kahadlok. Ako nahibulong kon unsay mahitabo kanako.
Hangtod niadtong panahona, wala pa gayod ako makatambong sa Kingdom Hall ug wala pa gayod makapakig-ambit sa pagsangyaw uban sa mga Saksi. Mabaw pa ang akong kahibalo sa mga pagtulon-an sa Bibliya, ug walay mga Saksi sa akong balangay nga akong kaestoryahan.
Miampo ako kang Jehova, nga nagtawag sa iyang ngalan sa unang higayon sa akong kinabuhi. Ako siyang gisultihan nga ako nakakat-on nga siya mao ang matuod nga Diyos. Ako mihangyo nga siya mopaluyo kanako ug motabang kanako sa paghimo ug hustong desisyon, usa ka desisyon nga makapahimuot kaniya.
Sa misunod nga gabii ang pamilya nagtigom pag-usab ug nangayo sa akong desisyon. Ako misaysay nga ang akong amahan, nga naghatag kanako ug kinabuhi, mao ang nagpasugod sa akong pagtuon uban sa mga Saksi. Siya ang nagbayad sa akong mga magasin ug Bibliya. Sanglit wala siya masuko nga ako nagtuon uban sa mga Saksi, dili nako masabtan kon nganong ang akong magulang nga lalaki mogamit niini ingong pasangil nga kontrahon ako. Dayon miingon ako nga dili ko panumbalingon ang ilang gibuhat kanako, kinahanglang moalagad ako kang Jehova.
Wala sila malipay niadtong maong pahayag. Usa kanila miingon: “Kinsa ba kining gamayng ilaga nga mosulti siya ug sama niini?” Dihadiha ang akong magulang nga lalaki miadto sa akong lawak nga pinusdak ang tiil, gihakop ang akong mga sinina, ang akong mga libro, ug ang akong gamayng karton nga sudlanan sa sinina ug gilabay sa nataran sa gawas.
Nakakita akog kapuy-an uban sa usa ka kauban sa klase nga nagpuyo sa balangay, ug ako mipuyo uban sa iyang pamilya sulod sa mga lima ka bulan. Kasamtangan, misulat ako sa akong uyoan sa Lagos, kinsa midapit kanako sa pagpuyo uban kaniya.
Sulod sa daghang bulan nagtigom ako ug kuwarta pinaagi sa pagpangolekta ug pagpamaligyag liso sa palma. Ang akong inaina nga misulti pabor kanako mihatag usab kanako ug kuwarta. Sa dihang nakabaton na ako ug igoigo, mibiyahe ako paingon sa Lagos. Sa usa ka bahin sa panaw, misakay ako sa likod sa trak nga nagkarga ug balas.
Gipapahawa sa Ikaduhang Higayon
Sa dihang miabot ako sa Lagos, nalipay ako sa pagkasayod nga ang akong uyoan nagtuon uban sa mga Saksi. Dihadiha misugod ako pagtambong sa mga tigom sa kongregasyon didto sa Kingdom Hall. Ugaling, ang interes sa akong uyoan sa pag-alagad kang Jehova kalit nga nahanaw sa dihang ang akong magulang nga lalaki miduaw. Iyang giingnan ang akong uyoan nga maoy desisyon sa pamilya nga dili ako suportahan ni tugotan sa pag-eskuyla, sanglit mipadayon ako sa pagpakig-uban sa mga Saksi ni Jehova. Iyang gihulga ang akong uyoan ug unya mipauli sa amo.
Usa ka semana human sa paglakaw sa akong magulang nga lalaki, ang akong uyoan mipukaw kanako sa tungang gabii ug nagdudho kanakog papel nga may sinulat. Gipakupot ko niya ug pluma ug gimandoan ako sa pagpirma sa akong ngalan. Sa dihang nakita nako nga nagmuro ang iyang nawong, nasayod ako nga kadto maoy seryosong butang. Ako miingon: “Tiyo, nganong dili man ko nimo papirmahon niana sa buntag?”
Siya miingon nga dili na nako siya tawgong “tiyo” apan pirmahan dayon nako ang papel. Ako mitubag nga bisan ang usa ka mamumuno may katungod nga masayod sa mga sumbong batok kaniya. Siyempre may katungod usab ako sa pagbasa sa sulat sa dili pa kini pirmahan.
Miuyon siya, uban ang kapungot, nga basahon ko kadto. Daw ingon niini ang sinugdanan niadto: “Ako, si U. U. Udoh, misaad nga dili na mag-Saksi ni Jehova. Miuyon ako nga sunogon ang akong mga bag ug mga libro ug misaad nga dili na gayod makiglabot pa sa mga Saksi ni Jehova. . . .” Human mabasa ang unang pipila ka linya, misugod ako sa pagkatawa. Mipatin-aw dayon ako nga dili ko tuyo nga dili-magmatinahuron kaniya apan imposible nga mopirma ako sa maong dokumento.
Nasuko kaayo ang akong uyoan ug gimandoan ako sa pagpahawa sa iyang panimalay. Hilom nakong giempake ang akong mga sinina ug mga libro sa akong maleta, miadto sa hawanan gawas sa iyang apartment, ug mihigda sa salog aron matulog. Sa dihang nakita ako didto sa akong uyoan, siya miingon nga sanglit ang abang nga iyang gibayad nag-apil sa hawanan, kinahanglang mopahawa ako sa tinukod.
Usa ka Madanihong Tanyag
Duha pa lang ako ka semana sa Lagos ug wala masayod kon asa modangop. Wala ako masayod kon diin nagpuyo ang igsoon nga naghapitan kanako sa pag-adto sa Kingdom Hall. Busa pagkakadlawon, misugod ako sa paglakaw ug paglibodlibod, nga nag-ampo kang Jehova nga tabangan ako.
Pagkahapon, nahiabot ako sa usa ka estasyonan sa gasolina. Giduol nako ang tag-iya ug mihangyo nga iyang kandadohan ang akong maleta sa iyang opisina sa tibuok gabii aron dili kini maagaw sa mga kawatan gikan kanako. Kining maong hangyo igong nagpasukitsukit niya kanako kon nganong wala ako mopauli. Giasoy ko kaniya ang akong sugilanon.
Mabination ang tawo ug mitanyag nga patrabahoon ako ingong mutsatso. Miingon pa gani siya nga iya kong paeskuylahon kon tabangan ko siya sa iyang balay. Madanihon kadto nga tanyag, apan ako nasayod nga ang pagkahimong mutsatso naglakip sa pagtrabaho kada adlaw gikan sa buntag sayo hangtod sa lawom nga kagabhion. Dugang pa, ang mga mutsatso wala dasiga nga makighugoyhugoy sa mga tawo sa gawas sa panimalay, sa kahadlok nga sila makigkonsabo sa mga kawatan nga tulison ang panimalay. Bisan ilalom sa labing maayong kahimtang, tingali usa ka Dominggo lamang ang akong libreng adlaw matag bulan. Busa kinasingkasing ko siyang gipasalamatan sa iyang interes apan mibalibad sa iyang tanyag. Ako miingon nga kon ako motrabaho ingong mutsatso niya, malisdan ako sa pagtambong sa mga tigom sa Kingdom Hall.
Ang tawo miingon: “Nganong maghisgot ka man ug mga tigom nga wala ka man gani kapuy-an?” Ako mitubag nga kon buot ko pang dili motambong sa mga tigom, makapuyo man ako sa balay sa akong amahan. Maoy tungod sa akong relihiyon nga ako gipalayas. Ang ako lang gihangyo kaniya mao ang luna nga kabutangan sa akong maleta. Niana, siya miuyon nga hiposan kana alang kanako.
Nakakaplag ug Laing Pamilya
Natulog ako sa gawas sa estasyonan sa gasolina sulod sa tulo ka adlaw. Wala akoy kuwarta nga ipalit ug pagkaon, busa wala gayod akoy nakaon niadtong panahona. Sa ikaupat nga adlaw, samtang ako naglibodlibod, nakita nako ang usa ka batan-ong lalaki nga nagtanyag ug mga magasing Bantayanang Torre ug Pagmata! ngadto sa mga tawo sa daplin sa karsada. Midagan ako ngadto kaniya uban sa kalipay ug nangutana kon nakaila ba siya kang Brader Godwin Ideh. Buot niyang masayod kon nganong ako nangutana, busa ako misaysay sa tanan nga nahitabo kanako.
Sa dihang nahuman ako sa pagsulti, gisulod dayon niya ang iyang mga magasin sa iyang bag ug nangutana: “Nganong kinahanglan ka mang mag-antos ug ingon niini nga duna may libolibong mga Saksi ni Jehova sa Lagos?” Mipara dayon siya ug taksi ug gidala ako sa estasyonan sa gasolina aron kuhaon ang akong maleta. Dayon gidala niya ako sa iyang apartment ug giandaman ako ug pagkaon. Dayon iyang gipatawag si Brader Ideh, nga nagpuyo sa duol.
Sa dihang miabot si Brader Ideh, naglalis sila kon kang kinsa ako mouban pagpuyo. Silang duha buot magpapuyo kanako! Ngadtongadto nagkauyon sila nga ambitan ako—sa usa ka bahin sa akong panahon ako mopuyo uban sa usa ug sa laing bahin sa akong panahon uban sa lain.
Wala madugay human niadto nakatrabaho ako ingong mensahero. Sa dihang nakadawat ako sa akong unang suweldo, nakigsulti ako sa duha ka igsoon ug nangutana kanila kon pilay buot nilang iamot nako para sa akong pagkaon ug abang. Nangatawa sila ug miingon nga wala akoy kinahanglang bayran.
Wala madugay nagpalista ako sa panggabii nga klase maingon man sa pribadong mga leksiyon, ug ngadtongadto natapos nako ang akong pasikaranang edukasyon. Miuswag ako sa pinansiyal nga paagi. Nakakuha ako ug mas maayong trabaho, ingong sekretaryo, ug sa paglakat sa panahon nakakuha ug akong kaugalingong puy-anan.
Nabawtismohan ako sa Abril 1972. Ako nag-edad niadto ug 17 anyos. Buot kong mosulod sa payunir nga pag-alagad sa pagpakita sa akong apresasyon kang Jehova tungod sa tanan niyang nabuhat alang kanako, ilabina sulod niadtong malisod nga yugto. Nagpalista ako ingong temporaryong payunir kon maarangan nako, apan gidangtan usa ug pila ka mga tuig aron makapaigog maayo. Sa kataposan, niadtong 1983, ako nagpalista ingong regular payunir.
Niadtong tungora bug-os nakong naapresyar ang akong espirituwal nga pamilya. Kining mga pulonga ni Jesus napamatud-an gayong matuod kanako: “Sa pagkamatuod ako magaingon kaninyo, Walay usa nga nagbiya ug balay o asawa o mga igsoon o mga ginikanan o mga anak tungod ug alang sa gingharian sa Diyos nga dili sa unsa mang paagi makabatog pilo-pilo pa niining yugtoa sa panahon, ug sa umaabot nga sistema sa mga butang kinabuhing walay-kataposan.”—Lucas 18:29, 30.
Ang mga Saksi tinuoray gayong nagpakita ug gugma kanako ug nag-atiman kanako. Gipapuyo nila ako sa dihang ako walay kuwarta. Uban sa ilang tabang ug sa tabang sa akong langitnong Amahan, miuswag ako sa espirituwal. Dili lang kay nakadawat ako ug sekular nga edukasyon apan nakakat-on usab ako sa mga dalan ni Jehova.
Mao kini ang mga tawo nga gipugos kanako sa akong kaugalingong pamilya nga isalikway. Sa dihang ako midumili, ang akong pamilya nagsalikway kanako. Ang ako bang espirituwal nga mga igsoong lalaki ug babaye nagdasig kanako karon sa pagsalikway sa akong kaugalingong pamilya? Wala gayod. Ang Bibliya nagtudlo: “Ingon sa buot ninyo nga buhaton sa mga tawo nganha kaninyo, buhata ang samang paagi ngadto kanila.”—Lucas 6:31.
Pagtabang sa Pamilya nga Nagsalikway Kanako
Sa wala madugay human ako mibiya sa balay, ang Nigerianhong sibil nga gubat mibuto. Ang akong balangay nagun-ob. Daghan sa akong mga higala ug mga paryente nahunosan sa ilang mga kinabuhi, lakip ang akong inaina nga mihangyo alang kanako. Nahugno ang ekonomiya.
Pagkahuman sa gubat, mipanaw ako paingon sa amoa ug miduaw sa usa sa akong mga magulang nga lalaki nga apil sa nagpalayas kanako sa dihang bata pa ako. Ang iyang asawa ug duha ka anak nga babaye masakiton ug naospital. Busa misimpatiya ako kaniya ug nangutana kon unsay akong mahimo aron makatabang.
Tingali tungod kay gihasol sa konsensiya, iya kong giingnan nga wala siyay gikinahanglan. Ako mipatin-aw nga dili siya angayng maghunahuna nga manimalos ako tungod sa gibuhat sa pamilya kanako. Ako siyang gisultihan nga ako nasayod nga sila milihok nga walay alamag ug nga buot ko gayod nga motabang kaniya.
Dayon misugod siya sa paghilak ug mitug-an nga wala siyay kuwarta ug nga ang iyang mga anak nag-antos. Ako siyang gihatagan sa katumbas nga $300 (T.B.) ug nangutana kaniya kon buot ba niyang motrabaho sa Lagos. Sa dihang mibalik ako sa Lagos, gipangitaan nako siya ug trabaho ug gidapit siya sa pagpuyo uban kanako. Mipuyo siya uban kanako sulod sa duha ka tuig, nga nangita ug kuwarta nga ikapadala sa iyang asawa ug mga anak. Niadtong panahona malipayon akong nagbayad sa iyang puy-anan ug pagkaon.
Siya miingon nga siya nasayod nga ang mga Saksi ni Jehova nagtuman sa matuod nga relihiyon. Miingon usab siya nga kon wala pa siya magumon pag-ayo sa kalibotan, mahimo usab unta siyang Saksi. Apan misaad siya nga iyang hikayon nga ang iyang asawa ug mga anak magtuon sa Bibliya.
Niadtong 1987, gidapit ako sa sirkitong buluhaton. Niadtong Abril 1991, gipangasawa nako si Sarah Ukpong. Niadtong 1993, gidapit kami nga mobiya sa sirkitong buluhaton ug mag-alagad sa sangang buhatan sa Nigeria. Gidawat namo ang imbitasyon ug nag-alagad didto hangtod nagmabdos ang akong asawa.
Bisag sa akong pagkabatan-on gipalayas ako sa akong pamilya, ako gisagop sa usa ka espirituwal nga pamilya—mga ginikanan, mga igsoong lalaki, mga igsoong babaye, ug mga anak. Pagkadakong kalipay nga mahisakop niining talagsaon tibuok-yutang pamilya, usa nga tinuod nakong gihigugma ug tinuod nga nahigugma kanako!—Sumala sa giasoy ni Udom Udoh.
[Hulagway sa panid 23]
Si Udom ug Sarah Udoh