Ang Kahulogan Luyo sa Maskara

ANG MAMUMUTOL UG KAHOY MIDUOL SA USA KA KAHOY DIDTO SA USA KA LASANG SA SENTRAL APRIKA, DALA ANG ATSA. ANG IYANG MISYON MAOY RELIHIYOSO, USA NGA MAKADAGHAN NANG GINATUMAN SA APRIKA LATAS SA MGA MILENYO.

ANG mamumutol ug kahoy nagtuo nga diha sa kahoy nagpuyo ang usa ka espiritu nga takos sa halalom nga pagtahod. Sa pagpanalipod sa iyang kaugalingon gikan sa kapungot sa maong espiritu, ang mamumutol ug kahoy nagpakitambag sa usa ka mananag-an una moadto sa lasang. Dayon nahiagom siya sa usa ka seremonyas sa paghinlo ug mitanyag ug halad ngadto sa espiritu sa kahoy.

Iyang giatsa ang kahoy. Nga nagdaitol sa iyang mga ngabil diha sa agi sa atsa, gisupsop dayon niya ang tagok aron makabaton ug kalangkitan sa kahoy. Human matumba ang kahoy, iya kining gipasagdan sa yuta sulod sa pipila ka adlaw aron hatagag igong panahon ang espiritu nga makapangitag laing puy-anan. Siya nagtuo nga ang kahoy adunay kaugalingong gahom, bisan pag mibiya na ang espiritu. Hilabihan ka gamhanan ang punoan sa kahoy nga kadtong mokupot sa kahoy, alang sa ilang kaugalingong proteksiyon, kinahanglang mainampingong mosunod sa gimando nga tradisyonal nga mga rituwal.

Sa hanas nga mga kamot sa magkukulit, ang kahoy mahimong usa ka maskara. Samtang ginaporma ang maskara, ang kahoy gituohan nga makabaton ug nagakadakong gahom. Ang magkukulit walay kagawasan sa paghimog bisan unsang dagway nga buot niya; kinahanglang mosunod siya sa tradisyonal nga mga hulagway sa iyang etnikong grupo. Kon dili niya buhaton kana, mameligro siya nga tamayon sa komunidad ug kasuk-an sa gahom sa espiritu sa maskara.

Inigkahuman sa maskara, ang tambalan mohimog pahinungod nga seremonyas diin iyang butangan ug mga sangkap sa salamangka ang maskara. Ang maskara nianang tungora gihunahuna nga adunay dakong labaw-sa-kinaiyahang gahom ug mahimong pinuy-anan sa espiritu ngadto kang kinsa kana gipahinungod. Ang maskara nianang tungora andam nang gamiton sa relihiyosong mga seremonyas.

Ang Kahulogan sa Maskara sa Aprika

Ang mga maskara gigamit sa pagsimba sa kinadak-ang bahin sa kontinente sa Aprika. Ang librong Masks​—Their Meaning and Function miingon: “Ang maskara mahimong dunay duha ka kagamitan: mahimong gamiton kini ingong usa ka anting-anting, sama sa gamay nga maskara; o mahimo kining isul-ob, nga nianang kahimtanga ang kagamitan niini mao ang pagpatungha sa mga katigulangan, mga espiritu o ubang mga labaw sa kinaiyahang mga persona.”

Nga naghatag ug mas detalyadong katin-awan, ang eskolar nga si Geoffrey Parrinder miingon diha sa iyang librong Religion in Africa: “[Ang Aprikanhong mga maskara nga kahoy] maoy relihiyoso, realistiko man kini, sibo sa dagway o tulukibon. Kini sila naghawas sa mga patay o mga espiritu nga nagtambong sa ilang mga rituwal, o ‘tinagong mga kapunongan’ nga konektado sa mga patay o nagsilbing panagang sa pamalbal. Walay pagbati o makalilisang, ngil-ad o tulukibon, ang mga maskara sa gamhanang paagi nagpasundayag sa kamakalilisang sa mga patay maingon man sa pagtuo nga ang kamatayon dili mao ang kataposan. Sila gihimo aron isul-ob sa mga tawo nga magpakaaron-ingnong mga patay, ang ilang lawas kasagarang sul-oban ug mga sapot ubos sa mga maskara, ug sila dili hisgotan ingong mga tawo kondili ingong mga espiritu.”

Gawas pa sa paggamit niini diha sa mga rituwal sa paglubong ug ingong panagang sa pamarang, ang mga maskara nagdula ug hinungdanong bahin diha sa mga seremonyas sa pagsubo, mga piyesta, hudisyal nga mga husay, mga rituwal sa pertilidad, ug “pagpakigsulti sa mga patay.” Usahay ang mga maskara may bahin gani sa mga selebrasyon ug mga seremonyas sa Kakristiyanohan. Sa Sierra Leone, pananglitan, ang nagmaskarang mga “demonyo” mosayaw paingon sa sawang sa usa ka simbahan sa pagpahayag ug pagtahod panahon sa mga kasal. Sa tanan niining maong mga kagamitan, ang mga maskara adunay samang lintunganayng kahulogan. Kini sila maoy, matud sa librong African Masks, “mga tipiganan sa balaang gahom, bisan pag ang kagamitan niini gilaraw nga mahimong tulukibon, o dili-ugdang ug makalingaw.”

Taliwala sa kapin sa 1,000 ka etnikong mga pundok sa Aprika, mga 100 ang naghimog mga maskara. Ang mga maskara nagkadaiya kaayo sa dagway gikan sa usa ka grupo ngadto sa lain, ug sila magkalahi sumala sa katuyoan nga ilang gialagaran. Apan, bisan pa niining maong pagkadaiya, adunay tinong mga desinyo nga nasabtan sa mga katawhan sa kinadak-ang bahin sa Aprika. Pananglitan, ang mga maskara nga naghulagway sa mga espiritu sa mga katigulangan kasagaran adunay malinawong panagway, samtang ang mga maskara nga naghawas sa dili-tawhanong mga espiritu kasagarang ngil-ad ug dagway. Ang linginon dangas nga agtang naghulagway sa kaalam ug dulot nga espirituwalidad. Ang nagbudlat nga mga mata o isog nga panagway nagpakita sa kahimtang nga gidemonyohan. Ang puti nga kolor nagpaila sa mga espiritu sa mga patay ug usa ka ‘laing-kalibotan’ nga kinaiya. Ang mga maskara nga naghulagway ug sungayang mga mananap, ilabina ang Aprikanhong bupalo ug antelope, adunay kalabotan sa mga seremonyas sa eksorsismo, pagbalhin sa daotang espiritu, ug pamalbal.

Ang Kagamitan sa Maskara

Sa Aprika ang mga maskara dili lang kay ibitay sa bungbong; sila ginagamit sa rituwal ug sayaw. Mahimong motabon kini sila sa nawong o sa tibuok ulo sa usa nga nagsul-ob niana. Ang ubang bahin sa lawas sa tawo dayandayanan ug tag-as nga mga bisti o mga lanot sa palmang raffia o lanot sa mga kahoykahoy.

Ang nagsul-ob giisip nga adunay direktang pakig-uban sa espirituhanong gahom sa maskara. Ang The New Encyclopædia Britannica nagbatbat sa kon unsay nahitabo: “Inigsul-ob sa maskara, ang nagsul-ob usahay mahiagom sa kausaban sa pangisip ug samag gipunawan awaton ang kinaiya sa espiritu nga gihulagway sa maskara. Kasagaran, hinunoa, ang nagsul-ob sa mahanason mahimong ‘kaparis’ sa espiritu nga iyang gisundog . . . Apan dayag nga ang nagsul-ob subsob nga malangkit sa bug-os ang hunahuna ngadto sa espiritu nga iyang gitabangan sa pagmugna. Mawad-an siya sa iyang kaugalingong pagkamao ug mahimong sama sa usa ka robot, nga walay iyang kaugalingong kabubut-on, nga nahimong masinundanon nianang sa persona sa maskara.”

Alang sa giuyonang mga tumatan-aw​—halos kanunayng mga lalaki lamang​—ang maskara dili lang maghawas sa usa ka labaw-sa-kinaiyahang persona. Sila nagtuo nga ang buhi nga labaw-sa-kinaiyahang persona mahimong bahin sa maskara. Busa, ang maskara mismo maoy sagrado, ug si bisan kinsang mosupak sa mga lagda estriktong silotan sa katilingban, usahay pinaagi sa kamatayon. Aron mapanalipdan siya, ang nagsul-ob, sama sa mamumutol ug kahoy ug sa magkukulit, kinahanglang mosunod sa giuyonang mga paagi.

Ang Kahulogan sa Maskara Alang sa Tigkolekta

Ilabina sulod sa milabayng 100 ka tuig, ang Aprikanhong mga maskara maikagong ginakolekta sa tibuok kalibotan. Alang sa tigkolekta ang maskara lahi kaayog kahulogan gikan sa kahulogan niini alang niadtong nanagtuman sa tradisyonal nga relihiyon sa Aprika.

Inay lantawon kana nga usa ka sagrado, relihiyosong butang, ang mga tigkolekta nag-isip sa maskara ingong usa ka buhat sa arte nga nagbanaag sa Aprikanhong kultura. Imbes tasalan ang maskara sumala sa kagamitan niini diha sa katilingban, hukman nila ang maskara tungod sa pagkayano, kamadasigon, ug kadulot sa emosyon niini. Ang mga tigkolekta mangutana: Sa unsang gilapdon nga ang magkukulit nagsusi sa kahoy mismo, sa grano niini, sa gambalay niini? Unsa ka mahanason nga ang magkukulit naggamit sa pagkamamugnaon ug kabatid ug sa gihapon nagpabilin sulod sa estilo nga gipatuman sa kultural nga tradisyon?

Siyempre, dili sayloan sa tigkolekta ang bahin sa relihiyon diha sa kalidad sa kinulit. Kasagaran, tungod sa mga kalainan sa motibo sa magkukulit, adunay dakong kalainan tali sa mga maskara nga gigamit sa pagsimba ug sa mga kapareho niana nga gikulit aron ibaligya sa mga turista. Ang librong Masks of Black Africa nag-ingon: “Ang magkukulit . . . makabaton ug pagdasig gikan sa iyang dulot nga pagtuo, sa iyang pagtahod sa iyang misyon sa paghatag ug dagway sa usa ka gamhanan-sa-tanan, espirituhanong persona, ug, sa iyang kapasidad, sa pagtuman sa iyang linaing katilingbanong responsabilidad. Sa dihang kining relihiyosong pagtuo . . . madaot, ang iyang kinulit, bisan pa sa dayag nga teknikal nga mga kalamposan niini, nahimong walay kinabuhi ug ubos ug artistikong kalidad.”

Kadtong mangolekta ug mga maskara alang sa mga museyo subsob nga maghatag ug labawng pagtagad kay sa ubang mga tigkolekta sa arte sa bahin nga gialagaran sa usa ka maskara diha sa katilingban nga gigikanan niini. Hinunoa, ang maong tinong impormasyon subsob nga kulang tungod sa paagi nga nabatonan ang mga maskara latas sa katuigan. Ang pipila gitigom ingong mga sobenir, ang uban ingong bahin sa mga inagaw gikan sa militaryong mga panaw, ug ang uban pa gikolekta sa tinagdaghan alang sa komersiyal nga baligyaanan. Ingong resulta, ang orihinal nga kahulogan ug kagamitan sa matag maskara subsob nga wala masayri.

Ang Kahulogan sa Maskara Alang sa mga Kristohanon

Busa, ang mga maskara adunay usa ka kahulogan alang niadtong nagtuman sa tradisyonal nga relihiyon ug laing kahulogan alang niadtong nagkolekta niana ingong mga butang sa arte ug kultura. Alang sa mga Kristohanon, kini nagkahulogan ug lain pa.

Ang Bibliya nagpatin-aw nga walay labaw-kinaiyahang gahom nga kinaiyanhon diha sa maskara o kaha sa kahoy nga gigikanan niana. Si propetang Isaias nagbatbat sa kabuangan sa usa ka tawo kinsa naggamit sa usa ka bahin gikan sa kahoy aron sa pagluto sa iyang pagkaon ug sa pagpainit sa iyang kaugalingon ug unya kuliton ang nahibilin ngadto sa usa ka diyos kang kinsa siya magpaabot ug tabang. (Isaias 44:​9-20) Ang samang prinsipyo mapadapat sa relihiyosong mga maskara.

Bisan pa niana, ang mga Kristohanon nag-ila nga adunay “daotang espiritung mga gahom sa langitnong mga dapit.” (Efeso 6:12) Ubos sa gahom ni Satanas, ilang gipahisalaag ang mga tawo pinaagi sa bakak nga relihiyon.​—Pinadayag 12:9.

Giila usab sa mga Kristohanon nga ang mga demonyo naggamit ug materyal nga mga butang sa pagpakigsulti sa mga tawo. Busa, ang mga alagad sa Diyos dili maghupot ug bisan unsang butang nga may kalabotan sa espiritistikanhong relihiyon, usa man kini ka panagang, usa ka anting-anting, usa ka singsing nga may madyik, o usa ka maskara. Niini ilang gisunod ang sumbanan sa unang mga Kristohanon sa Efeso. Mahitungod kanila ang Bibliya nag-ingon: “Ubay-ubay niadtong mga nanaggamit ug mga kalaki sa salamangka mitapok sa ilang mga basahon ug misunog niini atubangan sa tanan. Ug ilang gikalkula sa tingob ang bili nila ug nakakaplag niini nga mikabat ug kalim-an ka libo ka pirasong pilak.”​—Buhat 19:19.

Kadtong buot nga mag-alagad kang Jehova dili mogamit o mohupot ug mga maskara o bisan unsang butang nga nalangkit sa bakak nga pagsimba. Kasagaran ang giingon ni Pius, usa ka Kristohanong ansiano sa Nigeria: “Ang mga maskara nagpabanaag sa relihiyosong panghunahuna niadtong naggamit niana. Ang mga maskara adunay mga ngalan ug ginasimba o gikahadlokan depende sa diyos nga gihawasan niana. Dili gayod ako mag-adorno ug maskara sa akong balay tungod kay kini dili makapahimuot kang Jehova ug tungod usab kay ang mga bisita basin maghunahuna nga ako miuyon sa relihiyosong mga pagtulon-an nga gihawasan niana.”

Ang tinuod nga mga Kristohanon nahibalo nga ang tin-awng pagkapahayag nga balaod sa Diyos nga gihatag sa Israel mao: “Alang kanimo dili ka magbuhat ug usa ka larawan nga kinulit o usa ka dagway sama sa bisan unsang butang nga atua sa itaas sa mga langit o dinhi sa ilalom sa yuta o anaa sa mga tubig sa ilalom sa yuta. Dili ka gayod moyukbo kanila ni madani sa pag-alagad kanila, tungod kay ako si Jehova nga imong Diyos usa ka Diyos nga nagkinahanglan ug bug-os nga debosyon.”​—Exodo 20:​4, 5.

[Kahon sa panid 23]

Mga Maskara sa Daghang Kultura

Unsay kahulogan sa pulong “maskara” alang kanimo? Sa pila ka kultura ang pulong maoy usa ka paagi sa pagpahayag nga nagpasabot sa pagtago sa usa ka butang. Kon ikaw interesado sa mga esport, tingali maghunahuna ka sa maskara ingong usa ka butang nga magpanalipod sa nawong gikan sa kadaot, sama sa besbol ug eskrima. Lagmit mahunahunaan nimo ang maskara nga panalipod sa gas, ang maskara nga gigamit panahon sa pag-opera, o ang maskara nga gamiton panahon sa parti.

Alang sa daghang tawo karong adlawa, hinunoa, ang mga maskara nagkahulogan ug relihiyon. Nag-ingon ang The New Encyclopædia Britannica: “Ang mga maskara nga naghawas sa makaayo ug makadaot nga sagrado o balaang mga puwersa diha sa relihiyosong mga sayaw​—ilabina diha sa Budhistang mga monasteryo sa Nepal, Tibet, ug Hapon ug sa kadaghanan sa karaang mga katilingban​—naglangkob sa [usa ka] matang sa sagradong hawasnong mga butang. Kini sila kasagarang gisimba sama nga ang mga debulto ginasimba.”

Ang relihiyosong mga maskara makaplagan sa tanang kultura ug masubay gikan sa kinaunahang kapanahonan. Alang sa atong mga katigulangan lagmit may hinungdanong bahin kini sa relihiyoso ug sosyal nga kinabuhi. Ang librong Masks​—Their Meaning and Function nag-ingon: “Sa sinugdan, ang matag maskara natugob sa kahulogan, ug ang maskara mismo o ang tawo nga nagsul-ob niana sa misteryosong paagi naghawas sa usa ka gahom o espiritu.”