Luwas nga Pagsiksik sa Kalibotan Ilalom sa mga Balod

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Australia

ADUNAY usa ka makalingawng kalibotan nga pipila ra ka tawo ang direktang nakakita. Anaa kini sa ilalom ra gayod sa nawong sa dagat. Kini mao ang kalibotan ilalom sa mga balod, nga naandam sa imong pagsiksik. ‘Unsa ba ka luwas kanang panawa?’ mangutana ka tingali. ‘Kinahanglan bang ako maayong manlalangoy una pa nako maduaw kining makalingawng kalibotan ilalom sa tubig? Ug wala ba ako mahilakip kon ako dili antigong molangoy?’

Duha ka Paagi sa Pagsiksik

Duha ka pangunang paagi sa pagsiksik sa kalibotan ilalom sa tubig ang popular​—ang snorkeling ug scuba diving.a

Ang snorkel maoy usa ka kasangkapan nga gilangkoban sa usa ka tubong gibawog nga mohaom sa baba sa manlalangoy ug molabaw sa tubig iniglangoy niya nga ang nawong giumod sa tubig uban sa iyang nawong nga nalusbog. Kini makapaarang sa manlalangoy sa pagginhawa nga dili ipagawas ang iyang ulo gikan sa tubig para sa hangin. Ang iyang mga mata protektado sa usa ka salipod sa nawong.

Ang scuba, sa laing bahin, nagpunting sa kasangkapan nga naglangkob sa usa ka silindro o mga silindro nga adunay sulod nga hangin nga konektado sa aparato sa gininhawa. Busa dayag nga ang scuba diving maoy alang sa mga interesadong moadto sa mas lalom, nga labi pang komplikado, ug mahimong gastoso kaayo.

Ang mas simple ug baratohong kalingawan sa snorkeling makapasarang nimo sa pagkakita sa mga katahom sa kalibotan ilalom sa tubig bisan gikan sa ibabaw. Kini ang pagbatbat sa usa ka madasigong tig-snorkel sa iyang unang kasinatian: “Tin-aw ko pang mahinumdoman ang unang higayon nga nag-snorkel ako latas sa tuman ka dakong duot sa linibong gagmayng mga isda, sa 14-anyos pa ako nga bayongbayong. Ang mga isda nahimong buhing tunil alang kanako samtang ako nagpaanod. Ang ilang sidlak nga mga lawas mipabanaag sa kahayag sa adlaw, nga namugna ang matahom nga epekto. Ako nalipay sa tuman. Ug sa maong paagi misugod ang tibuok-kinabuhing pagkagusto sa snorkeling.”

Apan Luwas ba Gayod Kini?

Ang usa ka mahiligon nga luwas nga nagpahimulos sa snorkeling sulod na sa kapin ug 20 anyos nagpaila nga ang labing kuyaw nga butang bahin niini mao ang pagmaneho paingon sa baybayon! Kon naa na sa tubig, ang pagkaluwas mas magdepende sa tawo inay sa kalihokan. Kon dili ka hanas nga manlalangoy, angay nga dili ka mangahas pag-adto lapas sa linaw, mabaw nga tubig, ug angay dili ka gayod moadto sa giladmong lapaw nimo. Ngani, daghan ang makita sa usa ka metros lamang nga tubig. Samtang makabaton kag kahanas ug pagsalig, ikaw luwas nga makaadto na sa mas lalom nga tubig, apan bisan nianang panahona sa kanunay angay nga duna kay may-katakos nga kauban. Ang kadaghanang eksperyensiadong mga mananalom naghukom nga dili gayod mangahas pag-adto sa layo sa baybayon o sa lalom nga tubig nga mag-inusara. Ug gawas sa hinungdan nga langkit sa pagkalayo sa peligro, mas makaparelaks ug makalingaw nga ipakig-ambit ang kasinatian sa snorkeling sa usa ka kauban.

Matuod nga ang pagginhawa pinaagi sa snorkel nga ang imong nawong naumod sa tubig nagkinahanglan sa pagkaanad, apan kon molahutay ka, imong madiskobrehang kini dili gayod lisod. Ang pila ka bag-ohan nagbansay diha sa swimming pool o sa kamabwan sa baybayon diin walay mga balod. Ang uban nagbansay pa gani sa usa ka banyera.

Kasangkapan nga Kinahanglanon Nimo

Ang kasangkapan nga gikinahanglan alang sa snorkeling maoy yano ug baratohon: usa ka salimbong sa nawong, duha ka kapay sa pagsalom (flippers), ug ang snorkel mismo. Hinuon, kon nagplano ka nga mag-snorkel sa tingtugnaw o sa katubigang bugnaw kaayo alang sa normal nga paglangoy, lagmit kinahanglanon nimo ang wet suit, ug kini magpadako pag-ayo sa gastos. Hisgotan lang nato ang tulo ka pangunang butang nga gikinahanglan sa pagsugod.

Ang salimbong sa nawong kinahanglang haom kaayo, dili maagian ug tubig, ug komportable. Kinahanglan nga kini dunay equalizer, nga mao, serye sa mga lupyak nga motugot nimo sa pagpislit sa imong ilong gikan sa gawas sa salimbong sa nawong. Ang katarongan niini ipatin-aw sa ulahi. Ang salimbong sa nawong kinahanglang adunay maayong natad sa panan-aw, ug kinahanglang kini low volume, nga nagkahulogang ang salamin duol gayod sa imong nawong, nga magpamenos sa hangin sa sulod. Ang labing komportableng mga salimbong sa nawong mao ang ginama sa silicone. Posible pa gani karong mga adlawa ang pagbatog mga salimbong sa nawong nga gitul-id ang salamin para sa mga duol ug tinan-awan.

Sunod anaa ang mga kapay, usa alang sa matag tiil. Kana kasagarang ginama sa goma ug maoy samag-bugsay nga mga sangkap nga isul-ob sa mga tiil aron mas motulin ang paglangoy. Adunay duha ka matang nga kapilian: ang tibuok-tiil nga tipo ug ang ablig-tikod nga desinyo. Kon gikinahanglan nimo ang sapatos tungod sa paglatas sa punog-sisi nga kabatoan o mabawng katakotan una pa makaabot sa mas lalom nga tubig, nan gikinahanglan nimo ang ablig-tikod nga matang. Kini makapaarang nimo nga isapaw pagsul-ot ang imong mga kapay sa imong sapatos ug mosugod pag-snorkel. Ang tibuok-tiil nga kapay mohaom nga direkta sa imong tiil ug magamit kon walay laing sapatos ang gikinahanglan gawas sa kapay.

Sa kataposan, ang snorkel mismo. Ang yanong pormag-J nga snorkel mao ang labing maayo, ilabina alang sa bag-ohan, sanglit ang labing hinungdanong bahin mao ang sayon nga pagginhawa. Ang usa ka basahon bahin sa pagsalom nagsugyot nga ang labing maayong tipo kinahanglang adunay lungag nga labing menos 2 sentimetros sa diametro ug 30 ngadto 35 sentimetros sa gitas-on.

Makatabang nga mga Sugyot sa Paggamit ug Snorkel

Sumala sa gisaysay na, ang snorkel magtugot nimo sa pagginhawa samtang magalangoy sa ibabaw sa tubig nga dili ipagawas ang imong ulo. Komosta ang pagsalom sa ilalom? Kini posible usab, apan kinahanglan una nga moginhawa kag lalom. Siyempre, ang tubig mosulod inigpailalom sa snorkel. Tingali ikaw nakakita nga inigtunga sa usa ka mananalom, ang tubig kasagarang mosirit gikan sa iyang snorkel. Kini ang gitawag ug pagbuga nga paagi sa pagpagawas sa tubig. Sa aktuwal kini sayon makat-onan apan nagkinahanglan sa kusog nga pagsuyop sa hangin, aron makatunga ka nga dunay igong hangin sa imong mga baga aron malamposon kang makapagawas sa tubig gikan sa snorkel.

Giisip sa pipila nga mas maayo ang pagpuli nga paagi, apan nagkinahanglan kinig mas dakong pagbansay. Sa unsang paagi moobra kining paagiha? Inigsingabot nimo sa ibabaw human sa imong pagsalom, lantaw sa taas. Ang tumoy sa imong snorkel nianang panahona napunting ug diyutay sa ubos. Uban sa imong ulo sa maong posisyon, magkinahanglan lamang ug hinayng pagbuga sa hangin aron mogawas ang tubig nga nagpuno sa imong snorkel. Ipadayon ang maong posisyon sa imong ulo hangtod nga ang imong nawong hapit nang magawas. Sa maong gutlo, itabyog ang imong nawong paubos ug ibuga ang hangin. Ang walay-tubig nga snorkel magpabiling basiyo, ug imong hikaplagang makaginhawa ka nga walay hago.

Ayawg kahadlok kon masudlan usahay ug tubig ang snorkel gikan sa miaging balod bisan pag anaa ka pa sa ibabaw. Kon mahitabo kini, sa yano ibugag kusog ang hangin, ug ang snorkel mawad-an sa tanang tubig.

Kalingawi ang Imong Pag-snorkel

Samtang anaa sa ibabaw, sulayi ang pagkat-on sa pagginhawa sa kanunay​—ginhawag lalom, unya bugag kusog. Bation sa imong mga baga ang mga kaayohan niini. Hinumdomi nga ang sekreto sa makalingawng pag-snorkel mao, dili kon unsa ka layo o ka kusog nimong molangoy, kondili kon unsa ka daghan ang imong makita ug masiksik samtang magpaanod ka. Kon gusto nimong mosalom sa ilalom, pagkat-on sa pagrelaks ug pagdaginot ug daghang oksiheno kutob sa maarangan, kay sa ingon ikaw mas magdugay sa ilalom. Apan ayawg sulayi ang paghimog talagsaong mga rekord sa pag-agwanta!

Samtang magpadayon ka, pasagdi nga ipaanod diha sa imong kiliran ang imong mga bukton. Gamita lamang ang imong mga kapay, uban sa tag-as, makanunayong mga pagdagpas, nga gipikog diyutay ang imong mga tuhod. Sa sinugdan, kinahanglang ihatag ang bug-os nga pagtagad niini aron kini mahimong sayon ug hapsay, apan sa dili madugay, kini mahimo nang awtomatiko. Apan unsay kinahanglang himoon nimo kon ang imong salimbong sa nawong kanunay nga malubog? Usa ka yanong paagi aron masanta kini mao ang pagpahid ug diyutayng laway sa salamin sa dili pa isul-ob ang salimbong sa nawong. Hinawnawi aron mawagtang ang laway human sa usa o duha ka gutlo, ug imong makaplagang ang salamin magpabiling tin-aw sa dugay nga panahon.

Usahay mobati ka tingalig kasakit sa imong tungang dalunggan panahon sa pagsalom. Kini gitawag nga pagpig-it sa tungang dalunggan. Ipahinabo kini sa pagkadili-sama sa presyon sa imong mga tambol sa dalunggan. Sagad, mosugod kini human ka makasalom sa usa ngadto duha ka metros. Ayawg ibale-wala kanang sakita ug magpadayon sa pagsalom sa ilalom, kay naglaom nga kini mamaayo ra. Kini mograbe kon ikaw mas magpailalom, ug makabuak pa kini sa usa ka tambol sa dalunggan. Ang magasin sa mga mananalom nga Padi Diver Manual nagsugyot nga himoong sama ang presyon matag metros o ubos pa sa dili pa mobati sa kasakit. Mahimo kini pinaagi sa pagpislit sa imong ilong ug sa hinay nga pagbuga. Kini ang hinungdang kinahanglan nga may equalizer sa salimbong sa nawong, aron makapislit ka sa imong ilong samtang ang salimbong sa nawong maayo pang pagkahaom. Uban sa kasinatian, ang maong paagi mahimong sayon, halos nakat-onang kinaiya. Apan, inigbati sa kasakit, labing maayo ang pagtunga, kay human mosugod ang kaalingasa, ang padayong paningkamot nga himoong sama ang presyon dili na epektibo.

Ingong usa ka matang sa kalingawan, ang snorkeling makapahimsog, edukasyonal, ug makalilipay. Alang sa halos tanang grupo sa edad, kini maoy ekselenteng paagi sa pagkombinar sa ehersisyo, lab-as nga hangin, ug kainit sa adlaw. Ang pagkat-on lamang sa pag-ila ug pagtino sa mga ngalan bisan sa pipila ka linalang ilalom sa dagat maghimo sa snorkeling nga makaiikag ug makapadasig nga buhat alang sa mga mahiligon niana. Bisan pa niana, alang sa kadaghanan, sama kang Tony, nga bag-o pang nakauli gikan sa pag-snorkel sa Fiji, ang yanong kahimuot sa “pagkadiha sa laing kalibotan sa madanihong mga kolor” nagahimo sa pag-snorkel nga mapuslanon ug kahimut-anan. Ang iyang higalang si Lena miuyon: “Nahinam ako pag-ayo sa katahom alirong kanako nga nalimot ako kon diin ako!”

Komosta ang Scuba Diving?

Alang niadtong mga maayong molangoy ug madani sa mga kahibulongan sa mas lalom nga tubig o tingali buot mosulay sa pagletrato ilalom sa tubig, scuba diving ang sunod nga tikang. Kon mentinahon nimo ang maayong panglawas, atimanon pag-ayo ang imong kasangkapan, ug sundon ang paninugdang mga lagda, ikaw makasulod sa tubig nga may pagsalig. Bisan pa niana, kinahanglang dili ka mosugod sa scuba diving nga dili una mokuhag tukmang kurso ug, kon gikinahanglan, nakabatog lisensiya pinaagi sa usa ka madungganong instruktor. Bisan pag ingon, angay nga dili ka molapaw sa mga limitasyon sa giladmong gitugot sa imong lisensiya. Ug sa kanunay salom nga adunay kauban. Sa pila ka nasod, sama sa Australia, ang balaod nag-obligar nga ikaw makapasar ug medikal nga eksamin labot sa pagsalom sa dili pa mosugod sa maong kurso.

Ang kasangkapan sa scuba mahimong mahal kaayo. Gawas sa pangunang kasangkapan nga gigamit alang sa pag-snorkel​—salimbong sa nawong, mga kapay, ug snorkel​—halos segurado nga imong gikinahanglan ang wet suit, gawas tingali diha sa initon, tropikanhong katubigan. Gikinahanglan usab nimo ang kasangkapang magkontrolar sa paglutaw, usa ka bakos pabug-at, usa ka kutsilyo, usa ka aparato sa gininhawa (nga may reserba alang sa imong kauban kon ugaling malisdan siya sa iyang suplay sa hangin), ug usa ka tangke sa hangin. Gikinahanglan usab nga ikaw adunay bililhong mga instrumento, sama sa relo sa pagsalom, usa ka sukdanan sa giladmon, ug matuslob-sa-tubig nga sukdanan sa presyon alang sa imong tangke aron masayran nimo kon unsa ka daghan ang imong hangin. Sa daghang popular nga mga dapit salomanan, ang maong mga kasangkapan dali nga maabangan, sagad mas madaginoton kay sa pagpalit ug imong kaugalingon kon ikaw dili kanunay nga mosalom.

Pagtahod Alang sa Dagat ug sa mga Linalang Niini

“Nag-snorkel ako sa usa ka katakotan duol sa Caloundra sa Queensland Sunshine Coast, nga nagsud-ong sa usa ka anindot nga isdang alibangbang sa mga dos metros ang gilay-on,” miasoy ang mahiligon-ug-snorkel nga si Peter. “Dayon, sa kalit, usa ka sinawong bangkaw kalit nga mitungha ug mitaroy uban sa pintas nga lagubo. Ang gamayng isda kawang nga nakigbisog​—kadto natusok agi sa hasang nga mitapot sa bato. Ang bayongbayong nga responsable miadmitir nga iyang gipatay ang anindot nga isda agig bansay sa puntiriya! Kadto gamay kaayo aron kan-on.” Ikasubo, ang maong walay-hunahunang mga buhat nagauswag sa tibuok kalibotan.

Gidaot usab sa polusyon ang katakotan. Ang popular nga mga dapit sagad mosangpot nga kaamgid sa mga basurahan, nga gikatagan ug plastik nga mga puyo ug nagamit nang mga lata sa ilimnon. Bisan ang makadaot kemikal nga biya nagakahimong nagdakong suliran sa pila ka nasod. Inigdaghan sa biya ug basura, ang mga isda mamalhin sa laing dapit, ug ang katakotan mamatay.

Maayong batasan ang pagsul-ob kanunay ug guwantis sa dihang mag-scuba diving. Bisan pa niana, mapuslanon nga mag-amping kon unsay imong hikapon. Pananglitan, ang kanunay-presenteng tuyom adunay samag-dagom nga mga tunok nga makatusok sa mga kamot nga walay panalipod. Ug ang nindot nga butterfly cod, bisan pag gamay, daw nagapasidaan, ‘Ayawg duol kaayo. Teritoryo ko kini!’ samtang kini magarbohong nagpasundayag sa iyang tin-awng pula ug puting mga badlis. Nahimutang nga malansison taliwala sa mga kapay niini mao ang tag-as nga mga tunok nga naputos sa makahilong daw-sip-on. Ang pagbag-id lamang niana masakit.

Ang ubang mga linalang lisod kaayong matiktikan. Pananglitan, ang sagbotong sea dragon maoy batid kaayo sa pagtakoban. Kon tan-awon kini samag tanom, nga magahagit sa kahait sa panan-aw ni bisan kinsang mananalom. Sa kasukwahi, ang labing nindot, tin-awng mga kolor sa nudibranch, nga usa ka sea slug, yanong modani sa imong pagtagad. Apan kini ba lamiang pagkaon? Ang mga kumakaon-unta sa dili madugay mahibalo nga dili kini tinuod, kay kini nasangkapan ug pila ka ngil-ad nga kemikal.

Daghang Magantihong mga Talan-awon

Alang sa tig-snorkel ug tig-scuba nga managsama, ang dagat dagaya gayod sa kinabuhi. Ang katakotan maoy talagsaong talan-awon sa di-maihap nga mga linalang ug mga kolor nga makita sa paglangoy ug pila ra ka estrok sa gilay-on gikan sa baybayon. “Ang kalipay sa pagkagilibotan ug mabulokong mga isda sa tanang porma ug mga gidak-on, ang pipila maningaon gikan sa imong kamot, lisod hitumbasan. Kini makapatandog kaayong kasinatian,” matud sa usa ka mananalom. Unya midugang siya: “Ang pagkaatua didto ingong usa kanila, samtang nagbitay nga halos dili-madutlan ug grabidad, dili katuohan.”

Busa, kon ugaling may higayon ka sa pag-snorkel o pag-scuba, hinumdoming kini mahimong layo sa peligro kon imong sundon ang yanong mga panagana nga gisugyot sa eksperyensiadong mga mananalom. Tingali usa ka adlaw ikaw usab makapahimulos niining makapatugob nga kasinatian sa pagsiksik sa katahom sa kalibotan ilalom sa mga balod.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 16]

Butterfly cod

[Hulagway sa panid 17]

Flamingo tongue

[Hulagway sa panid 17]

Blue tang

[Hulagway sa panid 17]

Nudibranch diha sa katakotan

[Picture Credit Line sa panid 15]

Kortesiya sa Australian International Public Affairs