Pagsagubang sa mga Atake sa Kalisang

Si Robert komportableng naglingkod diha sa iyang opisina. Sa kalit lang, mikuba ang iyang dughan. Mikalit siya pagtisar samtang ang singot nanaligdig sa iyang agtang. Si Robert nakaseguro nga siya giatake sa kasingkasing! Mitelepono siya aron mangayog tabang. “Adunay daotang nahitabo kanako,” siya naghangos. “Akong gibati nga daw ako makuyapan!”

MAO kini ang unang kasinatian ni Robert sa atake sa kalisang. Ikasubo, kadto dili mao ang iyang kataposang atake. Ang samang pagbati sa ulahi nahitabo kaniya diha sa usa ka restawran ug sa usa ka dakong tindahan. Ang kalisang nahitabo gani pag-usab sa dihang nagduaw siya sa mga higala. Wala madugay, ang bugtong “luwas” nga dapit alang kang Robert mao ang balay. Sa inanay, naguol siya pag-ayo. “Nagplano pa gani akong maghikog,” siya miangkon.

Unom ka bulan sa ulahi sa wala damha nakita ni Robert ang usa ka artikulo sa mantalaan mahitungod sa mga atake sa kalisang ug agoraphobia. Ang iyang nasayran nakaluwas sa iyang kinabuhi.

Nganong Malisang?

Ang kalisang maoy normal nga sanong sa lawas sa kapeligrohan. Handurawa ang imong kaugalingon nga mitabok sa usa ka haywey. Kalit lang nga namatikdan nimo ang usa ka sakyanan nga nagdagan padulong nimo. Ang dihadiha nga pisikal ug kemikal nga mga kausaban diha sa imong lawas makapaarang kanimo sa pagdagan aron maluwas.

Apan karon handurawa kining samang pagbati sa kalisang nga walay dayag nga hinungdan. Si Dr. R. Reid Wilson nag-ingon: “Ang mga atake sa kalisang gipatungha sa dihang ang kalisang maglimbong sa utok sa paghunahuna nga adunay nagsingabot nga kapeligrohan. Handurawa nga ikaw, nagbarog sa usa ka hawanan sa groseriya, nga walay gikaaway. Dayon gitulpok ang swits alang sa Emerhensiya. ‘Pagbantay! Tanang sistema pangandam alang sa pakiggubat!’”

Kadto lamang nakasinati sa maong mga pag-atake ang makasabot sa bug-os nga kagrabe niana. Ang magasing American Health nagbatbat niana nga “usa ka bul-og sa adrenaline nga nag-alarma sa imong lawas sulod sa lima ka minutos o sa usa ka oras o sa usa ka adlaw ug unya mobiya dayon nga sama ka misteryoso sa pagkahitabo niini, nga magpahinabo kanimo nga mawad-an ug kusog, maluya ug mahadlok sa sunod nga pag-atake.”

Ang Tinubdan sa Kalisang

Ang mga atake sa kalisang kasagarang magsugod sa pagkabatan-on ug mag-apektar sa mas daghang babaye kay sa mga lalaki. Unsay nagpahinabo niana? Walay dayag nga tubag. Ang pipila nag-ingon nga ang mga nag-antos sa biyolohikanhong paagi daling maingon niana tungod sa abnormalidad sa sistema sa utok nga nalangkit sa emosyon ug motibasyon. Daghan ang mobati nga kining maong kondisyon mahimong mapanunod, samtang ang uban miangkon nga ang kemistriya sa utok giusab sa nagpatunghag-kapit-os nga mga hinungdan.

Sa pipila ka kaso ang mga atake gipatungha sa paghandom sa kasinatian sa mental o emosyonal nga kadaot, sama sa gubat, paglugos, o pag-abuso sa bata. Usa ka surbi nagpadayag nga ang porsiento sa mga nakasinatig pag-unay sa ilang pagkabatan-on nga nag-antos sa suliran sa kalisang maoy 13 ka pilo nga mas taas kay niadtong dili biktima sa pag-unay. Sa pagkatinuod, bisan tuod ang mga atake sa kalisang ug ubang mga sakit maoy tinuod nga mga suliran, kini usab sila mahimong maoy gitawag sa usa ka magsusulat nga si E. Sue Blume nga “rayos nga ang pag-unay mao ang kinapusoran.”

Siyempre, dili tanang atake sa kalisang ang gipahinabo sa emosyonal ug mental nga kadaot. Apan si Dr. Wayne Kritsberg nagpasidaan nga sa dihang mao kana ang kaso, “ang pagtambal sa segundaryong mga sangpotanan sa pag-abuso​—inay ang pagtambal sa orihinal nga emosyonal ug mental nga kadaot​—dili permanenteng magsulbad sa suliran. Susama ra kini sa pag-inom ug tambal sa ubo aron ayohon ang sakit nga pulmonya.”

Matambalan ba Kini?

Ang mga atake sa kalisang makontrolar. Daghan niadtong kansang kahadlok sa kalisang naghimo kanilang nahigot sa balay natabangan pinaagi sa pagpahimutang kanila atubangan sa mga tawo. Niining maong pagtambal ang usa ka pasyente ibutang sa usa ka kahimtang nga iyang gikahadlokan ug tabangan sa pagpabilin diha niana hangtod nga mawala ang kalisang. Kadtong adunay mga sakit sa kasingkasing, hubak, peptic ulcer, paghubag sa tinai, o susamang mga sakit kinahanglang mokonsulta sa doktor una mosulay niining maong pagtambal.

Ang pagpahayahay mahimong gamiton aron sa paghupay sa nagpatongpatong nga kabalaka.a Ang pipila niini gihisgotan sa kaubang kahon nga “Mga Paagi sa Pagpakalma.” Apan ayaw paghulat nga mosugod ang kalisang. Kining maong mga paagi labing maayong bansayon panahon sa mga yugto nga menos ang kabalaka. Sa dihang mahimong batid niining maong mga paagi, kini sila makapamenos o makasanta gani sa umaabot nga mga atake.

Ang kalisang molambo tungod sa pagkamahingpiton ug ubos nga pagtamod-sa-kaugalingon. “Samtang ako may mga atake sa kabalaka, si G. Negatibo nagmando sa akong kinabuhi,” matod sa usa ka nag-antos. “Akong giingnan ang akong kaugalingon nga tungod kay ako nabalaka, ako ubos kay sa uban ug busa dili hiligugmaon.” Ang pag-usab sa maong mga tinamdam makapamenos sa mga kabalaka nga motultol sa kalisang.b

Adunay dakong bili sa pagsumbong sa mga kabalaka ngadto sa usa ka sinaligang higala. Ang paghisgot niana makatabang sa nag-antos sa pag-ila sa mga suliran nga kinahanglang agwantahon gikan sa mga suliran nga masulbad. Dili angayng kalimtan ang pag-ampo. Ang Salmo 55:22 nag-ingon: “Itugyan mo kang Jehova ang imong palas-anon, ug siya magasapnay kanimo. Dili gayod niya tugotan nga matarog ang matarong.”

Inay kay usa ra, dako kaayong suliran, kasagaran kana maoy ginagmay, daw dili-hinungdanong mga kaguol nga magpatunghag kalisang​—sama gayod nga ang pagpasubay sa daghan kaayong elektrikal nga mga kahimanan sa samang sirkito makapabuto sa fuse. Usa ka solusyon mao ang pagsulat sa matag suliran diha sa usa ka index kard ug sunodsunoron kana gikan sa labing yanong suliran ngadto sa labing lisod. Sulbara kana sila nga tinagsatagsa. Ang pagsulat bahin sa imong mga kaguol mag-usab sa kahulogan niana gikan sa usa ka butang nga imong gikahadlokan ug likayan ngadto sa imong maatubang ug masulbad.

Ang pipila natabangan pinaagi sa pagtomar ug gireseta sa doktor nga mga tambal nga pangpakalma o pangpalagsik. Bisan pa niana, angayng magbantay. “Gibati ko nga ang tambal dili mao lamang ang solusyon,” matod sa tigtambag nga si Melvin Green. “Angayng gamiton kini ingong kaabag samtang nangita sa solusyon. . . . Ang mga tambal mahimong magtugot kanimo nga makapadayon sa imong inadlaw nga pagkinabuhi, ug kana makahatag kanimo sa kahigayonan nga mangitag laing tabang sa pagsagubang sa mga hinungdan sa agoraphobia ug maningkamot nga maulian.”

Usa ka Espirituwal nga Suliran?

“Ako naghunahuna nga ang mga Kristohanon dili angayng makasinati ug mga atake sa kabalaka,” matod ni Brenda, “tungod kay si Jesus miingon nga ‘ayaw kabalaka.’ Ako mihinapos nga kulang gayod ang akong pagsalig sa Diyos.” Bisan pa niana, ang konteksto sa mga pulong ni Jesus sa Mateo 6:34 nagpakita nga siya wala maghisgot sa mga suliran sa kalisang. Hinunoa, siya nagpasiugda sa kapeligrohan sa pagkahimong labi pang mabalak-on sa materyal nga mga panginahanglan kay sa espirituwal nga mga butang.

Sa pagkatinuod, bisan kadtong nagauna sa espirituwal nga mga intereses mahimong mahiagom niining maong sakit, ingon sa gipakita sa mosunod nga kasinatian sa usa ka babaye sa Pinlandia.

“Ang akong paris ug ako, nga parehong mga Saksi ni Jehova, namalaybalay. Sa kalit lang, ako nalipong. Ang akong hunahuna wala molihok. Walay butang nga tinuod, ug ako nahadlok nga matumba. Sa misunod nga pultahan, wala nako masundi ang panaghisgot.

“Kining makalilisang nga kasinatian nahitabo sa 1970. Mao kadto ang una sa serye sa talagsaong mga atake nga naghasol kanako latas sa misunod nga duha ka dekada. Makadaghan, maglibog ako, dili makahunahuna pag-ayo. Malipong ako, ug mokuba ang akong dughan. Magkangakanga ako o makalimot sa akong isulti.

“Ako niadto maoy batan-on, lagsik, ug malipayong bug-os-panahong ministro sa mga Saksi ni Jehova. Pagkagusto gayod nako nga motabang sa uban nga makasabot sa Bibliya! Apan kining maong mga pag-atake kanunayng naghasol kanako. Ako nahibulong, ‘Unsay nahitabo kanako?’ Usa ka espesyalista sa utok nagrekonosir sa akong kahimtang ingong temporal (may kalabotan sa pangdungog) nga patol. Sulod sa misunod nga napulo ka tuig, akong giinom ang iyang gireseta nga tambal. Sa gihapon, ako nahibulong kon nganong gamay ra kaayo kadto ug epekto. Misugod ako sa pagdawat sa akong kahimtang ingong usa ka kahimtang nga kinahanglan nakong agwantahon.

“Paglabay sa panahon akong naamgohan nga ang akong balatian dili patol, ug ang akong reseta wala mosaler. Bisan ang naandang mga paglakaw maoy lisod kaayong tahas. Nahadlok ako nga may masugatan subay sa akong ruta. Nagkinahanglag hilabihang paningkamot ang pagtambong sa Kristohanong mga tigom. Subsob akong maglingkod nga panington ug malipong nga ang akong kamot anaa sa akong tampihak, ang akong dughan nagkuba, ug ang akong pangisip blangko. Usahay gibati sa akong tibuok lawas ang kanerbiyos ug pamikog. Sa usa ka higayon ako nakaseguro nga ako mamatay.

“Ang akong ministeryo nakatabang sa pagpalig-on kanako, bisan tuod nga usa ka dakong milagro nga ako nakapadayon gayod niana. Ang pagdumala ug mga panagtuon sa Bibliya usahay malisod kaayo nga ang akong kauban kinahanglang mopuli. Sa pagkatinuod, ang among pagsangyaw maoy pagtambayayongay, ug sa kataposan ang Diyos maoy magpatubo niana. (1 Corinto 3:6, 7) Ang mga karnerohon mamati ug mosanong bisan pa sa mga limitasyon sa magtutudlo.

“Usa ka adlaw sa Marso 1991, ang akong bana nagpakita kanako sa pulyeto mahitungod sa suliran sa kalisang. Ang mga simtomas nga gibatbat sama gayod sa akoa! Mibasa pa ako ug dugang bahin sa ulohan, mitambong ug mga pakigpulong, ug mihikay nga magpahiling sa usa ka espesyalista. Human sa duha ka dekada, ang akong suliran sa kataposan nailhan. Ako nagapadulong na sa pagkaayo!

“Ang kadaghanan niadtong adunay suliran sa kalisang matabangan pinaagi sa hustong tambal. Ang mga higala mahimong dakong tigpaluyo sa dihang sila mosimpatiya. Inay kay idat-og ang pagkasad-an diha sa nasamok nang daan nga tawo, ang usa ka masinabutong kauban makaamgo nga ang tawo nga may suliran sa kalisang dili sa tinuyo dili makigbuylog sa mga tawo.​—Itandi ang 1 Tesalonica 5:14.

“Samtang akong gisubli ang milabayng 20 ka tuig, ako mapasalamaton nga latas nianang tanan nakapabilin ako sa bug-os-panahong ministeryo. Kana maoy usa ka panalangin nga takos pakigbisogan. Sa samang panahon, ako nakaamgo nga, sama kang Epafrodito, ang pipila kinahanglang mobiya sa mga pribilehiyo sa pag-alagad tungod sa dili-maayong panglawas. Si Jehova dili mahigawad nianang mga tawhana. Dili siya magdahom ug labaw kay sa makataronganong ikahatag sa usa ka tawo.

“Ang pagkinabuhi uban niining maong sakit nagtudlo kanako nga dili isipon ang akong kaugalingon nga hinungdanon kaayo. Kini nakapaarang kanako sa pagsimpatiya sa uban nga adunay mga limitasyon. Apan labaw sa tanan, nakatabang kini kanako nga mahimong suod kang Jehova. Latas sa akong kalisod sublisubli nako siyang nakita ingong usa ka tinuod nga tuboran sa kusog ug kahupayan.”

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 22]

Mga Paagi sa Pagpakalma

Kalmadong pagginhawa. Ang mga atake sa kalisang kasagarang inubanan sa sobrang paghanggap ug hangin. Aron morelaks ang imong pagginhawa, sulayi kining maong ehersisyo: Hapa. Pag-ihap hangtod sa sayes samtang ikaw naghanggap ug hangin; ihap hangtod sa sayes samtang ikaw nagpagawas ug hangin. Sunod, sulayi ang samang lalom nga pagginhawa samtang naglingkod. Unya, sulayi kana samtang nagtindog. Ginhawa ug lawom gikan sa baba sa atay, ug bansaya kana kada adlaw hangtod nga kana mahimong kinaiyanhon. Ang pipila nakabenepisyo pinaagi sa paghanduraw ug matahom nga mga palibot samtang nagahimo sa ehersisyo.

Kalmadong panghunahuna. ‘Unsa na man kon ako makuyapan?’ ‘Unsa na man kon walay tawong makatabang kanako?’ ‘Unsa na man kon ang akong kasingkasing mohunong sa pagpitik?’ Ang paghunahuna sa daotang mga panghitabo magpalihok sa kalisang. Sanglit kining maong mga hunahuna kasagarang maoy umaabot nga mga katalagman o kanhing mga atake, sulayi ang pagtunong sa pagtagad sa presenteng kahimtang. “Ang pagtunong sa pagtagad sa presente makapakalma dihadiha,” matod ni Dr. Alan Goldstein. Ang pipila misugyot nga ikaw magsul-ob ug lastiko sa imong pulso. Sa dihang motungha ang mga hunahuna bahin sa daotang mga hitabo, bugtoa ang lastiko ug ingna ang imong kaugalingon: “Hunong!” Baldaha ang kabalaka una kana makahigayon sa pag-uswag ngadto sa kalisang.

Kalmadong sanong. Kon malisang ka, ayaw kanag pakigbisogi. Pagbati lamang kana, ug ang mga pagbati dili kinahanglang magdaot kanimo. Handurawa nga ikaw anaa sa dagat nga nagtan-aw sa mga balud. Kini sila mosulbong, mopormag bungtod, ug unya mabungkag. Ang kalisang mobul-og sa samang paagi. Inay pakigbisogan kana, sakyi kana. Kana molabay lamang. Sa dihang matapos kana, ayaw pasobrahi ang imong reaksiyon o ang imong pag-analisar. Kana nahanaw na, sama sa pag-atsi o labad sa ulo.

Ang kalisang sama sa usa ka tawong bagis. Pasuk-a siya, ug siya moatake; ayaw siyag pasuk-a, ug siya lagmit nga molakaw. Si Dr. R. Reid Wilson misaysay nga ang mga paagi sa pagpakalma “wala desinyoha aron nga ikaw mas maayong ‘makapakigbisog’ sa kalisang o ‘magwagtang’ sa kalisang nianang yugtoa. Hinunoa, isipa kana nga mga paagi sa pagpalabay sa panahon samtang ang kalisang naningkamot sa pagsurangsurang kanimo.”

[Kahon sa panid 23]

Agoraphobia, Kahadlok sa Kahadlok

Daghan nga nag-antos sa mga atake sa kalisang nakaugmad ug agoraphobia. Bisan tuod kini gihubit ingong kahadlok sa publikong mga dapit, ang agoraphobia mas tukmang tawgon nga kahadlok sa kahadlok. Ang mga tawo nga adunay agoraphobia mahadlok kaayo sa kalisang nga ilang likayan ang tanang dapit diin ang kanhing mga pag-atake nahitabo. Sa dili madugay, usa na lang ka “luwas” nga dapit ang magpabilin​—kasagaran ang balay.

“Hunahunaa nga ikaw mogawas sa imong balay,” matod sa magsusulat nga si Melvin Green. “Kalit lang, nga wala damha, mitungha ang kinadak-ang tawo nga imong nakita. Siya adunay hapak sa bisbol ug, sa walay katarongan, nagbunal nimo sa ulo. Misarasay ka nga misulod sa balay, nga nakurat kon unsay nahitabo. Sa dihang miarang-arang na ang imong paminaw, milili ka sa pultahan ug ang tanan daw normal. Misugod ka na usab sa paglakaw. Sa kalit lang anaa siya, ug sa makausa pa ikaw gibunalan. Mibalik ka pagsulod sa balay diin ikaw luwas. Mitan-aw ka sa pultahan sa likod . . . Atua siya didto. Milantaw ka sa mga bintana . . . Atua siya didto. Ikaw nahibalo nga kon ikaw mobiya sa luwas nga kahimtang sa imong balay, bunalan ka pag-usab. Pangutana: Mobiya ka ba?”

Daghang tawo nga adunay agoraphobia nagpakasama sa ilang mga pagbati nianang maong ilustrasyon ug mibati nga ang ilang kahimtang walay paglaom. Apan si Dr. Alan Goldstein naghatag niining maong pasalig: “Dili kamo talagsaon, wala kamo mag-inusara. . . . Makatabang kamo sa inyong kaugalingon.”