Kon sa Unsang Paagi ang Organisadong Krimen Nagaapektar Kanimo
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA SA HAPON
Gitulpok sa don (lider) sa pamilya sa Mafia ang tudlo sa usa ka bag-ong membro. Mitulo ang dugo diha sa larawan sa usa ka “santo.” Sunod, gilamoy sa kalayo ang larawan. ‘Kon itug-an gani nimo ang bisan unsang mga sekreto sa organisasyon, ang imong kalag masunog sama niini nga santo,’ gisultihan sa lider ang batan-ong lalaki.
ANG panumpa sa paghilom—sa Italyano, omertà—nagtipig sa organisadong krimen nga tinago gayod sa daghang katuigan. Apan, karon, ang kriminal nga mga gang maoy nanguna sa mga balita sa tanang dapit sa dihang ang pipila ka mga membro sa gang nangahimong informer. Ang labing inila nga tawo nga giakusar niining mga pentiti, o mga traydor sa Mafia, mao si Giulio Andreotti, kinsa nahimong primer ministro sa Italya pito ka beses ug karon gihusay sa iyang mga kalangkitan sa Mafia.
Ang kriminal nga mga organisasyon bisan diin nakapasangkad sa ilang mga gaway ngadto sa tanang hut-ong sa katilingban: ang Mafia sa Italya ug sa Tinipong Bansa, diin didto gitawag usab kini nga Cosa Nostra; ang ilegal nga mga organisasyon nga nagnegosyog droga sa Amerika del Sur; ang Triads sa Tsina; ang yakuza sa Hapon. Ang ilang daotang mga kalihokan nagaapektar kanatong tanan ug dugang nga nagapamahal sa galastohan sa kinabuhi.
Ginaingon nga sa Tinipong Bansa, gibahin sa Mafia ang siyudad sa New York tali sa lima ka pamilya, nga mokitag binilyon pinaagi sa pagpangilkil, mga raket alang konohay sa proteksiyon, pagpautang nga dagko kaayog tanto, sugal, pagpamaligyag droga, ug prostitusyon. Gipakaingon nga ang mga pamilya sa Mafia maoy bug-os nga nagkontrolar sa mga unyon sa mga obrero diha sa mga negosyo nga naghakot ug basura, traking, konstruksiyon, paghatod sa pagkaon, ug industriya sa sapot. Tungod kay may gahom sila sa mga unyon sa mga obrero, mahusay nila ang mga kabingkilan o nga sila makasabotahe sa usa ka proyekto. Diha sa lugar sa konstruksiyon, pananglitan, ang buldoser dili moandar sa usa ka adlaw, sa laing adlaw madaot ang preno sa backhoe, ug ang mga inhenyero nga nagpalakaw sa konstruksiyon “maglangaylangay” sa pagtapos sa proyekto—kining mga hitaboa ug daghan pa magpadayon hangtod ang magtutukod mosugot sa mga ginapangayo sa gang, hiphip man kini o mga kontrata sa trabaho. Sa pagkatinuod, “ang mga hiphip nga ihatag ngadto sa Gang mohatag ug kasegurohan sa mga negosyante nga mahatod dihadiha ang mga produkto, malinaw nga pagpanarbaho sa mga obrero ug makapatrabahog mga obrero nga menos ug suweldo,” nagtaho ang magasing Time.
Sa Colombia duha ka ilegal nga organisasyon nga nagnegosyog droga nagkompetensiyahay sa usag usa hangtod nga si Pablo Escobar, ang lider sa ilegal nga negosyo sa droga sa Medellín, gipusil niadtong 1993. Human niadto, ang ilegal nga organisasyon nga nagnegosyog droga sa Cali maoy nag-akop sa ilegal nga negosyo sa cocaine sa kalibotan. Mikita ug $7 bilyones niadtong 1994 sa Tinipong Bansa lamang, kini tingali mao ang kinadak-ang sindikato sa organisadong krimen sa kalibotan. Apan ang pagkadakop sa lider niini niadtong 1995, si Jose Santacruz Londoño, nahimong dako kaayong kapildihan sa ilegal nga organisasyon nga nagnegosyog droga. Apan, aduna gayoy usa ka maikagong sumusunod ang naghulat nga mopuli ingong sunod nga boss.
Sa dihang napukan ang Iron Curtain, ang Mafia sa Rusya mibutho sa internasyonal nga natad. Tungod niini, “ang matag negosyo sa Rusya kinahanglang makigsabot sa mafia,” nag-ingon ang usa ka magbabangko nga gikutlo diha sa Newsweek. Bisan diha sa Brighton Beach, New York, ang Mafia sa Rusya gikataho nga dagko kaayog kita gikan sa komplikadong mga laraw sa panikas labot sa gasolina. Ang mga tag-iyag mga sakyanan mosangpot nga nagabayad ug mas mahal alang sa gasolina, ug ang gobyerno napildihan ug mga buhis. Ang mga gang sa Rusya nagpalakaw usab ug sindikato sa prostitusyon sa Sidlakang Uropa. Sila subsob nga dili mapasakaan ug sumbong sa ilang mga krimen. Kinsa bay mangahas sa pag-atubang sa mga atleta kanhi ug mga beterano gikan sa gubat sa Afghanistan?
Ang kahimtang walay kalainan sa Oriente. Sa Hapon kadtong nagpalakaw ug negosyo sa kalingawan kinahanglang magpaabot ug tanang matang sa problema gawas kon ilang tahoron ang lokal nga pundok sa yakuza ug mobayad ug buhis ngadto kanila. Dinhi usab ang mga bar ug bisan ang mga lumalabay sa dalan pangayoan ug kuwarta alang konohay sa proteksiyon. Dugang pa, ang yakuza nakasulod sa ekonomiya sa Hapon pinaagi sa pagtukod ug ilang kaugalingong mga kompaniya, nagpangilkil sa dakong negosyo, ug may mga koneksiyon sa mga sindikato sa krimen sa gawas sa nasod.
Ang kriminal nga mga organisasyon nga ang sentro mao ang Hong Kong ug Taiwan nagpakaylap usab ug kutay sa mga organisasyon sa tibuok kalibotan. Gawas sa ilang ngalan, Triads, diyutay ray nahibaloan kon sa unsang paagi sila giorganisar. Ang ilang kasaysayan maoy balik pa sa ika-17ng siglo, sa dihang ang mga mongheng Insek nag-usa batok sa mga taga-Manchuria nga miilog sa Tsina. Bisan pa nga ang gidaghanon sa ilang mga membro maoy tinagpulo ka linibo, ginaingon nga ang Triads sa Hong Kong nagtukod ug temporaryong mga sindikato alang sa usa ka espesipikong krimen o seryal sa mga krimen, nga nagpalisod sa kapolisan sa pag-ila kanila. Sila mokita ug bilyonbilyong dolyares pinaagi sa ilegal nga negosyo sa heroina ug gihimo ang Hong Kong nga sentro sa paghimog mini nga credit card.
Diha sa iyang librong The New Ethnic Mobs, si William Kleinknecht nagsulat bahin sa krimen sa Tinipong Bansa: “Diha sa bag-ong kalibotan sa organisadong krimen, walay etnikong mga membro sa gang nga mas dakog kaugmaon kay sa Insek. . . . Ang mga pundok sa krimen sa Insek kusog nga nagpakabaton ug dakong gahom diha sa mga siyudad sa tibuok nasod. . . . Sila ikaduha lamang sa Mafia sa New York.”
Labot sa laing matang sa ilegal nga negosyo nga nagagikan sa Hong Kong, usa ka opisyal sa Departamento sa Hustisya sa T.B. nag-ingon: “Ang pagpayuhot ug mga lalin maoy usa ka timaan sa organisadong krimen.” Ang ubang mga opisyal nagbanabana nga 100,000 ka Insek ang nagasulod sa Tinipong Bansa sa ilegal nga paagi matag tuig. Ang kasagarang ipayuhot nga lalin kinahanglang mobayad labing menos ug $15,000 aron siya makaabot ngadto sa usa ka sapian nga nasod, nga bayran niya ang dakong bahin niini inig-abot niya sa iyang destinasyon. Busa, alang sa kadaghanang lalin ang kinabuhi sa yuta nga iyang damgo mahimong malisod kaayong pinugos nga pagtrabaho diha sa mga pabrika nga gagmayg mga suweldo ug sa mga pampaman.
Sanglit wala ka man malangkit sa kriminal nga mga kalihokan, tingali mobati ka nga dili ka apektado sa organisadong krimen. Apan tinuod ba gayod kana? Daghang giyanon sa droga, nga nagpuyo sa daghang kontinente, moliso sa krimen aron sa pagbayad sa mga droga nga gisuplay sa ilegal nga mga organisasyon nga nagnegosyog droga sa Amerika del Sur. Tinoon sa organisadong krimen nga ang mga kontrata sa mga serbisyo publiko mahatag ngadto sa mga kompaniya nga konektado niana; tungod niini, ang mga lungsoranon nagabayad ug dugang. Ang Komisyon sa Organisadong Krimen sa Presidente kas-a miingon nga diha sa Tinipong Bansa, “daoton sa organisadong krimen ang bili pinaagi sa pagpangawat, pangilkil, panghiphip, pagpiho sa presyo ug sa pagsanta sa kompetensiya sa negosyo” ug tungod niana ang mga kustomer mapugos sa pagbayad “nianang matawag nga dugang nga bayad” ngadto sa Mafia. Busa, walay usa ang makaeskapo sa mga epekto sa krimen. Kitang tanan nag-antos sa pinansiyal.
Apan nganong nagmauswagon ang organisadong krimen karon?
[Kahon sa panid 5]
Ang Mafia—Mga Gigikanan Niini
“Ang Mafia mitungha sa Sicily sa hinapos ang Edad Medya, diin kini lagmit nagsugod ingong usa ka tinagong organisasyon nga gipahinungod sa pagpukan sa pagmando sa nagkalainlaing langyaw nga mga tigpangdaog sa pulo—pananglitan, ang mga Saracenhon, mga taga-Normandy, ug mga Katsila. Ang Mafia nagkuha sa mga gigikanan niini ug nagdani sa mga membro niini gikan sa daghang gagmayng pribadong mga sundalo, o mafie, nga gisuholan sa mga tag-iyag yuta nga wala dinha sa pagpanalipod sa ilang gipanag-iyang mga yuta gikan sa mga tulisan diha sa walay balaod nga mga kahimtang nga naglungtad sa dakong bahin sa Sicily latas sa kasiglohan. Sa panahon sa ika-18 ug ika-19ng siglo, ang abtik nga mga tulisan niining pribadong kasundalohan naghugpong sa ilang kaugalingon ug midako nga gamhanan kaayo nga sila mialsa batok sa mga tag-iyag yuta ug nahimong bugtong balaod diha sa daghang hasyenda, nga nagpangilkil ug kuwarta gikan sa mga tag-iyag yuta isip proteksiyon konohay sa pagpanalipod sa ilang mga tanom.” (The New Encyclopædia Britannica) Ang pagpangilkil ug kuwarta alang konohay sa proteksiyon nahimong modus operandi nila. Ilang gidala ang ilang mga paagi ngadto sa Tinipong Bansa, diin nalangkit sila sa sugal, raket sa mga obrero, pagpautang nga dagkog tanto, pagnegosyog droga, ug prostitusyon.