Cocos Island—Ang mga Sugilanon Niini sa Nalubong nga mga Bahandi

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Costa Rica

ADUNAY isla nga duolag 480 kilometros sa habagatan-kasadpang baybayon sa Costa Rica nga nailhan sa mga sugilanon niini bahin sa nalubong nga mga bahandi. Gituohan sa pipila nga gipasukad ni Robert Louis Stevenson ang iyang iladong libro nga Treasure Island diha sa mga estorya bahin sa bahandi sa pirata nga nalubong didto.

Ang mga kartograpo ug mga marinero nagtawag sa isla sa nagkalainlaing mga ngalan sukad sa pagkadiskobre niini sa ika-16 nga siglo. Tali sa nagsultig-Kinatsila nga mga lumad, ang isla nailhan karon ingong Isla del Coco (Isla sa Lubi). Ang ngalan niini sa Ingles maoy Cocos Island.

Tali sa Costa Rica ug sa Galápagos Islands, adunay dakong yuta ilalom sa dagat nga nailhang Cocos Ridge. Ang paglihok sa bolkan niini nga tagaytay nagpatungha sa bugtong isla niini. Kining bukirong tipik sa yuta mao ang bugtong dakong isla diha sa tropikanhong Dagat Pasipiko sa sidlakan nga makabaton ug igoigong ulan sa pagsuportar sa tropikanhong rain forest. Matag tuig ang isla makabatog mga 7,000 milimetros nga sukod sa ulan!

Ang ika-18ng siglong Ingles nga magbabalak nga si Coleridge naghubit sa kahimtang sa karaang marinero nga may “tubig, tubig, bisan diin tubig, apan walay bisan usa ka tulo nga mainom.” Bisan pa niana, panahon sa ika-17 ug ika-18ng mga siglo, ang preskong katubigan sa Cocos Island nagsilbing dangpanan diha sa kadagatan alang sa mga maglalawig nga nakakaplag sa isla.

Ang Leyenda sa Natagong Bahandi

Sa panahon nga ang internasyonal nga komunikasyon ug komersiyo nagdepende sa pagbiyahe sa dagat, ang armadong panulis sa lawod, o panulis sa dagat, nahimong hulga sa katilingban. Ang mga pirata nahimong hulga usab sa usag usa.

Human matulis ang usa ka gamayng lungsod diha sa baybayon o ang usa ka barko, ang kinawat nga mga manggad bahinbahinon tali sa mga tripulante. Busa, ang matag pirata nag-atubang sa suliran kon unsaon pagbantay ang iyang bahin sa mga tinulis nga dili kawaton sa iyang mga kaubanan. Ang paagi nga napili mao ang pagtago sa bahandi diha sa usa ka sekretong dapit nga naglaom sa pagkuha niana sa ulahi. Ang mapa sa bahandi, nga giguhit diha sa makalibog nga mga direksiyon nga nasabtan lamang sa nagbuhat niini, nahimong yawi sa pagkaplag sa natagong bahandi.

Ang usa sa mga leyenda sa Cocos Island nag-asoy nga ang malamposong pag-atake sa mga barko ug mga siyudad ubay sa Pacific Coast sa Sentral Amerika nagpahimo sa usa ka grupo sa mga pirata nga nagbaguod sa bulawan ug mga alahas. Sanglit dihay daghang tab-ang nga tubig sa isla ug daghang abiyo sa karne (ang mga baboy gidala didto sa kataposan sa ika-18ng siglo), ang kapitan sa barko nagplano sa paggamit sa Cocos Island ingong sentro sa iyang kalihokan.

Sumala pa sa usa ka bersiyon sa sugilanon, ang pagbahinbahin sa mga inagaw mikostar ug usa ka adlaw. Ang bulawan gisukod pinaagi sa kulon. Gitukmod sa kahadlok nga kawaton ang ilang kabtangan sa ilang hakog nga mga kaubanan, ang tanang pirata nakahukom sa paglubong sa ilang bahin sa bahandi sa bisan diin sa isla. Ginamit ang mga pisi sa pagkatkat sa mga pangpang nga naglibot sa kabaybayonan sa isla, ang matag pirata misuot ngadto sa tropikanhong kalasangan. Samtang ang pipila misalig sa ilang panumdoman, ang uban mibalik dala ang mga mapa nga sila lamang ang makabadbad, nga magtultol kanila balik sa ilang bahandi. Apan, walay kapuslanan kining tanang paghago. Ang leyenda nagpadayon nga human nila masekretog tago ang ilang mga manggad, ang mga pirata milawig diha sa ilang linayagang barko sa pagpangitag mas dakong abot. Sa dihang midunggo sila sa sunod nga pantalan, ang kapitan, nga nahadlok ug pag-alsa, milawig palayo human pakanaoga ang gisuspetsahang mga rebelde. Ang iyang paglaom mao nga ang mga rebelde mailhan ingong mga pirata ug mabitay sa dili madugay. Ang wala niya damha mao ang katakos sa iyang duha ka kinatas-an-ug-ranggong mga tripulante sa pagpakigkunsabo sa mga awtoridad nga buot modakop sa kapitan. Ang British Navy nagpadala ug barko nga migukod pag-ayo sa linayagang barko, ug kini miresulta sa pagkadakop ug kamatayon sa kapitan ug sa iyang mga tripulante.

Latas sa miaging siglo, kini nga leyenda maoy nagpalig-on sa mga paglaom sa mga tigpangitag bahandi. Apan, ingon sa giilustrar sa mosunod nga asoy, ang buot mamahimong tigpangitag bahandi kinahanglang mamalandong una sa dili pa sugdan ang panaw sa pagpangalot ngadto sa Cocos Island. Usa ka artikulo nga gipatik sa The New York Times sa Agosto 14, 1892, naghubit sa pagpangita ni Kapitan August Gisler aron kaplagon ang bahandi nga bulawan, pilak, ug mga alahas, nga mokantidad ug $60,000,000. Ang pagpangitag bahandi ni Gisler naglakip sa pagpalain sa iyang kaugalingon gikan sa buhilaman ug sa pagsagubang mismo sa lisod kaayong mga kahimtang niining biniyaang kalasangan nga isla. Migasto siyag labing menos $50,000 sa iyang kaugalingong salapi ug kapin sa 19 ka tuig nga pagpangita sa bahandi. Sa 1908, si Gisler mibiya sa Cocos Island, nahapay ug naminghoy, nga walay ikapakitang bahandi human sa tanan niyang paningkamot.

Ang kamatuoran nga si Gisler napakyas sa pagdiskobreg bahandi sa isla wala makapaluya sa uban. Diha nay kapin sa 500 ka organisadong mga panaw ngadto sa isla. Sumala sa mabatonang impormasyon, walay usang nakakaplag sa gikaasoy nga mga bahandi.

Ang mga Bahandi sa Kinaiyahan sa Cocos Island

Dili pa dugay, nadani ang lahi nga matang sa tigpangitag bahandi ngadto sa Cocos Island. Ang mga ecotourist [mga turistang maikagon sa ekolohiya] maingon man ang mga naturalista ug ubang mga siyentista nabihag sa kahayopan ug katanoman sa isla ug sa nakaplagang bahandi diha sa kalalangan sa dagat sa naglibot nga katubigan.

Ang isla naliminan sa labong tropikanhong mga tanom. Mga 450 ka espisye sa insekto ug mga artropoda ang nailhan, bisan tuod gibanabana nga adunay kapin sa 800 ka espisye diha sa isla. Adunay 28 ka suba, nga nag-ekis-ekis sa bukirong kayutaan ug nag-ambak sa habog kaayong mga pangpang ingong matahom nga mga busay.

Usa sa 97 ka espisye sa mga langgam sa isla mao ang white tern. Kini adunay makapahimuot nga kinaiya sa paglupadlupad diha mismo sa ulohan sa mga tawo, nga maorag walay kahadlok sa bisitang mga tawo diha sa isla. Kining makapalipayng kinaiya naghatag niining langgama ug Kinatsilang angga nga espíritu santo, o balaang espiritu, nga nagpunting sa Biblikanhong asoy sa bawtismo ni Jesus.​—Tan-awa ang Mateo 3:16.

Sa kahiladman sa katubigan palibot sa Cocos Island mao ang kalibotan sa naghitok nga kinaiyanhong mga bahandi. Lakip sa mga ecotourist nga nagaduaw sa isla mao ang mga busero, nga nahibulong sa bagang duot sa mga ihong hammerhead. Kanunay sa katubigan dinhi ang hammerhead ug ang white-tipped nga iho ug nakit-ang nanglangoy nga tinagpanon tali sa 40 ug 50. Ang mga mananawom nakadayeg usab sa talagsaong katin-aw sa tubig. Nahingangha sila sa pasundayag sa bulok samtang ang tropikanhong mga isda maningaon ug algae ug plankton.

Sa tradisyonal nga paagi gitamod pag-ayo sa nasod sa Costa Rica ang biolohikanhong mga bahandi niini. Sa pagkakaron, ang 18 porsiyento sa luna sa yuta niini gipanalipdan sa sistema sa nasodnong parke ug reserbasyon. Niadtong 1978, ang Cocos Island gideklarar nga bahin nianang sistemaha sa parke, nga karon nalangkoban sa 56 ka naprotektahang mga dapit sa nasod. Sa 1991 ang naprotektahang luna gipasangkad nga naglakip sa 24 kilometros nga salipod palibot sa isla. Ang pagpatrolya ug pagpanalipod sa palibot sa dagat gikan sa komersiyal nga pagpangisda nagpresentar ug usa ka hagit. Ang mga mabalak-on sa kalikopan nahadlok nga ang walay-pagdili nga pagpangisda hayan magdaot sa tandogonong mga sistema sa ekolohiya ilalom sa dagat nga naglibot sa isla.

Hangtod karon, ang Cocos Island padayong nailhan sa mga sugilanon niini sa mapasiatabong mga pirata ug sa ilang nalubong nga bahandi. Makapaikag gihapon kini ug makapadani sa mga tigpangitag bahandi gikan sa tibuok kalibotan. Bisan pa niana, ang labing dakong bahandi sa isla nahiluna diha sa kinaiyanhong kahinguhaan niini.

[Picture Credit Line sa panid 25]

Mga hulagway sa panid 25-6: Kortesiya ni José Pastora, Okeanos

[Hulagway sa panid 26]

Ang white-tipped nga iho (1) ug ang hammerhead nga iho (2, 3) nanglangoy sa katubigan palibot sa Cocos Island nga tinagpanon tali sa 40 ug 50