Unsay Nagpahinabo sa Kabalaka sa Impormasyon?

“ANG kabalaka sa impormasyon gipatungha sa kanunay-nagkadakong gintang tali sa butang nga atong masabtan ug sa butang nga sa atong hunahuna angay natong masabtan. Kini ang itom nga lungag tali sa datos ug sa kahibalo, ug mahitabo kini sa dihang ang impormasyon dili magtug-an kanato kon unsay atong gusto o kinahanglang mahibaloan.” Kanay gisulat ni Richard S. Wurman diha sa iyang librong Information Anxiety. “Sulod sa taas nga panahon, ang katawhan wala makaamgo kon unsa ka daghan ang wala nila mahibaloi​—sila wala mahibalo sa wala nila mahibaloi. Apan karon ang katawhan nakaamgo na kon unsay wala nila mahibaloi, ug kanay nakapabalaka kanila.” Ang resulta mao nga kadaghanan nato mahimong mobati nga angay kitang mahibalo ug daghan pa kay sa ato nang nahibaloan. Tungod sa baha sa impormasyon nga moabot kanato, dili tinuyong kita makabatog mga tipik sa data o datos. Apan sagad kita dili makatino kon unsay himoon niana. Sa samang higayon, kita magtuo tingali nga ang uban daghan pa kaayog nahibaloan ug nasabtan kay kanato. Kana ang panahong kita mabalaka!

Si David Shenk nangatarongan nga ang naghitak nga impormasyon nahimong usa ka maghuhugaw nga nagmugnag “gabon sa datos.” Midugang siya: “Ang gabon sa datos mosalimbong; kini mopalagpot sa malinawong mga gutlo, ug mobabag sa kinahanglanon kaayong pamalandong. . . . Kini makapahigwaos kanato.”

Tinuod nga ang labihan ka daghang impormasyon o naghitak nga materyal makapatunghag kabalaka, apan mahitabo usab kini kon kita kulang ug impormasyon o, grabe pa, may sayop nga impormasyon. Nahisama kini sa pagbati ug kamingaw sulod sa kuwartong punog tawo. Sumala sa pagpahayag niini ni John Naisbitt diha sa iyang librong Megatrends, “kita nalumsan sa impormasyon apan gigutom sa kahibalo.”

Kon sa Unsang Paagi ang Krimen sa Kompiyuter Makaapektar Kanimo

Ang laing hinungdan sa kabalaka mao ang pagsulbong sa krimen sa kompiyuter. Si Dr. Frederick B. Cohen, diha sa iyang librong Protection and Security on the Information Superhighway, nagpahayag sa iyang mga kabalaka: “Ang FBI [Federal Bureau of Investigation] nagbanabanang kada tuig abot ug $5 bilyon ang mawala tungod sa krimen sa kompiyuter. Ug, dili katuohan, kana tumoy lamang sa dakong suliran. Ang mga kahuyangan sa mga sistema sa kompiyuter gipahimudsan usab aron pagpamentaha diha sa mga sabotsabot, pagdaot sa mga dungog, pagdaog sa militaryong mga panagbangi, ug bisan pagbuno.” Idugang niini ang kanunay-nag-usbawng kabalaka mahitungod sa suliran nga ang pornograpiya sa kompiyuter mahimong mabatonan sa mga bata​—gawas pa sa paglapas sa pribasiya.

Ang way-tanlag nga mga adik sa kompiyuter tinuyong mopasulod ug mga virus o mga instruksiyon sa mga sistema sa kompiyuter ug magpahinabog kadaot. Ang kriminal nga mga ekspertog kompiyuter sa pagkailegal mogamit sa elektronikong mga sistema ug mokuhag sekretong impormasyon, nga usahay mangawat pa ganig kuwarta. Kanang mga buhata makapahinabog daotang mga epekto sa libolibong tiggamit ug personal nga mga kompiyuter. Ang krimen sa kompiyuter maoy usa ka kapeligrohan sa negosyo ug sa gobyerno.

Ang Panginahanglan nga Mahimong May-Kahibalo

Siyempre, kitang tanan kinahanglan nga may-kahibalo, apan ang pagbaton ug daghan kaayong impormasyon dili gayod mag-edukar kanato sa tinuod nga diwa, kay ang kadaghanan sa impormasyon konohay mao lamay mga panghitabo o basta datos, nga walay kalabotan sa atong praktikal nga kahibalo. Misugyot pa gani ang pipila nga inay “pag-ulbo sa impormasyon,” kining katingalahang panghitabo tingali labing maayong tawgong “pag-ulbo sa datos” o sa mas mayubitong paagi “pag-ulbo sa dili-impormasyon.” Kini ang hunahuna sa analista sa ekonomiyang si Hazel Henderson: “Ang impormasyon sa kaugalingon dili mohatag ug kalamdagan. Kita dili makapatin-aw kon unsay sayop nga impormasyon, kulang nga impormasyon, o propaganda niining giharian-sa-media nga kalikopan. Ang paghatag ug bug-os nga pagtagad sa impormasyon lamang misangpot sa paghitak sa nagkamenos kanunay nga kamakahuloganon sa bilyonbilyong tipik sa natipak nga datos, inay sa pagpangitag makahuloganong bag-ong mga han-ay sa kahibalo.”

Si Joseph J. Esposito, presidente sa Encyclopædia Britannica Publishing Group, nagpahayag niining prangkang pagtulotimbang: “Kadaghanang impormasyon sa Panahon sa Impormasyon yanong nausik; kini mao lamay kalangas. Ang Pag-ulbo sa Impormasyon tukmang pagkangalan; ang pag-ulbo mobabag sa atong katakos sa aktuwal nga pagkadungog ug daghan bahin sa bisan unsang butang. Kon kita dili makadungog, kita dili mahibalo.” Si Orrin E. Klapp naghatag sa iyang analisis: “Ako natahap nga walay nahibalo kon pilay palsong-impormasyon sa suplay sa publikong komunikasyon, nga maorag adunay ginatug-an apan sa tinuoray wala diay.”

Sa walay duhaduha makahinumdom ka nga daghan sa imong nakat-onan sa tunghaan nasentro sa pagkakat-on sa tinuod nga mga hitabo o facts aron makapasar ka sa mga pasulit. Sa daghang higayon imong gihan-ok sa imong alimpatakan ang tinuod nga mga hitabo sa hapit na ang oras sa pasulit. Nakahinumdom ka ba nga nakakat-on pinaagi sa pagsag-ulo ug taas nga kutay sa mga petsa sa mga leksiyon sa kasaysayan? Pila niining mga hitaboa ug mga petsaha ang imong mahinumdoman karon? Kadto bang tinuod nga mga hitabo nagtudlo kanimo sa pagpangatarongan ug pagkab-ot sa makataronganong mga konklusyon?

Ang Daghan ba Mas Maayo?

Kon dili kontrolahog maayo, ang pagkadedikado sa pagbatog dugang impormasyon mahimong gastoso kaayo kon bahin sa panahon, katulog, panglawas, ug bisan salapi. Tungod kay bisan pag ang daghang impormasyon motaganag daghang kapilian, kini makapabalaka sa tigpangita, nga mahibulong kon nasusi o nabasa ba niya ang tanang impormasyon nga anaa. Si Dr. Hugh MacKay naghatag niining pahimatngona: “Sa tinuoray, ang impormasyon dili dalan ngadto sa kalamdagan. Ang impormasyon, sa kaugalingon, dili makahatag ug kahayag sa kahulogan sa atong mga kinabuhi. Ang impormasyon diyutay kaayog kalangkitan sa pagbatog kaalam. Sa pagkamatuod, sama sa ubang mga kabtangan, makababag pa gayod kini sa kaalam. Kita makahibalo ug daghan kaayo, ingon nga kita makapanag-iya ug daghan kaayo.”

Kasagaran, ang mga tawo mabug-atan pag-ayo dili lang tungod sa labihan ka daghang impormasyon nga anaa karong adlawa kondili tungod sa pagbatig kapakyasan usab sa pagsingkamot nga ang impormasyon balhinon ngadto sa butang nga hisabtan, makahuloganon, ug tinuod nga impormatibo. Gipasabot nga kita mahimong “sama sa tawong giuhaw nga gipagamit ug didal aron moinom gikan sa gripo sa sunog. Ang daghan kaayong impormasyon nga mabatonan ug ang paaging sagad gigamit sa pagpahayag niini naghimo niining way-pulos alang kanato.” Busa, kon unsay giisip nga igo kinahanglang tulotimbangon, dili sa gidaghanon, kondili sa kalidad ug kamapuslanon sa impormasyon alang kanato sa personal.

Komosta ang Pagbalhin sa Datos?

Ang laing komong ekspresyong madungog karong adlawa maoy “data transfer” o pagbalhin sa datos. Kini nagtumong sa pagpahayag sa impormasyon sa elektronikong paagi. Bisan tuod kini adunay iyang bililhong dapit, kini dili maayong komunikasyon sa labing bug-os nga diwa. Nganong dili man? Tungod kay kita mosanong nga labing maayo sa mga tawo, dili sa mga makina. Sa pagbalhin sa datos, walay makita nga mga ekspresyon sa nawong ug walay pagtinan-away sa mata o mga pangompas, nga sagad kaayong magmugna sa estoryahay ug magpasabot sa mga pagbati. Sa nawongay nga mga estoryahay, kining mga butanga makapadugang ug kasagarang magpatin-aw sa mga pulong nga gigamit. Walay usa niining bililhong mga hinabang sa pagsabot ang mabatonan pinaagi sa pagbalhin sa elektronikong paagi, wala gayod bisan sa nagkapopular nga teleponong cellular. Usahay, bisan ang nawongay nga estoryahay dili eksaktong magpasabot kon unsay anaa sa hunahuna sa mamumulong. Ang mamiminaw mahimong magdawat ug magproseso sa mga pulong sa iyang kaugalingong paagi ug maghatag ug sayop nga kahulogan niana. Pagkadako pa sa kapeligrohang kini mahitabo kon ang mamumulong dili makita!

Usa ka makapasubo nga kamatuoran sa kinabuhi nga tungod sa labihan ka dakong panahon nga gigugol sa pipila atubangan sa mga eskrin sa kompiyuter ug sa mga telebisyon ang mga sakop sa pamilya usahay mahimong mga estranghero sa usag usa diha sa ilang kaugalingong balay.

Nakadungog Ka ba sa “Technophobia”?

Ang “technophobia” yanong nagkahulogang “kahadlok sa teknolohiya,” lakip ang paggamit sa mga kompiyuter ug susamang elektronik nga mga kasangkapan. Ang pipila nagtuo nga kini usa sa labing kasagarang mga kabalaka nga gipatungha sa panahon sa impormasyon. Usa ka artikulo diha sa The Canberra Times, nga gibase sa giluwatang balita sa Prensa Asosyada, mabasa: “Hapones nga mga Ehekutibo Nahadlok sa mga Kompiyuter.” Giingon kini mahitungod sa usa ka ehekutibong direktor sa usa ka dakong Hapones nga kompaniya: “[Siya] gamhanan ug dungganon. Apan palingkora siya atubangan sa kompiyuter, ug siya nerbiyoson kaayo.” Sumala sa usa ka surbi sa 880 ka Hapones nga mga kompaniya, 20 porsiyento lamang sa ilang mga ehekutibo ang makagamit ug mga kompiyuter.

Ang kahadlok sa teknolohiya gisugnoran sa dagkong mga kadaot sama sa 1991 nga pagkasira sa telepono sa New York City nga nakaparalisar sa lokal nga mga tugpahanan sulod sa daghang oras. Ug unsa na man ang aksidente sa Three Mile Island Nuclear Power Plant sa Tinipong Bansa niadtong 1979? Gidangtag daghang makalisang nga mga oras una hisabti sa mga operetor sa planta ang kahulogan sa kontrolado-sa-kompiyuter nga alarmang mga signal.

Kini pipila lang ka pananglitan kon sa unsang paagi naapektahan pag-ayo ang katawhan sa teknolohiya sa panahon sa impormasyon. Sa iyang libro, si Dr. Frederick B. Cohen nangutana niining makapukaw-sa-hunahuna nga mga pangutana: “Nakaadto ka ba sa bangko karong bag-o? Kon wala mag-andar ang mga kompiyuter, makakuha ka bag kuwarta gikan niana? Unsa na man ang supermarket? Makatotal ba sila ug makabayad ka sa mga pinalit kon wala ang ilang mga kompiyuter nga tigtala niana?”

Tingali ikalangkit nimo ang imong kaugalingon sa usa o labaw pa niining hinandurawng mga kahimtang:

• Ang imong bag-ong videotape recorder (VCR) morag dunay daghan kaayong tulpokan sa dihang buot nimong mopilig usa ka programa nga buot nimong irekord. Mahimong sa kamaulawon tawgon nimo ang imong nuybe-anyos nga pag-umangkong lalaki aron iandam ang VCR alang kanimo o modesidir ka nga dili na kinahanglang tan-awon nimo ang programa.

• Ikaw nanginahanglan gayod ug kuwarta. Moadto ka sa labing duol nga awtomatikong teller machine apan unya kalit makahinumdom nga sa kataposang higayong imo kanang gigamit, nalibog ka ug natulpok ang sayop nga mga tulpokan.

• Mikiring ang telepono sa opisina. Ang tawag nasayop pagkahatag kanimo. Ang tawag para diay sa imong boss sa sunod andana sa itaas. Adunay yanong paagi aron ibalhin ang tawag, apan, kay wala makaseguro, mohukom kang ang operetor sa switsbord maoy pabalhinon niana.

• Ang dashboard sa imong bag-ong napalit nga kotse morag iya sa kabin sa piloto sa modernong ayroplano. Sa kalit, mikidlap ang pulang kahayag, ug ikaw nabalaka kay wala ka masayod kon unsay ipasabot sa kahayag. Unya kinahanglang susihon nimo ang detalyadong basahon sa instruksiyon.

Kini pipila lamang ka pananglitan sa kahadlok sa teknolohiya. Makatino kita nga ang teknolohiya magpadayon sa paggamag mas maartehong kasangkapan, nga pihong nganlang “milagroso” sa katawhan sa nangaging mga kaliwatan. Ang matag bag-ong gimodernong produkto nga mosulod sa baligyaan nanginahanglag labawng kahibalo aron magamit kining epektibo. Ang mga basahon sa instruksiyon, nga gisulat sa mga eksperto diha sa ilang teknikal nga mga termino,a mahimong makahahadlok mismo kon tuohang ang tiggamit nakasabot sa bokabularyo ug may tinong kahibalo ug katakos.

Ang teorista sa impormasyon nga si Paul Kaufman nagsuma sa kahimtang niining paagiha: “Ang atong katilingban nakabaton sa usa ka panghunahuna nga ang impormasyon, bisan pag madanihon, sa kadugayan maoy kontra-produktibo. . . . Usa ka hinungdan mao nga ang hingaping pagtagad gitumong sa mga kompiyuter ug sa mga piyesa sa kompiyuter ug diyutay kaayo sa mga tawong aktuwal nga nagagamit sa impormasyon aron molampos sa pagsabot sa kalibotan ug mohimog mapuslanong mga butang alang sa usag usa. . . . Ang suliran dili ingon nga atong gitamod pag-ayo ang mga kompiyuter kondili nga kita nakadangat sa paghunahunang menos sa mga tawo.” Mopatim-awng ang pagkalinga sa pagkahimong dungganon tungod sa pagpatungha ug makapakurat nga bag-ong teknolohiya sagad naghimo sa mga tawo nga mabalak-on kon unsay mosunod. Si Edward Mendelson nag-ingon: “Ang mga tigpanan-aw sa teknolohiya dili gayod makaila sa kalainan tali sa posibleng mabuhat ug sa butang tilinguhaon. Kon ikapabuhat sa usa ka makina ang makapahinganghang komplikadong tahas, nan ang tigpanan-aw magtuo nga ang tahas takos nga buhaton.”

Kining dili pagtagad sa tawhanong elemento diha sa teknolohiya mao ang nakadugang pag-ayo sa kabalaka sa impormasyon.

Tinuod Bang Miusbaw ang Pagkaproduktibo?

Ang kolumnistang si Paul Attewell, sa pagsulat diha sa The Australian, mikomento bahin sa iyang panukiduki kon pilay panahon ug salaping nadaginot sa paggamit ug mga kompiyuter latas sa katuigang bag-o pa. Aniay pipila sa iyang maayong-pagkapahayag nga mga punto: “Bisan pa sa katuigan sa pagpamuhonan diha sa mga sistema sa kompiyuter nga gidisenyo aron pagdumala sa administratibong mga tahas ug pagpaigoigo sa mga gastos, daghang unibersidad ug mga kolehiyo nakadiskobre nga nagpadayon pagdaghan ang ilang mga kawani sa administrasyon. . . . Sulod sa ubay-ubayng dekada, ang mga tiggamag kompiyuter nagpatuo nga ang teknolohiya nga ilang gibaligya makapatunghag dagkong kauswagan sa pagkaproduktibo, nga mahimo ang tinong gidaghanon sa administratibong trabaho sa labing diyutayng kawani sa menos kaayong gastos. Inay hinuon, ingon nga atong naamgohan, ang teknolohiya sa impormasyon misangpot sa pagkawagtang sa mga kahago: daghang bag-ong mga butang ang ginatrabaho sa sama o mas daghang trabahante inay sa daang trabahong ginabuhat sa mas diyutayng mga empleyado. Kasagaran, wala gayoy nadaginot nga salapi. Usa ka pananglitan sa maong pagkawagtang mao nga ang mga tawo nagagamit sa teknolohiya aron pausbawon ang dagway sa mga dokumento inay sa yanong pagbuhat nga mas dali sa klerikal nga trabaho.”

Mopatim-aw karon nga ang superhaywey sa impormasyon, nga lagmit peligroso alang sa mga Kristohanon, magpabilin. Apan sa unsang paagi makalikay kita sa kabalaka sa impormasyon​—labing menos sa usa ka sukod? Ginahatag namo ang pipila ka praktikal nga mga sugyot sa mosunod nga mubong artikulo.

[Footnote]

[Kahon sa panid 6]

Hingaping Way-Pulos nga Impormasyon

“Ang katilingban, sumala sa nasayran natong tanan gumikan sa kasinatian, nagakahimong mas buangon gayod. Atong nasaksihan ang bag-ong paghari sa way-pulos nga mga programa sa TV, nagdasig-sa-pagdumot nga mga sibya sa radyo, makapakurat nga mga hisgothisgot sa radyo, tinuis nga asunto, talagsaong mga paagi sa pagbatog publisidad, hinobra ka pintas ug matamayong sinultihan. Ang mga pelikula nagakahimong law-ay sa seksuwal nga paagi ug mapintason. Ang panganunsiyo mas langas, mas malapason, ug sagad naa sa ngilit sa kangil-aran . . . Ang pagkatampalasan nagausbaw, ug ang naandang kaligdong nagakamenos. . . . Ang gitawag sa uban nga atong ‘krisis sa pamilyahanong mga sukdanan’ labaw nga nalangkit sa dakong kausaban kon bahin sa impormasyon inay kay sa kakulang sa pagtahod sa Hollywood sa naandang pamilyahanong kahikayan.”​—Data Smog​—Surviving the Information Glut, ni David Shenk.

[Kahon sa panid 7]

Kaalam—Ang Kinaraang Paagi

“Anak ko, kon dawaton mo ang akong mga pulong ug tipigan mo ang akong mga sugo diha kanimo, aron ihatag ang pagtagad ngadto sa kaalam pinaagi sa imong igdulongog, aron ikiling mo ang imong kasingkasing sa panabot; kon, dugang pa, magasangpit ka sa pagsabot mismo ug ipatugbaw mo ang imong tingog alang sa pag-ila mismo, kon magpadayon ka sa pagpangita niini ingon nga salapi, ug ingon nga tinagong mga bahandi magpadayon ka sa pagpangita niini, niana ikaw makasabot sa pagkahadlok kang Jehova, ug hikaplagan mo ang kahibalo mismo sa Diyos. Kay si Jehova naghatag ug kaalam; gikan sa iyang baba adunay kahibalo ug panabot. Sa dihang ang kaalam mosulod sa imong kasingkasing ug ang kahibalo mismo makapahimuot sa imong kalag mismo, ang katakos sa paghunahuna magabantay kanimo, ang panabot magapanalipod kanimo.”​—Proverbio 2:​1-6, 10, 11.

[Hulagway sa panid 8, 9]

Ang naghitak nga impormasyon gitandi sa pagsulay pagpuno sa usa ka didal gikan sa gripo sa sunog