Pagsagubang sa mga Epekto Niini

NGA naghigdang paralisado ang mga bukton ug batiis sa usa ka katre sa ospital, nangutana si Gilbert sa doktor niya: “Magamit pa ba nakog usab ang akong bukton ug batiis?” Si Gilbert nakadungog sa mahagitong tubag: “Kon mas dako ang imong paningkamot, mas dako ang purohang ikaw maulian, ug mas dali kang maulian.” Mitubag siya: “Andam ako!” Ang physical therapy duyog sa positibong panglantaw mitultol niya, sa edad nga 65, gikan sa wheelchair ngadto sa abatan, dayon ngadto sa sungkod ug balik sa trabaho.

“Kadaghanan sa human-estrok nga rehabilitasyon karong adlawa nagpaluyo sa ideya nga kon madaot ang usa ka bahin sa utok, ang ubang mga sentro mahimong mobanos sa papel sa nadaot nga tisyu. Usa ka katuyoan sa terapiya mao nga ipagawas ang tinagong katakos sa maong mga sentrong wala malambigit ug itagana ang pandasig aron ang utok makaorganisar pag-usab ug makapasibo,” matod sa mga tigdukiduking si Weiner, Lee, ug Bell. Hinuon, ang pagkaayo gitino sa uban pang mga hinungdan, sama sa dapit ug kagrabe sa estrok, katibuk-ang kahimsog sa indibiduwal, kalidad sa pagtambal, ug pagpaluyo sa uban.

Pagpaluyo sa Pamilya ug mga Higala

Gihimo ni Erikka ang mga ehersisyong makapakondisyon sulod ug tulo ka tuig, nga nagtuon sa paglakat ug paggamit sa tuo niyang kamot agig ilis sa inutil niyang kamot nga wala. Nagsugid siya kon unsay nakapaarang kaniya sa pagsagubang: “Ang labing hinungdanon mao ang pagpabiling maunongon kanako sa akong bana ug mga higala. Ang pagkahibalo nga gimahal nila ako mihatag kanakog kusog, ug sa gidasig nila akong dili mosurender, kadto nakapadasig kanako.”

Ang mga membro sa pamilya mahimong mga kombuya sa proseso sa pagkaayo sa ilang mga minahal. Sila kinahanglang magsukitsukit sa mga doktor ug mag-obserbar sa mga terapiyang basin kinahanglang ipadayon sa balay aron dili mawala ang mga kauswagan nga nahimo. Ang pailob, kalulot, kamasinabtanon, ug pagbati nga ipadayag sa mga membro sa pamilya ug mga higala motaganag palibot nga makapalig-on sa emosyon diin pagatun-an pag-usab ang pagsulti, pagbasa, ug ubang mga kahanas sa adlaw-adlawng kinabuhi.

Nga gitimbang ang pagtulod ug pagpangga, si John nanlimbasog sa pagtabang sa iyang asawa nga si Ellen pinaagi sa ehersisyo ug terapiya. Gibatbat niya ang paningkamot sa iyang pamilya: “Wala namo itugot nga mahibanlod si Ellen sa mga gahong sa kaluoy-sa-kaugalingon. Usahay kami samag estriktong mga agalon, apan kanunay namong gibantayan ang iyang mga limitasyon ug gihatag ang tabang. Siya mas sensitibo, busa maningkamot akong dili siya hatagag tensiyon.”

Samtang si Ellen nagtuon nga makasulti pag-usab sa tabang sa usa ka terapista sa panulti, si John nagtabang kaniya. “Ang pag-uban sa pagbuhat sa mga butang maoy usa ka paagi sa pagdasig, mao nga kami magbasag kusog sa Bibliya ngadto sa usag usa, nga nakatabang nga mouswag ang iyang sinultihan. Gawas pa, nga sa sinugdan hinayhinay, kami nakig-ambit sa pagsangyaw, kay kami mga Saksi ni Jehova. Niining paagiha nakapaambit si Ellen sa uban sa paglaom nga among nabatonan alang sa umaabot. Kadto mismo maoy usa ka terapiya alang kang Ellen.” Pagkatapos sa tulo ka tuig, dako kaayo ang pag-uswag ni Ellen.

Ang pagdasig ug kalig-on nga ikahatag sa mga higala angayng dili gayod pakamenoson, kay mahimong kana dunay dako kaayong epekto sa pagkaayo sa usang nakaagig estrok. Ang medikal nga magasing Stroke mitaho nga ang hatag-as nga “mga matang sa sosyal nga pagpaluyo nadiskobrehan nga makatagna sa mas dali nga pagkaayo ug dakong katibuk-ang pag-uswag sa pagkamagamit, bisan taliwala sa mga pasyenteng may grabe pang estrok.”

Si Bernie mapasalamaton kaayo sa pagpaluyong gihatag kaniya sa iyang mga higala. Siya nagpahinumdom kanamo: “Ang mga pagduaw sa mga higala bililhon sa pagsagubang. Ang mabinationg tingog ug matinagdanong tinamdan makapadasig. Bisan pag dili kinahanglang hisgotan kanunay ang depekto sa tawo, ang pag-ila sa bisan unsang pag-uswag makapadasig kaayo.” Unsa bay mahimong buhaton natong tanan sa pagpaluyo niadtong nagsagubang sa epekto sa estrok? “Pagdalag pila ka bulak,” sugyot ni Bernie, “o ipakig-ambit ang usa ka Kasulatanhong hunahuna o kasinatian. Kana nakatabang pag-ayo kanako.”

Si Melva, usa ka tigulang nga nakaagig estrok, nakadiskobre nga makatabang nga ang usa sa iyang espirituwal nga mga igsoong lalaki mag-ampo kauban niya. Gisugyot usab kini ni Gilbert, nga mipatin-aw: “Magpadayag nga duna kay igong pagtagad sa dihang moampo ka uban sa lain.” Si Peter, kinsa nahalap tungod sa estrok, magpasalamat sa dihang sabton sa uban ang iyang mga limitasyon ug mogahig panahon nga basahan siya.

Ang pagtabang sa usa sa pagngadto-nganhi sa rehabilitasyon mahigugmaon usab nga buhat. Ang pagtinong ang balay sa biktima sa estrok luwas nga dapit gikinahanglan usab. Peligro nga kanunayng matumba kon ang pagpanimbang maoy suliran. Si Gilbert, pananglitan, nagpasalamat sa malulotong tabang sa mga higala nga, lakip sa ubang mga butang, nagtaod ug hawirang bara diha sa iyang banyo aron malayo sa peligro.

Pagkakat-on sa Pagpaluyo

Ang pagkasapoton ug pagkadaling mohilak mahimong makauulaw sa biktima sa estrok, ug makapalibog usab sa mga tumatan-aw nga tingali dili mahibalong mosanong niana. Bisan pa niana, kay nakakat-on sa pagpaluyo, ang mga higala makaluwas sa biktima sa estrok gikan sa pagpalain nga tingali mosangpot kon dili kini himoon. Kasagaran, ang kalit nga mga paghilak dili na kanunay. Apan inigtubod sa mga luha, magpabilin nga kalmado ug abayi ang tawo, nga isulti ang butang nga gusto nimong madungog kon nagkabaylo pa ang inyong mga papel.

Labaw sa tanan, ugmara ang diyosnong gugma alang kanila kansang mga depekto nakapausob tingali sa personalidad nga nailhan nimo sa nangagi. Mabatyagan nila kon unsay imong pagbati, ug kana, sa baylo, magaapektar sa ilang sanong kanimo. Si Erikka mikomento: “Ako dili na gayod mahimong sama nga tawo. Apan dili angayng dahomon kana sa biktima sa estrok. Angayng makat-onan sa mga paryente ug mga higala ang paghigugma sa tawo kon unsa siya. Kon tukion nilag maayo ang iyang pagkatawo, ilang masayrang anaa ra gihapon ang labing madanihong mga hiyas sa nangagi.”

Ang pagtahod-sa-kaugalingon mokubos kon ang usa dili makasulti o hisabtan. Pinaagi sa pagpaningkamot nga makigsulti kanila, ang mga higala makapamatuod sa kamapuslanon niadtong kansang katakos sa pagsulti nadaot. Si Takashi nag-ingon: “Ang akong panghunahuna ug pagbati sa kasingkasing wala mausob. Ugaling lang, ang mga tawo lagmit molikay nga makigkontak kanako tungod kay dili na sila makasulting normal kanako. Ako malisdan nga moduol sa mga tawo, apan sa dihang dunay moduol aron makigsulti kanako, kini tuman ka makapadasig ug makapalipay kaayo kanako!”

Ang mosunod maoy pipila ka giya nga makatabang natong tanan sa pagpaluyo ug pagdasig niadtong nakaagom sa mga depekto sa pagsulti.

Kadaghanang estrok dili makadaot sa pangutok. Ang kadaghanang tawo nga nakaagig estrok maigmat gihapon sa pangutok, bisan pag ang ilang pagsulti tingali lisod hisabtan. Ayaw pagsulting nakatamay kanila o gamita ang binatang sinultihan. Trataha sila uban ang dignidad.

Pamating mapailobon. Basin nagkinahanglan silag panahon aron ihan-ay ang usa ka ideya o tiwason ang usa ka pulong, prase, o tudling-pulong. Hinumdomi, ang labing matinagdanong mamiminaw dili magdali sa pagpamati.

Ayaw pagpakaaron-ingnong nakasabot kon wala ka makasabot. Sa kamaluloton angkona: “Gikasubo ko. Maorag dili ko hisabtan. Ato konong sulayan pag-usab sa taudtaod.”

Sulting hinay ug tin-aw sa normal nga tono sa tingog.

Gamita ang mugbong mga tudling-pulong ug sinating mga pulong.

Gamita ang mga pangutana nga mopatungha sa oo o dili nga tubag, ug idasig ang pagtubag. Hinumdomi nga basin wala sila makasabot sa imong mga pulong.

Pahinaya ang kalangas sa luyo.

Pagsagubang, Uban sa Mahigugmaong Pagpaluyo ni Jehova

Bisan pag bililhon nga hisayran ang hinungdan sa imong estrok, kay kana makapaarang nimo nga mohimog tikang ug makunhoran ang risgo sa umaabot nimong mga estrok, ang pagsumpo sa nag-ubang kahadlok bililhon usab. Si Ellen nag-asoy: “Ang mga pulong sa Diyos sa Isaias 41:​10 nakapahupay gayod kanako. Dinha siya nag-ingon: ‘Ayaw kahadlok, kay ako magauban kanimo. Ayaw iliraw ang imong panan-aw, kay ako mao ang imong Diyos. Lig-onon ko ikaw. Ako magatabang gayod kanimo. Ipadayon ko gayod ang pagkupot nga hugot kanimo pinaagi sa tuo kong kamot sa pagkamatarong.’ Si Jehova nahimong tinuod kaayo kanako, nga wala na ako mobatig kahadlok.”

Ang Bibliya nakatabang usab kang Anand pagsagubang sa kawalay-paglaom nga iyang gibati: “Nagtagana kini kanako ug hingaping pagpaluyo, kay kini kanunayng nagdasig ug nagpabaskog kanako.” Ang suliran ni Hiroyuki maoy kon unsaon pagpahimulos sa Kasulatan, sanglit dili siya makahatag ug bug-os nga pagtagad. Siya nag-ingon: “Akong nakaplagan ang kahupayan pinaagi sa pagpamati sa mga basahon sa Bibliya diha sa mga audiocassette.”

Si apostol Pablo nag-ingon: “Sa dihang ako maluya, niana ako gamhanan.” (2 Corinto 12:10) Ang espiritu ni Jehova maoy nakatabang kang Pablo sa pagbuhat kon unsay dili niya mabuhat sa iyang kaugalingon. Kadtong nakaagig estrok makasalig usab kang Jehova alang sa espirituwal nga kusog. Si Erikka nagpatin-aw: “Kon kita maayog lawas ug makabuhat sa tanang butang sa atong kaugalingong kusog, kita basin dili makahatag kang Jehova ug dakong higayon sa pagtabang kanato. Apan ang akong depekto nakapaarang nako nga mapalig-on ang akong relasyon kaniya sa espesyal kaayong paagi.”

Mga Tig-atiman Makabaton ug Pagpaluyo

Ang mga tig-atiman nagkinahanglan sa pagpaluyo sa ilang bililhong papel. Asa sila makadangop alang sa pagpaluyo? Ang usa ka dapit maoy sa sulod sa pamilya. Kinahanglang ambitan sa matag membro ang lulan sa pag-atiman. Misugid si Yoshiko kon giunsa sa iyang mga anak lalaki paghatag kaniyag emosyonal nga pagpaluyo: “Manimati sila sa akong mga suliran nga maorag ilaha kana.” Ang mga membro sa pamilya angayng makabaton sa tanang impormasyong ilang makuha aron makakat-on kon unsaon pag-atiman ang biktima sa estrok ug kon unsaon usab sa pagsagubang sa kausaban sa personalidad sa ilang minahal.

Kinsa pay makapaluyo sa mga tig-atiman? Si David ug iyang pamilya midangop sa ilang espirituwal nga pamilya sulod sa kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova alang sa tabang labot kang Victor: “Misanong sila sa among panginahanglan. Nga magturnoturno, usahay sila moabot ug matulog sa among dapit aron pagbantay kang Victor sa tibuok gabii alang kanamo.”

Ang matag tig-atiman kinahanglang mobati sa mainitong gugma ug pagpaluyo sa iyang espirituwal nga pamilya. Apan ang uban mahimong malisdan sa pagpangayog tabang. Si Haruko nagsaysay: “Ako kanunayng sultihan: ‘Kon imong gikinahanglan ang tabang, ayawg panuko sa pagpahibalo kanamo.’ Apan kay nahibalong ang matag usa puliki kaayo, dili ako makaako sa pagpangayog tabang. Mapasalamaton kaayo ako kon adunay motanyag ug tabang sa tinong mga paagi: ‘Makatabang ko nimo sa paghinlo. Unsang adlawa ang labing maayo kanimo?’ ‘Makapamalit ako alang kanimo, busa okey ba kon mohapit ako karon?’”

Ang asawa ni Kenji naestrok; bisan pa niana, siya nakahatag sa pag-atiman nga iyang gikinahanglan. Iyang nadiskobrehan nga pinaagi sa pag-ampo siya makatugyan sa iyang mga kabug-at kang Jehova. Sa ngadtongadto, ang iyang asawa nawad-an sa katakos sa pagsulti, ug tungod niana, si Kenji nawad-ag kapikas nga ikauloestorya. Apan sa adlaw-adlaw siya nagbasa sa Bibliya. Siya nag-ingon: “Kini magpahinumdom kanako sa pagkamabination ni Jehova sa mga magul-anon sa espiritu, ug kini nakasanta kanako gikan sa labihan ka pagkamagul-anon ug pagkamamingawon.”

Ang pagsalig sa espiritu ni Jehova makatabang sa dihang maorag hapit na kitang dag-on sa atong mga emosyon. Si Yoshiko, nga nagsagubang sa kausaban sa personalidad ug pagkamasuk-anon sa iyang bana human sa estrok, miasoy: “Usahay bation ko nga gustong mosinggit nga tamantaman. Sa maong mga higayon kanunay kong moampo kang Jehova, ug ang iyang espiritu magpakalma kanako.” Sa pagpasalamat sa kamaunongon ni Jehova kaniya, dili niya tugotang adunay makabalda sa iyang Kristohanong pagkinabuhi. Regular siyang nagtambong sa Kristohanong mga tigom, nagsangyaw, ug naghimog personal nga pagtuon sa Bibliya. “Pinaagi sa pagbuhat sa akong bahin,” matod ni Yoshiko, “nasayod ako nga si Jehova dili gayod mobiya kanako.”

Kon moabot ang mga kabalaka, si Jehova sa kanunay anaa aron mamati. Si Midori, kansang bana nakaagig estrok, nagkalipay sa kamatuoran nga, sa masambingayon, si Jehova nagbutang sa tanang luha nga iyang gipatulo sa iyang “panit nga botelya.” (Salmo 56:8) Siya nahinumdom sa mga pulong ni Jesus: “Ayaw gayod kabalaka bahin sa sunod nga adlaw.” Siya nag-ingon: “Nakahukom ako sa pagpailob hangtod nga moabot ang bag-ong kalibotan.”​—Mateo 6:​31-34.

Pag-atubang sa Grabeng mga Limitasyon

Tinuod nga sa ilang rehabilitasyon maulian ang pipila, apan makab-ot sa uban ang gamayng kalamposan sa pagbakwi sa mga katakos sa wala pa ang estrok. Unsay makatabang nila sa pag-atubang sa hagit nga dawaton ang ilang mga limitasyon, bisan pag kana tingali maoy grabe ug malungtaron?

Si Bernie, kinsa dili na kaayo makalihok tungod sa estrok, mitubag: “Ang pagkalipay sa akong paglaom sa kinabuhing dayon sa umaabot nga paraisong yuta ug pag-ampo sa akong langitnong Amahan, si Jehova, nakatabang nako nga malinawong dawaton ang akong mga limitasyon.”

Kanang paglaoma nakatabang kang Erikka ug sa iyang bana, si Georg, sa pagdawat sa iyang mga limitasyon ug pagkalipay gihapon sa kinabuhi. Si Georg mipatin-aw: “Nabatonan namo ang saad sa Diyos nga may adlaw sa hingpit nga pagkaayo. Busa wala namo ibug-os ang pagtagad diha sa pagkabaldado. Siyempre, among gibuhat gihapon ang among maarangan alang sa panglawas ni Erikka. Apan kami nakakat-on sa pagkinabuhi uban ang di-hingpit nga koordinasyon sa kaunoran ug paghatag ug bug-os nga pagtagad sa mas positibong mga butang.”​—Isaias 33:​24; 35:​5, 6; Pinadayag 21:4.

Sa mga kasong ang pagkaayo gamay kaayo, ang pagpaluyo sa pamilya ug mga higala labi pang bililhon. Sila makatabang sa biktima sa pagsagubang hangtod sa panahon nga ayohon sa Diyos ang tanang sakit.

Ang pagkahibalong adunay talagsaong umaabot ang mga biktima sa estrok ug ilang mga pamilya sa dihang ang maayong panglawas ipasig-uli na makapaarang nila sa pagsagubang sa kinabuhi tagsa ka adlaw sa usa ka panahon. Sa ingon mapailobon silang makahulat sa kahupayan gikan sa tanang pag-antos, diha sa bag-ong kalibotan sa Diyos nga duol nang moabot. (Jeremias 29:​11; 2 Pedro 3:13) Kasamtangan, ang tanang modangop kang Jehova makasalig nga bisan karon siya motabang ug mopaluyo kanila sa pagsagubang sa makapainutil nga mga epekto sa estrok.​—Salmo 33:​22; 55:22.

[Blurb sa panid 12]

Ang pamilya ug mga higala makatabang sa biktima sa pagsagubang hangtod sa panahon nga ayohon sa Diyos ang tanang sakit

[Kahon/Hulagway sa panid 10]

Pagsanta sa Estrok

“ANG labing maayong paagi nga masagubang ang estrok mao ang pagsingkamot nga masanta kini,” matod ni Dr. David Levine. Ug ang numero unong hinungdan nga nalangkit sa kadaghanang estrok mao ang alta presyon.

Alang sa daghang tawo, ang alta presyon makontrolar pinaagi sa diyetang tugob sa potassium ug menos sa asin, saturated fat, ug kolesterol. Ang paglimite sa mainom nga alkoholikong ilimnon mahinungdanon usab. Ang regular nga programa sa ehersisyo nga nahiangay sa edad ug sukdanan sa kahimsog sa usa ka tawo makatabang pagpaus-os sa hinobrang gibug-aton, nga sa baylo basin makapaus-os sa presyon sa dugo. Gikinahanglan tingali ang pagtomar ug tambal​—⁠ubos sa pagdumala sa usa ka doktor, kay adunay nagkadaiyang mga drogang mabatonan.

Ang sakit sa carotid artery mopig-ot sa dakong agianan sa suplay sa dugo paingon sa utok ug maoy dakong hinungdan sa estrok. Depende sa gidak-on sa sampong, ang operasyong nailhan nga carotid endarterectomy aron paghinlo sa nasampongang mga arteriya tingali isugyot. Ang mga pagtuon nagpadayag nga ang mga tawo nga nagpadayag ug mga simtoma ug kansang mga arteriya grabeng napig-otan nakabenepisyo sa siruhiya dungan sa pagtambal. Ugaling lang, mahimong dunay mga suliran nga nalangkit sa operasyon, busa kinahanglang palandongon kini pag-ayo.

Ang sakit sa kasingkasing makapadako sa risgo sa estrok. Ang atrial fibrillation (di-regular nga pitik sa kasingkasing), nga makapahinabo nga maporma ang mga tibugol sa dugo ug mopaingon sa utok, matambalan sa mga anticoagulant. Ang ubang sakit sa kasingkasing basin magkinahanglag operasyon ug tambal aron mamenosan ang risgo sa estrok. Ang diabetes maoy hinungdan sa daghang kaso sa estrok, busa ang pagkontrolar niini makatabang sa pagsanta sa estrok.

Ang mga transient ischemic attack, mga TIA, maoy tin-awng mga pasidaan nga mahimong mahitabo ang estrok. Tinoa nga kana dili pasagdan. Pakigkitai ang imong doktor, ug atubanga ang nagpahiping hinungdan, kay ang mga TIA mopadako nga pilopilo sa risgo sa estrok.

Ang makapahimsog, makasaranganong estilo-sa-kinabuhi dakog mahimo sa pagsanta sa ­estrok. Ang balanseng diyeta ug regular nga eher­sisyo ug paglimite usab sa pag-inom sa alkoholikong ­ilimnon ug paghunong sa tabako makatabang sa pagpa­himsog sa mga arteriya ug makapausbaw sa makapahimsog nga kausaban sa mga nadaot. Ang pagkaon ug mas daghang preskong prutas ug utanon ug lugasong mga pagkaon, sumala sa nagkalainlaing mga pagtuon, nakatabang pagkunhod sa risgo sa estrok.