Pagpaniid sa Kalibotan
Masulub-ong “mga Baby Boomer”
Ang “mga baby boomer” mao ang terminong gimugna sa paghubit sa mga tawong gipanganak tali sa kataposan sa ikaduhang gubat sa kalibotan ug sa pagsugod sa katuigang 1960. Panahon sa maong yugto daghang nasod sa nagmadaogong kiliran sa gubat mitaho ug kusog nga pag-usbaw sa populasyon. Ang surbi sa 16 ka nasod nagpakita nga ang mga baby boomer, nga kaniadto walay kabalaka ug masanag ug panglantaw sa umaabot, karon “mibating dili segurado bahin sa ilang kaugalingon ug sa ilang mga anak, ug giisip ang ilang pagkatigulang uban ang pagbati nga ikatandi sa grabeng kagil-as,” nag-ingon ang European nga mantalaan. Nganong masulub-on? “Sila sa pagkakaron giatubang na sa usa ka kalibotan nga ilang gibating naghinobra na sa indibiduwalismo, materyalismo ug kakulang sa pagpugong sa kaugalingon ug maayong pamatasan,” nag-ingon ang taho.
Tagong mga Impeksiyon sa Hepatitis C
“Ang hepatitis C daw mao ang pangunang publikong kabalaka sa panglawas sa Pransiya,” nag-ingon ang taho sa usa ka tem sa Pranses nga mga doktor. Ang mga doktor nagpunting nga ang kadaghanang hepatitis-C nga mga impeksiyon mamatikdan lamang human nga ang usa ka pasyente nadayagnos nga adunay dugay nang sakit sa atay nga mga 10 hangtod sa 30 na ka tuig. Ang impeksiyon sa hepatitis-C virus mahimong makamatay ug halos kasagaran mapasa pinaagi sa mga pag-abono ug dugo ug paggamit ug droga pinaagi sa ugat. Ang taho nagpasidaan nga mas labaw pa sa bug-os dinaliang pagsusi ang gikinahanglan, tungod kay wala pay un-kuwarto niadtong nakaplagang natakboyan ang nakamatikod niana kaniadto. Sumala sa mantalaang Hepatology, gibanabana nga 500,000 ngadto sa 650,000 ka molupyo sa Pransiya ang sa pagkakaron natakboyan sa virus.
Pagpasuso Nagpakunhod ug mga Sakit
“Ang mga batang gipasuso dili daling maapektahan sa mga impeksiyon sa dalunggan ug kalibanga, sumala sa pagtuon sa kapin sa 1,700 ka bata nga nag-edad ug 2 ngadto sa 7 ka bulan,” nag-ingon ang magasing Parents. “Ang mga tigdukiduki sa Centers for Disease Control and Prevention nakakaplag nga ang usa ka bata nga gibeberon lamang halos duha ka pilo nga lagmit makaugmad ug usa niini nga impeksiyon kay sa usa ka bata nga gipasuso lamang.” Samtang ang mga doktor dugay nang nagtuo nga ang gatas sa suso nagpanalipod batok sa impeksiyon tungod kay mapasa niini ang nagapanalipod nga mga antibody sa inahan, ang pagtuon nagpakita nga ang mga kaayohan dako. Nag-ingon si Laurence Grummer-Strawn, ang awtor sa pagtuon: “Husto ang pag-ingon nga kon mas daghang gatas sa suso ang madawat sa masuso sa unang unom ka bulan, mas maayo.”
Ang Pagtusok Naghatag ug mga Problema
Ang pagtusok sa lawas tingali mao ang gikaikagan pag-ayong urog sa pipila ka nasod, apan ang “natusokang mga ngabil, mga aping, ug mga dila naghatag ug mga risgo nga nakahatag ug mga problema gawas pa sa impeksiyon,” nagtaho ang The Journal of the American Medical Association. Sumala sa mga dentista sa West Virginia University School of Dentistry, sa Morgantown, “ang kahapdos, paghubag, impeksiyon, paglawaylaway, ug pagkadaot sa lagos maoy sagad sa mga pasyente nga may mga tusok sa baba. . . . Ang alahas nga itusok alang sa baba naghatag ug dugang mga risgo.” Ang alahas makatipak o makalutak ug mga ngipon, makamugnag mga kakulian sa pagsulti, makapatubog tisyu sa ulat, ug—kon matulon—makabara sa mga tutonlan.
Walay Kompetisyon Palihog
Ang World Council of Churches (WCC), nga may 330 ka membrong iglesya, “nag-awhag sa pagtapos sa ‘maindigon’ nga mga panlimbasog sa pipila ka iglesya sa pagpanghaylo ug bag-ong mga membro gikan sa ubang mga iglesya,” nagtaho ang ENI Bulletin. Ang WCC “espesipikong nagsaway sa paggamit sa ‘makitawhanong tabang’ sa nagakaugmad nga mga nasod . . . aron impluwensiyahan ang kabos, nag-inusara ug mga kagiw aron usbon ang ilang giunongang relihiyon.” Ang mga giya gitanyag aron sa pag-ila tali sa usa ka ‘dalawatong pamatuod sa Ebanghelyo ug dili-madawat nga pagpangabig.’ Ang nalakip sa naulahi mao ang “dili-makataronganon nga pagpanaway” sa ubang iglesya, pagpresentar sa iglesya ug mga pagtulon-an sa usa nga mao ang matuod, pagtanyag ug edukasyonal nga mga kahigayonan o makitawhanong tabang aron hayloon ang uban nga moduyog sa laing iglesya, ginamit ang puwersa o pagpit-os sa hunahuna aron aghaton ang mga tawo sa pag-usab sa ilang gianibang relihiyon, ug pagpahimulos sa kaguol sa mga tawo o “kalugda sa ila mismong iglesya aron sa ‘pagkombertir’ kanila.”
Pagkahimong Desyerto sa Italya
Bisan kon dili usa ka nasod nga naandang gilangkit sa mga desyerto, ang Italya nagmugna ug usa ka Nasodnong Komite Alang sa Pagsumpo Batok sa Desyerto. Ang katarongan? Ang pagkawala sa katabunok sa yuta kusog nga nagakatap paamihanan sa Italya. “Kon dili ipasiugda ang usa ka gitun-ag maayo nga pangkalikopang polisa aron makunhoran ang mga gas nga responsable sa greenhouse effect ug aron bag-ohon ang makadaot gayod nga mga paagi sa agrikultura,” nag-ingon ang mantalaang La Stampa, “sulod lamang sa pipila ka dekada, 27 porsiyento sa [Italyanhong] teritoryo mahimong napagbang yuta.” Ang kabalaka gipresentar sa United Nations Food and Agriculture Organization nga komperensiya bahin sa pagkahimong desyerto nga gihimo sa Roma. Gipatin-aw nga dili lamang ang habagatang Italyanhong mga rehiyon sa Sicily, Sardinia, Calabria, Apulia, ug Basilicata ang nameligro kondili ang daan nang mabungahong mga dapit sa amihanan naapektahan na usab ug nagrehistro na karon ug pag-us-os sa katabunok sa yuta.
Pagtambal sa Kalibanga Panahon sa Pagkabata
“Ang mga tigdukiduki nga taga-Venezuela nakahimo ug usa ka bakuna nga halos magwagtang sa grabeng kalibanga taliwala sa mga bata,” nag-ingon ang The Daily Journal sa Caracas. “Ang bakuna . . . gidisenyo sa pagpanalipod batok sa rotavirus nga kalibanga, nga mopatay ug duolan sa 873,000 ka bata ubos sa edad nga lima sa nagaugmad nga mga nasod matag tuig.” Bisan sa Tinipong Bansa, ang sakit sa gihapon naghatod ug kapin sa 100,000 ka masuso ug wala pa magtunghang mga bata ngadto sa ospital matag tuig. Ang pagtuon, nga gipatik sa The New England Journal of Medicine, nagtaho nga ang paggamit sa bakuna adunay 88-porsiyentong panalipod batok sa kagaw ug namenosan ug 70 porsiyento ang mga naadmit sa ospital tungod sa grabeng kalibanga. Hinunoa, adunay disbentaha. “Ang pagtambal hayan mahal ra kaayo alang sa nagaugmad nga mga nasod diin kini labing gikinahanglan,” nag-ingon ang The Daily Journal—mga nasod “diin ubos sa $20 ang gigasto kada tawo matag tuig sa pag-atiman sa panglawas.” Hangtod nga ang bakuna magama nga dili kaayo mahal, ang pagkawala sa tubig sa lawas gumikan sa kalibanga kinahanglan tambalan pinaagi sa paghulip sa nawalang mga pluwido, ang pamaagi nga gigamit na nga epektibo sulod sa 20 ka tuig.
Resibo sa Templo Nakaplagan
Ang “mipatim-aw nga usa ka resibo alang sa donasyon sa tulo ka salaping siklo sa Templo ni Yahweh” ang “dili pa dugayng nakita sa merkado sa mga kakaraanan,” nag-ingon ang Biblical Archaeology Review. “Kini mao ang kinakaraanang gawas-sa-Bibliyang paghisgot sa Templo ni Haring Solomon nga sukad nadiskobre. [Ang mga pulong] BYT YHWH, ‘ang balay sa Ginoo [Yahweh],’ . . . nakaplagan nga kompleto sa usa lamang ka gawas-sa-Bibliyang kinulit,” ug tungod sa hanap nga konteksto, ang iyang kahulogan gilantugian. Ang bag-ong kinulit nga tipik nga kulon, nga nagasukod ug 10.9 por 8.6 sentimetros ug adunay lima ka linya ug 13 ka pulong, maoy tin-aw ug daling mabasa. Gipetsahan ingon ka sayo sa ikasiyam nga siglo W.K.P., kini labing menos usa ka siglo nga mas una kay sa ubang kinulit ug gideklarar sa mga eksperto nga tinuod.
Lantugi Mahitungod sa Rayna sa Sheba
Sa Etiopia gitawag siya nga Makeda. Sa Yemen ang iyang ngalan maoy Bilqis. Siya mas nailhan ingong rayna sa Sheba, nga gihisgotan nga parehas sa Bibliya ug sa Koran. Ang matag nasod nangangkon kaniya ingong ilang babayeng bayani ug naglaom nga ang iyang lubnganan makaplagan didto sa dili madugay, nga nagdasig sa mga arkeologo sa pagpadayon sa pagpangalot ug ebidensiya. Kon makaplagan ang ebidensiya sa rayna sa Sheba, ang lugar mahimong usa ka dakong atraksiyon sa mga turista ug magapanghimatuod sa pangangkon sa karaang mga koneksiyon sa maong nasod sa sibilisasyon. “Ang mga arkeologo nakakaplag ug daghang kinulit gikan sa karaang Sabeano nga gingharian sa karaang mga bato sa Etiopia ug Yemen,” nag-ingon ang The Wall Street Journal. “Makapahibulong, walay naghisgot sa Makeda o Bilqis.” Kini nagdugang: “Ang Bibliya wala kaayoy ikatabang. Kini nagdetalye sa tanang bulawan ug panakot nga gidala ni Sheba kang Solomon, apan wala magsulti kon diin siya gikan.”
Bihag nga mga Linukot nga Basahon
Ang mga Samarianhon, nga karon mikunhod ngadto sa 600 ka tawo na lamang, kinahanglang makapatunghag usa ka milyong dolyar nga lukat aron makuha pagbalik ang ilang balaang mga basahon. Ang duha ka linukot nga basahon, gikaingon nga 700 ug 400 ka tuig ang pangedaron sa matag usa, gikawat gikan sa Samarianhong sinagoga sa West Bank nga siyudad sa Nablus kapin na sa tulo ka tuig kanhi. Gipayuhot sa mga kawatan ang mga linukot nga basahon pagawas sa nasod, ug bag-o lang nga kini mitumaw sa Amman, Jordan, diin nakita sila sa Samarianhong mga tigulang. Gituohan nga kini gikawat sa usa ka tawo nga nahibalo kon diin kini gitago. Kadaghanan sa mga Samarianhon nagpuyo sa tumoy sa bukid ibabaw sa Nablus, nga maoy ilang labing balaang dapit. Dinhang dapita, sila nagtuo, nga gisugo sa Diyos si Abraham sa pagtanyag sa iyang anak nga lalaki ingong halad.
[Picture Credit Line sa panid 29]
Kortesiya: Shlomo Moussaieff