Usa ka Taytayan nga Ginganlan sa Ngalan ni Vasco da Gama
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA PORTUGAL
PUNO sa mga balita ang mga pamantalaan sa Portugal—usa sa kinatas-ang mga taytayan sa Uropa giinagurahan nga may pasundayag sa mga kuwitis. Ang Marso 29, 1998, nagtimaan sa pagbukas sa 17.2-kilometros nga Vasco da Gama Bridge. Ginganlan gikan sa nabigador nga taga-Portugal nga nagbukas sa ruta sa dagat gikan sa Kasadpang Uropa ngadto sa India sa ika-15ng siglo, ang bag-ong taytayan nagbukas ug bag-ong mga ruta ngadto sa industriyalisadong amihanan sa nasod, ngadto sa puti nga mga baybayon sa habagatan sa Algarve, ug ngadto sa Espanya.
Ang taytayan, ang ikalimang kinatas-an sa kalibotan, nagtadlas sa bokana sa Tagus River gikan sa kaulohan sa Portugal, Lisbon, ngadto sa lungsod sa Montijo, sa habagatang tampi. Ang 826-metros nga gitas-on sa nagbitay nga seksiyon niini naghatag ug alagianan sa dagkong sakayan sa barko nga 45 metros sa ubos.
Usa ka Masadyang Pagsugod
Ang pangbukas nga seremonyas sa aktuwal nagsugod ingong usa ka dakong salosalo usa ka semana una pa sa opisyal nga inagurasyon. Oo, hilabihan ang kahinam sa Dominggo, Marso 22, tungod kay 15,000 ka tawo ang gidapit ngadto sa usa ka tradisyonal nga pagkaong feijoada, o nilat-ang balatong, sa Portugal. Asa man pakan-on ang hilabihan ka daghang tawo? Natural, diha sa bag-ong taytayan! Pagkanindot tan-awon ang lamesa nga miabot sa gitas-ong kapin sa lima ka kilometros diha sa taytayan! Malamposon ang pagpangaon, ug giapresyar sa mga tawo ang pagpakaon.
Usa ka Nagatubong Panginahanglan
Nganong gikinahanglan ang maong taytayan? Sukad niadtong Abril 25, 1966, gigamit sa Lisbon ang 1,013-metros nga suspension bridge, o nagbitayng taytayan. Ang aberids nga sakyanan nga moagi matag adlaw maoy 130,000 ka sakyanan. Mahanduraw ba nimo ang paghuot sa takna sa kinadaghanang sakyanan ug sa mga hinapos sa semana? Kasagaran na nga ang mga sumasakay makagugol ug usa o duha ka oras sa pagtabok niini nga dalan tali sa Lisbon ug sa habagatang Portugal. Busa gikinahanglan ang laing agianan. Ang unom ka talay nga dalan sa bag-ong taytayan, nga nahimutang mga 13-kilometros unahan pa sa suba, nakahatag ug igong kaharuhay. Gidisenyo kini aron nga sa dihang ang sakyanan nga moagi niana moabot ug 52,000 ka sakyanan sa usa ka adlaw, ang dugang talay nga dalan mahimong idugang sa matag direksiyon. Gidahom nga mas mokusog na ang pagdagan sa trapiko nga may limitasyon sa katulinon nga 100-kilometros kada oras.
Pagtabok sa Taytayan
Uban kanamo samtang mosulod kita sa taytayan gikan sa habagatan, sa Montijo. Mibiya sa mamala ug sa lamakan, kita ania na karon sa seksiyon sa 10-kilometros nga Tagus River. Taob ang dagat, ug kita bug-os nga nalibotan sa tubig. Ang sementadong pugong sa pagsaliring maghatag ug hilwas nga pagbati tungod sa 1,500 ka haligi nga nagsangga sa gitas-on sa taytayan.
Kita ania na karon sa nagbitayng seksiyon sa taytayan. Gipalig-on kining seksiyona sa hugot nga mga kableng nanuybo nga samag nagbansiwag nga mga layag gikan sa ibabaw sa duha ka 150-metros ka tag-as nga torre. Ang mga pundasyon sa mga posteng nagsuportar giugbok sa giladmong gikan sa 50 ngadto sa 65 metros. Alang sa dugang kalig-on, ang taytayan gitukod nga mosagubang sa mga paghuros sa hangin hangtod sa 220 kilometros kada oras ug mga pag-uyog sa yuta nga upat ug tunga ka pilo nga mas kusog kay sa linog nga miguba sa kinadak-ang bahin sa Lisbon sa 1755.
Sa moabot kita sa tumoy sa Vasco da Gama Bridge, sa amihanan-sidlakang tampi sa Lisbon atong makita ang mga kahoyng palma. Kon kita gusto, makapadayon kita karon paingon sa superhaywey nga modala kanato ngadto sa amihanan sa nasod. Ang bag-ong taytayan makapasayon sa pagbiyahe diha sa usa ka maayong sistema sa haywey gikan sa Algarve sa habagatan ngadto sa probinsiya sa Minho sa amihanan, nga dili na kinahanglang makigbisog sa pag-agi diha sa naghuot nga trapiko sa Lisbon!
Mga Paagi sa Seguridad
Sa pag-ugbok niini nga taytayan, gihatagan ug linaing pagtagad ang mga paagi sa kahilwas. Ang yanong pagkaaberiya sa kotse makapahinabog dakong paghuot sa trapiko. Hinunoa, uban sa 87 ka kamerang video nga gipahimutang sa maayong dapit diha sa taytayan ug sa mga entrada niana, ang tanang problema sa trapiko mapasa diha sa mga monitor nga nahimutang sa estasyon sa kapolisan ug sa control center sa trapiko. Kon ang usa ka sakyanan mohunong, usa ka alarma ang motingog diha sa control room.
Dugang pa, gipahimutang ang 36 ka paris nga SOS nga mga telepono matag 400-metros diha sa 17-kilometros nga gilay-on. Sa unsang paagi nag-obra ang sistema sa emerhensiya? Ang linaing mga sakyanan regular nga nagabiyahe sa taytayan aron moatiman sa mga panginahanglan nga lagmit motungha, nga naglakip sa pagpatay sa kalayo ug pagguyod.
Komosta ang kalit nga mga kausaban sa klima? Sukdon sa duha ka meteorologic station ang katulinon, puwersa, ug direksiyon sa mga hangin ug panid-an ang klima ug mga kahimtang sa karsada, nga nagpaangay sa mga limite sa katulinon sumala sa mga kahimtang sa klima.
Ang kaanindot sa taytayan napalutaw pag maayo sa mga suga sa kagabhion, nga gilangkoban ug 1,200 ka suga sa haywey.
Ekolohikanhong mga Suliran
Dili sayon ang pagdesidir sa lugar gayod nga pagatukoran sa bag-ong taytayan. Unsang mga butang ang nalangkit?
Sa ekolohikanhong bahin ang dapit naghatag ug usa ka dakong suliran. Tungod kadto kay ang taytayan motadlas sa kinaiyanhong dapit nga gigahin alang sa mga langgam, nga nahimutang sa usa sa kinadak-ang mga bokana sa Kasadpang Uropa. Ang mga matukiong pagtuon kinahanglang pagahimoon agig pagpanalipod sa katanoman, isda, kalanggaman, mga kaplag sa arkeolohiya, kalidad sa tubig ug hangin, ug gatosan ka ektaryang asinan. Nganong ang bokana sa Tagus nakadani sa kaihalasan? Usa kini sa labing hinungdanong umogong mga dapit sa Portugal ug sa Uropa, nga naghimo niining usa ka maayong sanayanan alang sa tiglalin nga mga langgam nga gipanalipdan sa daghang kanasoran, sama sa itom-ug-pako nga stilt, Kentish plover, ug gamayng tern. Sa tinghunlak ug tingtugnaw, gamiton sa libolibong mga langgam kining parat nga lamakan ingong dangpanan panahon sa taob.
Ang dugay nang mga semilyahanan sa isda kinahanglang pagatagdon. Kini nagkahulogan nga dugang pag-amping ang himoon aron dili kaayo matugaw ang isda kon posible. Tulo ka libong isda, panguna ang sole ug apahap, gibutangan ug tag aron panid-an ang mga semilyahanan.
Dayon, kining linaw, kinaiyanhong puloy-anan napaduol sa siyudad. Ngadto sa unsang sukod nga ang kinaiyanhong kalikopan maapektahan? Gilaoman nga ang mga lakang nga gihimo aron tipigan ang bililhong habagatang baybayon magpanalipod sa kinaiyanhong mga kahinguhaan sa gipanalipdang luna kutob sa maarangan.
Ang Vasco da Gama Bridge maoy usa gayod ka dakong kalamposan sa pag-uswag sa inhenyeriya, katahom sa arkitektura, ug porma. Makataronganon nga ang Portugal magpasigarbo sa taytayan nga nagdala sa ngalan ni Vasco da Gama!
[Mapa/Hulagway sa panid 15]
(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)
PORTUGAL
ESPANYA
[Mapa]
PORTUGAL
Lisbon
Montijo
Vasco da Gama Bridge
[Credit Line]
Kortesiya sa Lusoponte/Sonomage