Makalingawng Tigdyuwet nga mga Mag-aawit

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA KENYA

ANG duha ka mag-aawit nag-atbang, nga andam na sa ilang pasundayag. Ang pangunang mag-aawit miyukbog diyutay ug mipagawas sa luming, tin-awng honi nga mananoy kaayo ug timgas nga naglanoglanog kini sa kahanginan sa kabuntagon nga nakaabot ug layo kaayo. Unya ang ikaduhang mag-aawit sa kaambong miyukbo ug uban sa hingpit nga tayming mipagawas sa samang hanoy nga honi nga taas ug usa ka nota. Samtang ang pagdyuwet nagkakusog ug nagkadasig, ang duha ka tingog daw sama rag usa. Namati ako uban sa kaukyab ug nahibulong sa ilang nabansay pag-ayong kahanas ug sa ilang timgas nga tingog.

Kadtong batid nga pasundayag wala himoa sulod sa puno kaayong konsiyertohanan. Hinunoa, kadto gihimo ibabaw sa usa ka sanga sa kahoy duol sa akong balay dinhi sa Kenya—sa duha ka langgam. Pagkahuman sa ilang awit, ang pak-ang mga maglilingaw tul-id nga mibarog, nagbukhad sa ilang mga pako, ug nanglupad.

Sagad giingon nga “ang mga samag balhibo magtapok.” Apan, talagsaon nga ang pipila ka langgam daw magkalipay usab sa pagduyog sa pag-awit—ug eksakto pa kaayo! Harmonya kaayo ang maong dyuwet nga pag-awit nga kon ang duha ka langgam dili makita, sagad imposible nga himatikdan sa mamiminaw nga duha ka lahi nga mga langgam ang nagaawit! Bisan ang mga siyentipiko nalansis. Busa, sa dili pa lang dugayng panahon nga ang dyuwet nga pag-awit giila ingon nga usa ka batasan taliwala sa mga langgam.

Ang Daw-Lingganay nga Langgam

Ang tropikanhong buobou, pananglitan, sa linain maoy maayong maglilingaw. Hikaplagan sa Aprikanhong kontinente, kini adunay linaing samag-plawta nga awit nga sagad kaamgid sa taginting sa duha ka buok nga metal nga gipingki. Busa, kasagarang gitawag kinig daw-lingganay nga langgam. Ang boubou ambongan ug panagway uban ang sinawong itom nga ulo, tingkoy, ug mga pako. Ang sama-kaputi-sa-niyebe nga balhibo sa dughan niini ug ang puting balabag sa pako nagpatunghag kahibulongang panag-atbang. Ang mga boubou kanunayng makita nga magparisparis, ug ang laki ug baye managsama sa mga patik ug sa kolor.

Si bisan kinsang mosuroysuroy sa bagang lasang o sa kakahoyan abante kaayong masayod sa pagkaanaa sa mga boubou sa dili pa sila makita. Ang laki sagad mopasiyaok sa tulo ka rapidong samag-lingganay nga mga honi. Tubagon dayon kini sa nagkalakala nga kweee gikan sa baye. Usahay ang usa ka langgam mopagulag way-hunong nga serye sa mga honi samtang ang kauban niini mopataginting sa usa ka tono—mananoy nga honi nga moduyog sa agos sa awit nga walay mabati nga paghunong.

Kon sa unsang paagi ang maong panagtakdo eksaktong makab-ot wala bug-os hisabti sa mga siyentipiko. Gihunahuna sa pipila nga, labing menos sa pipila ka kahimtang, kini basin maoy tungod lamang sa “pagbansay nga magpatungha sa kahingpitan,” sumala sa panultihon. Ang laki ug baye magduyog sa pag-awit sa sunodsunod nga adlaw, sa ingon makab-ot ang ilang hataas nga ang-ang sa pagkatakdo sa pag-awit.

Makaikag, ang mga boubou sagad daw may “aksento” nga magkadaiya segun sa dapit. Morag resulta kini sa ilang pagsuhid sa lokal nga mga tingog o sa ubang mga awit sa langgam. Kining prosesoha gitawag ug pagsuhid sa tingog. Ingong sangpotanan, ang mga awit sa mga boubou nga madungog sa kalasangan sa Habagatang Aprika mahimong lahi gikan niadtong madungog sa Great Rift Valley sa Silangang Aprika.

Mga Parisan sa Tibuok Kinabuhi

Sa librong The Trials of Life, si David Attenborough nag-ingon: “Makapatandog sa balatian ang pagdiskobreng ang tigdyuwet nga mga parisan, ingong lagda, magpabiling magkauban sa sunodsunod nga yugto, kon dili man sa tibuok kinabuhi.” Unsay hinungdan sa maong lig-ong pagbinatiay? Si Attenborough nagpadayon pag-ingon: “Kay nakaugmad sa teknik ginabansay usab nila kini ingong usa ka paagi sa pagpalig-on sa pagbinatiay tali kanila, nga nagaawit sa ilang makutihong mga dyuwet bisan samtang nagtapad diha sa usa ka sanga; ug usahay, kon wala ang usa sa parisan, ang nagmingaw nga langgam moawit sa bug-os nga makutihong honi nga ilakip ang nawalang mga bahin mismo.”

Ang mga awit mahimong makatabang usab sa mga langgam sa pagkaplag sa usag usa diha sa bagang kakahoyan. Sa dihang buot hisayran sa laki ang nahimutangan sa iyang paris, sugdan niya ang serye sa mananoy nga mga honi, ug ang baye moduyog, bisan pag siya tingali atua sa layo. Ang ilang tayming eksakto kaayo nga samag abante nilang giplano ang pasundayag.

Nagataghoy Samtang Sila Nagtrabaho

Gusto ba nimong magtrabaho nga dinuyogan ug honi? Aw, dayag nga daghang langgam ang gusto usab niana. Ang librong The Private Life of Birds, ni Michael Bright, nag-ingon nga ang mga awit sa langgam adunay makapalagsik-sa-lawas nga epekto diha sa mga mamiminaw, nga miingon nga human makabati sa mga awit sa langgam, “ang pinitik sa kasingkasing sa mga laki ug mga baye mikusog.” Dugang pa, ang pila ka bayeng mga langgam “mas paspas mogama sa ilang mga salag” ug “lagmit usab nga mangitlog ug mas daghang itlog” sa dihang sila namati sa mga awit sa laking langgam.

Ang mga siyentipiko sa walay duhaduha magpadayon sa pagdiskobreg makalingawng mga butang bahin sa tigdyuwet nga mga mag-aawit, sama sa tropikanhong boubou. Apan bisan kon unsa ang kapuslanan sa ilang makalipay nga mga awit, dili nato hikalimtan ang kamatuoran nga sila nagtagbaw sa lain pang halangdong katuyoan. Kana makahatag ug kalipay sa mga igdulongog sa mapabilhong mga lalaki ug mga babaye! Sa tinuoray, ang maong makapahinganghang honi magadasig kanato sa paghatag ug pagdayeg sa Maglalalang sa “mga langgam sa langit.”—Salmo 8:8.