Ang Gintang Tali sa Adunahan ug Kabos Nagadako
“Nahimo ang dakong pag-uswag sa pagpakunhod sa tibuok-yutang kakabos sa miaging lima ka dekada kay sa miaging lima ka siglo,” pahayag sa UNDP Today, usa ka basahon sa United Nations Development Programme. “Ang kabos nga mga nasod nakapakunhod ug katunga sa mga batang nangamatay sukad sa 1960, nakapamenos ug un-tersiya sa kakulang sa sustansiya ug nakapataas ug un-kuwarto sa mga nagtungha.” Bisan pa niana, ang samang basahon miangkon nga bisan pa sa maong pag-uswag, ang tibuok-yutang kakabos “nagpabiling kaylap.”
Grabe pa, ang mga kawalay-panag-angay sulod ug tali sa mga katilingban nagatubo. “Kon itandi sa usa ka tuig kanhi,” matod ni Catherine Bertini, ang ehekutibong direktor sa World Food Programme sa HK, “mas daghan pang tawo sa kalibotan ang nagaantos sa kakulang sa sustansiya ug kagutmanan.” Ngani, karong adlawa mga 840 ka milyong tawo diha sa kabos nga kalibotan ang nagkinabuhi nga kanunayng gigutom, kapin sa usa ka bilyon ang dili makakuhag tubig nga dili peligrosong imnon, ug duolag 1.5 ka bilyong tawo ang igo lang mabuhi sa menos sa usa ka dolyar sa usa ka adlaw. Si Mary Robinson, High Commissioner for Human Rights sa HK, nagpasidaan nga “kita nameligrong moabot sa punto diin ang kalibotan mabahin dili tali sa kabos ug adunahang mga estado, kondili tali sa sobra-ka-adunahan ug dili-gayod-maadunahan [nga mga estado].”
Pila kahay bili aron mapagamyan sa katawhang unom ka bilyon sa kalibotan karong adlawa ang gintang tali sa adunahan ug kabos? Ubos kay sa hunahunaon tingali sa usa. Ang HK nagkalkulo nga ang dugang $9 bilyon ($1.50 matag tawo) sa usa ka tuig ang gikinahanglan aron itagana ang sanitasyon ug hinlong tubig sa tibuok kalibotan ug ang dugang $13 bilyon (mga $2.00 matag tawo) sa usa ka tuig gikinahanglan aron tinong matagan-an ang tanan sa yuta sa kinahanglanong pag-atiman sa panglawas ug pagkaon. Bisan pag kini dakodakong kantidad, kini morag mogamay kon itandi sa gigasto sa kalibotan diha sa ubang mga serbisyo. Sa pag-ilustrar, sa usa ka bag-o pang tuig, ang kalibotan migastog $435 bilyon (kapig $70 matag tawo) diha sa panganunsiyo ug $780 bilyon ($130 matag tawo) diha sa mga butang may kalabotan sa militar. Tin-aw, ang pagpagamay sa gintang tali sa mga adunahan ug mga kabos sa kalibotan dili kaayo may kalabotan sa pagpangitag igong salapi kondili maoy may kalabotan sa pagbutang sa tukmang mga prioridad.