“Ayaw Ninyo Pagpalagota ang Inyong mga Anak”
“MGA amahan, ayaw ninyo pagpalagota ang inyong mga anak.” Kana ang gisulti ni apostol Pablo. (Efeso 6:4) Sa kanasoran sa Kasadpan, diin mapailalom ang mga ginikanan sa mga kabug-at ug kabudlay sa industriyalisadong katilingban, dili sayon kanunay nga sila magmaluloton sa ilang mga anak. Ug ang pagmatuto ug anak dako usab nga hagit diha sa nagkaugmad nga kanasoran. Tinuod, ang paso sa kinabuhi tingali mas hinay kay sa diha sa Kasadpan. Apan ang karaang mga batasan ug mga tradisyon tingali mag-impluwensiya sa mga ginikanan sa pagtratar sa mga anak sa mga paagi nga halos tinong mopabati nila sa kapakyasan ug makapalagot kanila.
Ang mga anak diha sa pila ka nagkaugmad nga kanasoran ibutang sa labing ubos nga ranggo kon bahin sa pag-ila ug pagtahod. Sa pila ka kultura ang mga anak mandoan sa mabaharon ug awtoritatibong mga paningog, nga singgitan ug insultohon. Tingali talagsaon ang pagkabati sa usa ka hamtong nga mosultig malulutong pulong sa usa ka bata, labi pang talagsaon ang pagkabati sa mga kortesiya sama sa “palihog” ug “salamat.” Mobati ang mga amahan nga kinahanglang ipaila nila ang iyang awtoridad pinaagi sa paggamit sa kusgang mga kamot; ang mahait nga mga pulong mapasiugda pinaagi sa mapintasong mga suntok.
Sa pila ka Aprikanhong kultura, giisip gani nga pagkabastos nga ang usa ka bata motimbaya sa usa ka hamtong sa iyang kaugalingon. Kasagaran ang pagkakitag mga batan-on, nga nabug-atan sa gilukdong bug-at nga karga, nga mapailobong magpaabot sa permiso sa pagtimbaya sa usa ka grupo sa mga hamtong. Ang mga dagko na magpadayon sa ilang estoryahay, nga dili tagdon ang nagpaabot nga mga batan-on hangtod nga gusto na nilang patimbayaon sila. Tapos lamang nga ipamulong ang maong mga timbaya nga tugotan sa pag-agi ang mga bata.
Ang kakabos maoy laing butang nga mahimong makadaot sa mga bata. Sa kapildihan sa ilang panglawas ug pag-eskuyla, ang mga bata panghimuslan ingong mga batang obrero. Ang sobra ka bug-at nga mga trabaho tingali ipahamtang sa mga bata bisan diha sa balay. Ug sa dihang ipadala sa mga pamilya sa kabalangayan ang ilang mga anak ngadto sa dagkong mga siyudad aron atimanon sa mga paryente samtang sila gipaeskuyla, sila kasagarang isipon nga halos mga ulipon. Sa pagkamatuod, kining tanang dili-matarong nga pagtagad makapalagot sa mga bata!
Kon Unsay Kahulogan sa ‘Pagpalagot Kanila’
Ang pila ka ginikanan magpadala sa sulog sa popular nga mga batasan sa pagmatutog anak nga dili kaayo magpalandong sa mga sangpotanan. Bisan pa niana, may maayong hinungdan nga giagda sa Pulong sa Diyos ang mga ginikanan nga dili palagoton ang ilang mga anak. Ang orihinal Gregong ekspresyon nga gihubad “ayaw ninyo pagpalagota” sa literal nagkahulogang “ayaw ninyo hagita sa kapungot.” (Kingdom Interlinear) Sa Roma 10:19, ang samang berbo gihubad “dasiga sa mapintasong kasuko.”
Busa ang Today’s English Version nagaingon: “Ayaw tagda ang inyong mga anak sa paagi nga sila masuko.” Ang The Jerusalem Bible susamang nagaingon: “Ayaw gayod ninyo iduso ang inyong mga anak sa kayugot.” Busa ang Bibliya wala maghisgot mahitungod sa ginagmay nga mga kalagot nga dili tinuyo nga ipahinabo sa usa ka ginikanan sa iyang anak tungod sa pagkadili-hingpit, ni kini nagasaway sa disiplina nga matarong nga pagkapadapat. Sumala sa Lange’s Commentary on the Holy Scriptures, kining bersikuloha sa Bibliya nagahisgot sa “madalidalion, binagis, gisapot nga pagtratar sa mga anak, mao nga . . . sila dili moangay ug mahaylo sa pagsupak, pagsukol ug kayugot.”
Sumala sa giingon sa edukador nga si J. S. Farrant: “Ang tinuod mao nga ang mga bata maoy tawhanon. Dili sila yanong mosanong sa pasibong paagi sama sa mga tanom nganha sa ilang silinganan. Sila molihok ingong sanong.” Ug kasagaran ang lihok sa pagsanong sa dili-makataronganong pagtagad mosangpot sa espirituwal ug emosyonal nga kadaotan. Matud sa Ecclesiastes 7:7: “Kay ang pagdaogdaog lang makapabuang sa usa nga makinaadmanon.”
Pagmatuto sa mga Anak Diha sa Disiplina sa Diyos
Ang mga ginikanan nga nagtinguha nga ang ilang mga anak mopadayon sa pagsubay sa kamatuoran kinahanglang dili motugot nga ang kultural nga mga sukdanan ug mga tradisyon mao ang bugtong tighukom kon unsaon nila pagmatuto sa ilang mga anak. (Itandi ang 3 Juan 4.) Tapos sa pagpasidaan sa mga ginikanan mahitungod sa pagpalagot sa ilang mga anak, si Pablo midugang: “Magpadayon sa pagmatuto kanila diha sa disiplina ug pagdumala sa kaisipan nga iya ni Jehova.” (Efeso 6:4) Ang mga sukdanan ni Jehova sa ingon labaw kay sa lokal nga mga batasan ug mga hunahuna.
Samtang tingali kasagaran diha sa pila ka nasod nga ang mga anak pagatratahon ingong mga ubos ug ingong mga ulipon, ang Bibliya nagapahayag sa Salmo 127:3: “Tan-awa! Ang mga anak maoy panulondon gikan kang Jehova; ang bunga sa tiyan maoy usa ka balos.” Ang usa ka ginikanan makahupot bag maayong relasyon uban sa Diyos kon iyang pasipalahan ang iyang panulondon? Dili. Ni may luna alang sa hunahuna nga ang mga anak nagalungtad lang aron sa pagtagana sa mga panginahanglan sa ilang mga ginikanan. Sa 2 Corinto 12:14, ang Bibliya nagapahinumdom kanato: “Kay ang mga anak angay nga dili magatagana alang sa ilang mga ginikanan, apan hinuon ang mga ginikanan alang sa ilang mga anak.”
Kini dili mao nga ang mga anak magpahigawas sa paghimo sa ilang bahin sa mga buluhaton ug mga katungdanan diha sa panimalay. Apan dili ba angay nga pagatagdon ang kaayohan sa anak? Pananglitan, sa dihang si Yaa, usa ka Kristohanong batang babaye sa Aprika, gisukna kon unsay gusto niyang buhaton sa iyang mga ginikanan alang kaniya, siya mitubag: “Maayo untag ang akong mga buluhaton sa balay makunhoran sa mga adlaw nga ako may mga kahikayan sa pagsangyaw.” Busa kon ang usa ka bata malisdan nga makaadto sa tunghaan sa eksaktong oras o pagtambong sa mga tigom tungod sa daghan kaayong buluhaton sa balay, dili ba labing maayo ang paghimog pila ka kausaban?
Tinuod, ang mga batan-on mahimong lisod dumalahon. Sa unsang paagi ang mga ginikanan makadumala kanila sa paagi nga dili madagmalon o makapalagot? Nagaingon ang Proverbio 19:11: “Ang salabotan sa usa ka tawo magapahinay sa iyang kasuko.” Oo, sa sinugdan makasulay ka sa pagsabot sa imong anak ingong usa ka indibiduwal. Ang matag bata maoy linain, nga may iyang kaugalingong intereses, mga katakos, ug mga panginahanglan. Unsa ba sila? Nakagahin ka bag panahon sa pag-ila sa imong anak ug pagkasayod sa tubag sa maong pangutana? Ang pagbuhat ug pagsimba sa tingob, pagpahimulos sa pamilyahanong kalingawan—kining mga butanga magataganag kahigayonan nga ang mga ginikanan masuod sa ilang mga anak.
Sa 2 Timoteo 2:22, si Pablo mihimog laing makapaikag nga pamulong sa giingnan niya si Timoteo: “Kalagiw sa mga pangibog nga iya sa pagkabatan-on.” Oo, nasabtan ni Pablo nga ang pagkabatan-on mahimong usa ka gubot nga yugto. Mahitabo ang dagkong kausaban sa lawasnon ug emosyon. Mousbaw ang pagkaibog sa kaatbang nga sekso. Sa maong panahon, gikinahanglan sa mga batan-on ang hamtong ug mahigugmaong pagtultol aron malikayan ang seryosong mga kapeligrohan. Apan dili kinahanglang sila tratahon nga maorag sila imoral. Ang naglagot nga anak babaye sa usa ka Kristohanong lalaki mimulo: “Kon wala pa ako makahimog pakighilawas, apan ang akong amahan nagaakusar kanako niana, maayo pag ipadayon ko pagbuhat kana.” Inay ipasangil ang daotang mga motibo, ipahayag ang pagsalig diha sa imong anak. (Itandi ang 2 Tesalonica 3:4.) Inay nga mahimong hinawayon, magmabination ug masabtanon sa mahigugmaon, dili-sumpaki nga paagi.
Hinuon, daghang suliran ang malikayan kon hisgotan daan sa mga ginikanan ang moral nga mga kapeligrohang atubangon sa usa ka bata. Hinumdomi, giobligar sa Diyos ang mga ginikanan sa pagbansay ug pag-edukar sa ilang mga anak diha sa Pulong sa Diyos. (Deuteronomio 6:6, 7) Kana mahimong magkinahanglag dakong panahon ug kahago. Ikasubo, mapakyas ang pila ka ginikanan sa pagtuman sa ilang buluhaton sa pagtudlo tungod kay kulang silag pailob. Ang pagkadili-makabasa, nga usa ka dako kaayong suliran diha sa daghang nagkaugmad nga kanasoran, nagapugong sa ubang mga ginikanan.
Sa pila ka kaso ang usa ka hamtong nga Kristohanon mahimong hangyoon sa pagtabang. Kini mahimong pagtanyag lang ug mga sugyot ngadto sa dili-kaayo eksperyensiadong ginikanan. (Proverbio 27:17) O kaha maglangkit kini sa pagtabang sa pagdumala sa pagtuon sa pamilya mismo. Apan kini dili magpahigawas sa ginikanan sa iyang reponsabilidad sa pagtudlo sa iyang anak sa Pulong sa Diyos. (1 Timoteo 5:8) Siya makasingkamot nga makauban sa iyang mga anak diha sa pagsangyaw ug sa paghisgot sa espirituwal nga mga butang sa mga pagpangaon o sa ubang nahiangay nga okasyon.
Ang usa ka batan-ong nagsingabot sa pagkahamtong kinaiyanhon lamang nga gustog labaw nga independensiya. Kasagaran kini sayop nga sabton nga pagkadili-masakopon o pagkatampalasan. Pagkamakapalagot unya kana kon ang iyang mga ginikanan mosanong pinaagi sa pagtratar kaniya nga daw usa ka batang gamay ug dili mohatag kaniyag dakong kagawasan sa iyang paglihoklihok! Samang makapalagot mao nga sila ang maghukom sa matag bahin sa iyang kinabuhi—edukasyon, karera, kaminyoon—nga dili makigsulti kaniya sa kalmado ug matinahoron nga paagi. (Proverbio 15:22) Giawhag ni apostol Pablo ang isigka-Kristohanon nga “mahimong dagkong tawo sa mga gahom sa salabotan.” (1 Corinto 14:20) Dili ba gusto sa mga ginikanan nga ang ilang mga anak mohamtong—sa emosyonal ug espirituwal nga paagi? Bisan pa niana, ang “mga gahom sa pagsabot” sa usa ka batan-on mabansay lamang “pinaagi sa paggamit.” (Hebreohanon 5:14) Aron magamit kana kinahanglang siya hatagan sa usa ka sukod sa kagawasan sa pagpili.
Dili sayon ang pagmatutog mga anak niining lisod nga mga adlaw. Apan ang mga ginikanan nga nagasunod sa Pulong sa Diyos dili magpalagot sa ilang mga anak “aron sila dili mangahiubos.” (Colosas 3:21) Hinunoa, sila maningkamot sa pagtratar kanila uban sa kamabination, pagsabot, ug kahalangdon. Ang ilang mga anak maagak, dili mapugos; maamoma, dili mapasagdan; madasig sa gugma, dili mahagit sa kapungot o kapakyasan.
[Hulagway sa panid 31]
Ang pagdulag “oware,” usa ka dula sa sulod sa balay sa Ghana, nagahatag higayon niining mga ginikanana sa pagpakig-uban sa ilang mga anak