“Sanglit Kami Aduna Niini nga Ministeryo . . . , Kami Wala Moangka”
SUMALA SA GIASOY NI RONALD TAYLOR
Sa ting-init sa 1963, ako nakigbisog aron mabuhi. Samtang ako nag-ubog ubay sa baybayon, nakatunob ako sa kimba ug kalit nga nahulog ngadto sa lawom kaayong katubigan. Kay dili makamaong molangoy, hapit na akong malumos sa gilay-on nga pipila lang ka metros gikan sa baybayon. Naunlod na ako ug tulo ka beses ug nakainom na ug daghang tubig sa dagat sa dihang usa ka higala nakamatikod sa akong kalisod ug miguyod kanako ngadto sa baybayon. Sa tabang sa artipisyal nga respirasyon, ako nabuhi.
DILI kini mao ang unang higayon nga akong naapresyar ang kahinungdanon sa dili gayod pag-angka—bisan tuod nga ang mga kahimtang daw wala nay paglaom. Sukad sa linghod nga panuigon, kinahanglan akong makigbisog alang sa akong espirituwal nga kinabuhi.
Maoy sa panahon sa mangiob nga mga adlaw sa ikaduhang gubat sa kalibotan nga una nakong nadunggan ang Kristohanong kamatuoran. Usa ako sa linibong bata nga gikuha gikan sa London aron makaikyas sa kapeligrohan sa pagpamomba. Sanglit 12 anyos pa lamang ako, ang gubat wala kaayo ing kahulogan alang kanako; halos sama lang kadto sa usa ka kulbahinam nga kasinatian.
Usa ka edaran nga magtiayon sa Weston-super-Mare, sa habagatan-kasadpang Inglaterra, ang nag-atiman kanako. Wala madugay human sa akong pag-abot sa panimalay sa magtiayon, pipila ka payunir nga mga ministro ang misugod pagduaw kanamo. Mao kadto ang pamilyang Hargreaves; silang upat—Reg, Mabs, Pamela, ug Valeri—tanan mga espesyal payunir. Ang mga ginikanang nagsagop kanako midawat sa kamatuoran, ug tapos sa pagtuon sa librong The Harp of God, mihukom usab ako nga moalagad kang Jehova. Unom lamang ka semana sa ulahi, ako gidapit sa pagpakig-ambit sa buluhatong pagsangyaw.
Mahinumdoman pa nako kadtong unang adlaw nga misangyaw ako sa kanataran. Nga walay bisan unsang pangandam, gihatagan ako ug pila ka pulyeto ug giingnan: “Mosangyaw ka nianang daplina sa karsada.” Ug mao kadto ang akong nasinatian sa una nakong adlaw sa pagsangyaw. Niadtong panahona, kasagaran mosangyaw kami ginamit ang mga plaka sa ponograpo nga naundan sa gamhanang mga wali. Ang labing makalilipay nakong mga yugto maoy sa dihang akong madala ang ponograpo gikan sa balay ngadto sa balay ug magpatokar ug girekord nga mga pakigpulong. Giisip nako nga usa ka tinuod nga pribilehiyo nga magamit nianang paagiha.
Dakong panahon ang akong nagugol sa pagsangyaw sa tunghaan, ug akong nahinumdoman nga nakapahimutang ako sa prinsipal ug usa ka hugpong sa mga libro bahin sa mga ulohan sa Bibliya. Sa panuigong 13 anyos, ako nabawtismohan sa haduol nga asembliya sa Bath. Ang laing panahon-sa-gubat nga kombensiyon nga dili gayod nako makalimtan mao ang asembliya nga gihimo sa Leicester niadtong 1941 didto sa De Montfort Hall. Misaka ako sa plataporma sa pagdawat sa akong kopya sa librong Children, nga naundan sa usa ka personal nga mensahe gikan ni Igsoong Rutherford, nga maoy presidente niadtong panahona sa Watch Tower Society. Ang makapadasig nga pakigpulong nga gipahayag ngadto sa mga batan-ong mitambong nagpalig-on sa akong tinguha nga moalagad kang Jehova hangtod sa hangtod.
Busa ako migugol ug duha ka malipayong tuig nga nagtubo sa kamatuoran uban sa mga ginikanang nagsagop kanako. Apan sa panuigong 14 anyos, kinahanglan akong mopauli sa London ug mosugod sa pagpanarbaho aron mabuhi. Bisan tuod nahiusa ako uban sa akong tinuod nga pamilya, niadtong tungora kinahanglan na akong magkinaugalingon sa espirituwal, sanglit walay usa sa balay nga miambit sa akong gituohan. Wala madugay si Jehova nagtagana sa tabang nga akong gikinahanglan. Tulo lamang ka semana tapos sa akong pag-abot sa London, usa ka igsoong lalaki ang miduaw sa akong balay aron hangyoon ang akong amahan nga iuban ako sa lokal nga Kingdom Hall. Ang igsoon mao si John Barr, nga karon membro na sa Nagamandong Lawas sa mga Saksi ni Jehova. Nahimo siyang usa sa akong espirituwal nga “mga amahan” sulod niadtong malisod nga katuigan sa pagkabatan-on.—Mateo 19:29.
Misugod ako sa pagtambong sa Kongregasyon sa Paddington, nga nagtigom sa Craven Terrace buyon sa Balayng Bethel sa London. Sanglit ako maoy ilo sa espirituwal, usa ka edaran nga dinihogang igsoong lalaki, si “Pop” Humphreys, ang gitudlo nga magbaton ug linaing interes kanako. Dako gayod kadtong panalangin nga makauban sa daghang dinihogang mga igsoong lalaki ug babaye nga nag-alagad niadtong maong kongregasyon. Kami nga may yutan-ong paglaom—gitawag ug mga Jonadab—diyutay lamang. Sa pagkamatuod, ako lamang ang bugtong “Jonadab” sa Pagtuon sa Libro sa Kongregasyon nga akong gitambongan. Bisan tuod wala kaayo akoy gikauban nga parehas nakog panuigon, kadtong bililhong pakig-uban sa hamtong nga mga igsoon nagtudlo kanako ug daghang mapuslanong mga leksiyon. Tingali ang labing hinungdanon mao kanang dili gayod pagbiya sa pag-alagad kang Jehova.
Niadtong mga adlawa, gigugol namo ang tibuok hinapos-semana sa kalihokan sa pagsangyaw. Gitudlo ako nga mag-atiman sa “sound car,” nga sa pagkatinuod usa ka traysikol nga giusab aron mabutangan ug trompa ug usa ka bateriya sa kotse. Matag Sabado, mobiyahe ako pinaagig traysikol ug moadto sa lainlaing mga eskina, diin patokaron namo ang pipila ka plaka sa musika diha sa ponograpo ug dayon ipatokar ang usa sa mga pakigpulong ni Igsoong Rutherford. Gigamit usab ang mga Sabado alang sa buluhatong pagsangyaw sa kadalanan dala ang among mga bag sa magasin. Ang mga Dominggo gigugol sa balay-balay nga buluhaton, nga nagtanyag ug mga pulyeto ug mga libro.
Ang akong pagpakig-uban sa masibotong mas tigulang nga mga igsoon nagpukaw diha kanako sa tinguha nga magpayunir. Kining maong tinguha napalig-on sa dihang ako namati sa mga pakigpulong bahin sa pagpayunir panahon sa distritong mga kombensiyon. Ang usa ka kombensiyon nga may dakong epekto sa akong kinabuhi mao kadtong gihimo sa Earl’s Court, London, niadtong 1947. Duha ka bulan sa ulahi, ako nagpatala sa payunir nga pag-alagad, ug ako naningkamot sa pagmentenar sa espiritu sa pagpayunir sukad niadto. Ang kalipay nga nakuha nako gikan sa pagdumala ug mauswagong mga panagtuon sa Bibliya nagpalig-on nga kadto mao ang hustong desisyon.
Usa ka Espanyolang Pangasaw-onon ug Usa ka Espanyol nga Asaynment
Sa tuig 1957, samtang nagpayunir pa sa Kongregasyon sa Paddington, nakahibalag ako ug usa ka matahom nga igsoong Espanyola nga ginganlag Rafaela. Tapos sa pila ka bulan, kami naminyo. Ang among tumong mao ang duyog nga pagpayunir, apan miadto una kami sa Madrid aron akong mahimamat ang mga ginikanan ni Rafaela. Kadto maoy usa ka pagduaw nga nag-usab sa akong kinabuhi. Samtang didto kami sa Madrid, si Igsoong Ray Dusinberre, magtatan-aw sa sangang buhatan sa Espanya, nangutana kanako kon hunahunaon ba namo nga mag-alagad sa Espanya, diin adunay dakong panginahanglan alang sa eksperyensiyadong mga igsoong lalaki.
Unsaon namo pagbalibad ang maong imbitasyon? Busa, niadtong 1958 misugod kami sa among bug-os-panahong pag-alagad nga magkauban sa Espanya. Niadtong panahona ang nasod nailalom sa pagmando ni Franco, ug ang among kalihokan gidili sa balaod, nga nakapahimo sa buluhatong pagsangyaw nga lisod kaayo. Dugang pa, nalisdan ako sa pagkat-on sa pinulongang Espanyol sulod sa unang duha ka tuig. Sa makausa pa, dili kadto panahon nga moangka, bisan tuod mihilak ako sa kapin sa usa ka higayon ingong sangpotanan sa tumang kahigawad nga dili makapakig-estorya sa mga igsoon sa kongregasyon.
Ang panginahanglan sa mga magtatan-aw dako kaayo nga bisan tuod halos dili pa ako makamao mosulti ug bisan usa ka pulong sa Espanyol, sulod sa usa ka bulan ako nag-atiman na sa usa ka gamayng grupo. Tungod sa tinagotago nga kahimtang sa among buluhaton, kami giorganisar ngadto sa gagmayng mga grupo nga nalangkoban sa 15 ngadto sa 20 ka magmamantala, nga naglihok nga daw sama sa gagmayng mga kongregasyon. Sa sinugdan, makapakulba ang pagdumala sa mga tigom, sanglit dili ako kanunayng makasabot sa mga tubag gikan sa mamiminaw. Bisan pa niana, ang akong asawa molingkod sa luyo, ug kon mamatikdan niya nga ako nalibog, moyango siya nga dili makita sa uban aron sa pagpamatuod nga ang tubag maoy husto.
Wala akoy kinaiyanhong katakos sa pagkat-on ug mga pinulongan, ug labaw sa usa ka higayon daw gusto kong mobalik sa Inglaterra, diin mas sayon nga mahimo nako ang tanang butang. Bisan pa niana, sugod sa sinugdan, ang gugma ug pakighigalaay sa among mahigugmaong Espanyol nga mga igsoong lalaki ug babaye mihulip sa akong mga kapakyasan uban sa pinulongan. Ug si Jehova nagpanalangin kanako uban sa linaing mga pribilehiyo nga naghimo niadtong tanan nga takos sa paningkamot. Niadtong 1958, gidapit ako sa pagtambong sa internasyonal nga kombensiyon sa New York ingong usa ka delegado gikan sa Espanya. Unya niadtong 1962, nadawat nako ang bililhong pagbansay sa Tunghaan sa Ministeryo sa Gingharian nga giorganisar alang kanamo sa Tangier, Morocco.
Ang laing suliran nga akong giatubang, gawas sa pinulongan, mao ang kanunayng kabalaka nga madakpan sa polis. Ingong langyaw, ako nahibalo nga kon madakpan awtomatikong mapapahawa ako sa nasod. Aron mamenosan ang riyesgo, magtinagurha kami pagsangyaw. Samtang ang usa nagsangyaw, ang lain maniid sa bisan unsang timailhan sa kapeligrohan. Tapos makaduaw ug usa o duha ka balay, sagad sa kinatas-an sa apartment, kami molakaw ug duha o tulo ka bloke ug moduaw sa laing duha o tulo ka balay. Gigamit namo pag-ayo ang Bibliya, ug kami nagdala lamang ug diyutayng mga pulyeto nga among isuksok sa among mga kapote aron itanyag sa mga tawong interesado.
Human sa usa ka tuig sa Madrid, giasayn kami sa Vigo, usa ka dakong siyudad sa amihanan-kasadpang Espanya, diin wala gayoy mga Saksi. Sulod sa unang bulan o kapin, ang Sosyedad misugyot nga ang akong asawa ang mohimog dakong bahin sa pagsangyaw—aron sa paghatag sa impresyon nga kami nagduaw ingong mga turista. Bisan pa sa dili-kaayo-dayag nga paagi, ang among pagsangyaw nakadani ug pagtagad. Sulod sa usa ka bulan ang Katolikong mga pari misugod pagsaway kanamo pinaagi sa radyo. Ilang gipasidan-an ang ilang mga parokyano nga ang usa ka magtiayon namalaybalay nga nagsulti bahin sa Bibliya—basahon nga halos gidili sa balaod niadtong panahona. Ang “gipangita-sa-polis nga magtiayon” nag-apil sa usa ka langyaw ug iyang Espanyola nga asawa, nga halos mao ray nagsulti!
Ang mga pari mimando nga ang pagpakig-estorya lamang niining peligrosong magtiayon maoy usa ka sala nga pasayloon lamang kon kini ikompisal dayon sa usa ka pari. Ug tinuod man, sa hinapos sa usa ka makalingaw nga pakig-estoryahanay namo uban sa usa ka babaye, masulob-on siyang miingon kanamo nga kinahanglan siyang molakaw ug mokompisal. Sa dihang mibiya kami sa iyang balay, nakita namo siya nga nagdali paingon sa simbahan.
Pagpalagpot
Duha lamang ka bulan human sa among pag-abot sa Vigo, kalit lang miatake ang polis. Ang polis nga nagdakop kanamo maoy maluluy-on ug wala kami posasi samtang nagbiyahe paingon sa estasyonan sa polis. Didto sa estasyonan, may nailhan kami, usa ka tigmakinilya nga bag-o pa lang namong nasangyawan. Dayag nga siya naulaw sa pagkakita kanamo nga gitratar samag mga kriminal ug midalidali sa pagpatuo kanamo nga wala kami niya isumbong. Bisan pa niana, kami giakusar nga nagpameligro sa “espirituwal nga panaghiusa sa Espanya,” ug unom ka semana sa ulahi kami gipalagpot.
Kadto usa ka kapakyasan, apan dili namo tuyo nga moangka. Diha pa ing dakong buluhaton nga himoon sa Peninsula sa Iberia. Tapos sa tulo ka bulan sa Tangier, giasayn kami sa Gibraltar—laing wala-masangyawi nga teritoryo. Sumala sa giingon ni apostol Pablo, kon gipabilhan nato ang atong ministeryo, mopadayon kita sa pagbuhat ug pagagantihan. (2 Corinto 4:1, 7, 8) Kini napamatud-ang tinuod sa among kahimtang. Sa unang balay nga among giduaw sa Gibraltar, nakasugod kami ug pagtuon sa Bibliya uban sa tibuok pamilya. Sa wala madugay, nagdumala kami ug 17 ka panagtuon ang matag usa. Daghan sa mga tawo nga among gitun-an nahimong mga Saksi, ug sulod sa duha ka tuig dihay kongregasyon nga may 25 ka magmamantala.
Apan, sama sa Vigo, ang klero misugod sa pagkampanya batok kanamo. Ang Anglikanong obispo sa Gibraltar nagpasidaan sa hepe sa polisiya nga kami maoy “dili-maayong mga tawo,” ug ang iyang panghulhog sa ngadtongadto mibunga. Sa Enero 1962 kami gipalagpot sa Gibraltar. Asa kami sunod nga moadto? Dako gihapon ang panginahanglan sa Espanya, busa mibalik kami didto, nga nagdahom nga ang among kanhing rekord sa polis gihiposan na.
Ang mainit nga siyudad sa Seville mao ang among bag-ong puy-anan. Didto nalipay kami sa suod nga pag-alagad uban sa payunir nga magtiayon, si Ray ug Pat Kirkup. Bisan tuod ang Seville maoy siyudad nga tunga lang sa milyon ang molupyo, dihay 21 lamang ka magmamantala, busa dako kaayo ang buluhaton. Karon aduna nay 15 ka kongregasyon nga may 1,500 ka magmamantala. Usa ka tuig sa ulahi kami may makapahimuot nga sorpresa; kami gidapit nga mag-alagad sa nagapanawng buluhaton sa Barcelona.
Ang sirkitong buluhaton sa usa ka nasod diin ang among buluhaton gidili sa balaod may pagkalahi. Matag semana moduaw kami sa gagmayng mga pundok, ang kadaghanan niana may diyutay lamang takos nga mga igsoong lalaki. Kining kugihang mga igsoong lalaki nagkinahanglan sa tanang pagbansay ug pagpaluyo nga among ikahatag kanila. Nagustoan namo kining maong asaynment! Tapos makagugol ug daghang katuigan sa mga dapit diin diyutay lang ang mga Saksi kon duna man, kami nalipay sa pagduaw sa lainlaing mga igsoong lalaki ug babaye. Dugang pa, ang buluhatong pagsangyaw sa Barcelona mas sayon, ug daghang tawo ang buot nga magtuon sa Bibliya.
Pagpakigbisog sa Depresyon
Hinunoa, unom lamang ka bulan sa ulahi ang akong kinabuhi nausab pag-ayo. Ang among unang bakasyon sa daplin sa dagat hapit mahimong trahedya sa dihang naaksidente ako sumala sa una kong giasoy. Sa pisikal dali ra akong naulian sa kahadlok nga hapit nang malumos, apan ang hitabo nakahimo kanakong nerbiyoso kaayo.
Sulod sa pila ka bulan, ako nakigbisog nga mopadayon diha sa sirkitong buluhaton, apan sa kataposan kinahanglan akong mopauli sa Inglaterra aron magpatambal. Human sa duha ka tuig igo akong naulian nga makaarang na sa pagbalik sa Espanya, diin mibalik na usab kami sa sirkitong buluhaton. Apan, sa mubo lamang kadto nga panahon. Ang mga ginikanan sa akong asawa grabeng nasakit, ug mibiya kami sa bug-os-panahong pag-alagad aron sa pag-atiman kanila.
Ang kinabuhi nahimo pang mas lisod sa dihang, sa 1968, bug-os akong na-nervous breakdown. Dihay mga panahon nga si Rafaela ug ako naghunahuna nga dili na gayod ako maulian. Morag hapit na usab akong malumos, apan sa laing paagi! Gawas nga nagpahinabo kini nga malumsan ako sa negatibong mga pagbati, ang depresyon nakapaluya pag-ayo kanako. Nag-antos ako sa pagsugmatsugmat sa hilabihang kalapoy, nga nagpugos kanako nga halos kanunayng mopahulay. Niadtong panahona dili tanang igsoon nakasabot niining matanga sa sakit; siyempre nasayod ako nga si Jehova nakasabot. Dakong katagbawan alang kanako ang pagbasa sa kahibulongang mga artikulo sa mga magasing Bantayanang Torre ug Pagmata! nga masinaboton kaayo ug makatabang niadtong may depresyon.
Sulod niadtong malisod nga panahon, ang akong asawa maoy kanunayng tuboran sa pagdasig. Ang duyog nga pagsagubang sa mga suliran tinuod gayod nga nagpalig-on sa bugkos sa kaminyoon. Namatay ang mga ginikanan ni Rafaela, ug tapos sa 12 ka tuig, ang akong panglawas miarang-arang sa gilapdon nga gibati namo nga makabalik na kami sa bug-os-panahong pag-alagad. Niadtong 1981, sa among katingala ug kalipay, kami gidapit na usab sa pag-alagad diha sa sirkitong buluhaton.
Ang dagkong teokratikanhong kausaban nahitabo sa Espanya sukad sa among kanhing kasinatian diha sa nagapanawng ministeryo. Libre na karon ang pagsangyaw, busa kinahanglan na usab nga masinati nako ang bag-ong mga kahimtang. Bisan pa niana, ang pag-alagad ingong magtatan-aw sa sirkito sa makausa pa maoy usa ka dakong pribilehiyo. Ang among pagpayunir bisan pa sa malisod nga mga kahimtang nakapaarang kanamo sa pagdasig sa mga payunir nga may mga suliran. Ug subsob kami nakatabang sa uban sa pag-apil sa lista sa mga payunir.
Tapos sa 11 ka tuig diha sa buluhatong pagpanaw sa Madrid ug Barcelona, sa makausa pa ang among luyahon nga panglawas nanginahanglan sa pagbag-o sa asaynment. Kami giasayn ingong mga espesyal payunir sa siyudad sa Salamanca, diin ako magamit ingong ansiano. Ang mga igsoon sa Salamanca nag-abiabi dayon kanamo. Usa ka tuig sa ulahi ang laing krisis nagsulay sa among pagkamalahutayon.
Dili masabtan kon nganong si Rafaela anemik kaayo, ug ang mga pagsusi nagpadayag nga siya may kanser sa dakong tinai. Niadtong panahona kinahanglang magmalig-on ako ug hatagan ang akong asawa sa tanang pagpaluyo nga akong ikahatag. Sa sinugdan dili kami makatuo, ug gisundan kadto sa kahadlok. Maluwas kaha si Rafaela niini? Sa mga higayon nga sama niini, ang bug-os nga pagsalig kang Jehova mao ang nakatabang kanamo sa pagpadayon. Ako malipay sa pag-ingon nga nagmalamposon ang operasyon ni Rafaela, ug kami nagalaom nga dili na mobalik ang kanser.
Bisan tuod diha kami ing malipayon ug masulob-ong mga panahon sulod sa 36 ka tuig nga among nagugol sa Espanya, makapadasig ang pagkinabuhi sulod niining panahona sa espirituwal nga pag-uswag. Nakita namo ang gamayng pundok sa mga 800 ka magmamantala niadtong 1958 nga miuswag ngadto sa usa ka panon sa kapin sa 100,000 ka magmamantala karong adlawa. Ang among mga kalisdanan nasapawan sa daghan namong kalipay—pagtabang sa uban nga modawat sa kamatuoran ug mohamtong sa espirituwal, duyog nga pagbuhat ingong bana ug asawa, ug pagbati nga among nagamit ang among mga kinabuhi diha sa labing maayong paagi nga mahimo.
Si Pablo namulong diha sa iyang ikaduhang sulat ngadto sa mga taga-Corinto: “Sanglit kami aduna niini nga ministeryo sumala sa kaluoy nga gipakita kanamo, kami wala moangka.” (2 Corinto 4:1) Sa paghinumdom, ako nagtuo nga dihay daghang hinungdan sa akong kinabuhi nga nagpugong kanako sa pag-angka. Ang panig-ingnan sa matinumanong dinihogang mga igsoon nga nagpakitag interes kanako panahon sa akong pagkabatan-on nagtagana ug maayong patukoranan. Ang pagkabaton ug usa ka kapikas nga nakig-ambit sa samang espirituwal nga mga tumong maoy kahibulongang tabang; sa dihang ako nagmagul-anon, dasigon ako ni Rafaela, ug gihimo nako ang sama ngadto kaniya. Ang pagkasiawan dako usab ug kaayohan. Ang pagkatawa uban sa mga igsoon—ug pagkatawa sa atong kaugalingon—daw nagpagaan sa mga suliran.
Apan labaw sa tanan, ang paglahutay atubangan sa mga pagsulay nagkinahanglan sa kusog ni Jehova. Kanunay nakong mahinumdoman ang mga pulong ni Pablo: “Sa tanang butang ako adunay kusog tungod kaniya nga nagahatag ug gahom kanako.” Uban kang Jehova nga nagapaluyo kanamo, dili kinahanglang kami moangka.—Filipos 4:13.
[Mga hulagway sa panid 23]
Si Ronald ug Rafaela Taylor niadtong 1958
[Mga hulagway sa panid 24, 25]
Panagkatigom ubos sa pagdili sa Espanya (1969)