Sugilanon sa Kinabuhi
Usa ka Alaot nga Ilo Nakakaplag ug Usa ka Mahigugmaong Amahan
SUMALA SA GIASOY NI DIMITRIS SIDIROPOULOS
“Sige na, kuhaa nang armas ug itiro,” misinghag ang opisyal sa mga sundalo, nga nag-itsa sa riple diha sa akong atubangan. Ako kalmadong midumili. Sa kalisang sa nanan-aw nga mga sundalo, ang mga bala gikan sa pusil sa opisyal nanghadyong sa akong abaga. Mamatay na man kaha ko. Ikalipay, ako nakalingkawas. Apan dili kadto ang unang higayon nga nameligro ang akong kinabuhi.
ANG akong pamilya sakop sa etnikong minoriya nga nagpuyo duol sa Kayseri, sa Capadocia, Turkey. Ang pipila ka tawo niining dapita dayag nga midawat sa Kristiyanidad sa unang siglo K.P. (Buhat 2:9) Apan sa sinugdanan sa ika-20ng siglo, nausab pag-ayo ang mga kahimtang.
Nahimong Kagiw Unya Nailo
Pipila ka bulan human ako matawo niadtong 1922, ang among pamilya mikagiw ngadto sa Gresya tungod sa etnikong kagubot. Gibiyaan sa nalisang nakong mga ginikanan ang ilang tanang butang gawas lamang kanako, ang ilang masuso nga pipila pa ka bulan ang edad. Human mag-antos ug grabeng mga kalisdanan, sila nakaabot nga makaluluoy ang kahimtang sa balangay sa Kiria, duol sa Drama, sa amihanang Gresya.
Sa nag-kuwatro anyos na ako ug human matawo ang akong manghod nga lalaki, ang akong amahan namatay. Siya maoy 27 anyos pa lamang, apan ang kalisdanan niadtong mapait nga mga panahon nakapahugo kaniya. Si Mama nag-antos usab sa tumang kalisdanan, ug sa wala madugay siya usab namatay. Ang akong igsoong lalaki ug ako nahibilin nga nag-ilaid gayod sa kalisod. Gipapuyo kami sa nagkalainlaing balay alang sa mga ilo, ug sa nag-12 anyos na ako, ako gipapuyo sa usa ka balay alang sa mga ilo sa Tesalonica, diin ako nag-aprentis ingong mekaniko.
Samtang ako nagtubo sulod sa mingaw nga mga balay alang sa mga ilo, ako nahibulong kon nganong ang pipila ka tawo nakasinatig daghang pag-antos ug inhustisya. Akong gisukna ang akong kaugalingon kon nganong gitugotan sa Diyos ang paglungtad sa maong makapasubong mga kahimtang. Diha sa among mga klase bahin sa relihiyon, kami gitudloan nga ang Diyos labing gamhanan, apan walay makataronganong katin-awan ang gihatag bahin sa paglungtad ug pagkaylap sa daotan. Ang usa ka popular nga panultihon nag-ingon nga ang Grego Ortodoksong Simbahan mao kuno ang labing maayong relihiyon. Sa dihang ako nangutana, “Kon ang Ortodokso mao ang labing maayong relihiyon, nganong dili man Ortodokso ang tanang tawo?” Wala koy nadawat nga makapatagbaw nga tubag.
Bisan pa niana, ang among magtutudlo adunay lalom nga pagtahod sa Bibliya, ug iyang gipasabot kanamo nga kini maoy usa ka sagradong basahon. Ang direktor sa balay alang sa mga ilo nagpakitag samang tinamdan, apan sa wala-hisayring hinungdan siya wala moapil sa relihiyosong mga serbisyo. Sa dihang nangutana ako bahin niini, ako giingnan nga siya nagtuon kaniadto uban sa mga Saksi ni Jehova, usa ka relihiyon nga ako walay kabangkaagan.
Ako 17 anyos na sa dihang nahuman ang akong pagtuon didto sa balay alang sa mga ilo sa Tesalonica. Nagsugod ang Gubat sa Kalibotan II ug ang Gresya nailalom sa pagkontrolar sa Nazi. Nangamatay ang mga tawo diha sa kadalanan tungod sa kagutom. Aron mabuhi, mikalagiw ako ngadto sa banika aron motrabaho bisan ug gamay rag suhol ingong mamumuo.
Ang Bibliya Naghatag sa mga Tubag
Sa akong pagbalik sa Tesalonica niadtong Abril 1945, ako giduaw sa magulang nga babaye sa usa nako ka higala sa bata pa ako nga nakauban nako pagpuyo diha sa nagkalainlaing balay alang sa mga ilo. Gisuginlan ako ni Paschalia nga ang iyang igsoong lalaki nawala ug siya nangutana kanako kon may nahibaloan ba ako bahin kaniya. Sa lakat sa among panaghisgot, siya miingon nga siya usa sa mga Saksi ni Jehova ug siya naghisgot maylabot sa interes sa Diyos sa mga tawo.
Sa kalagot, gisupak ko siya pag-ayo. Nganong nag-antos man ako sukad pa sa akong pagkabata? Nganong ako nailo? Diin man ang Diyos sa panahong gikinahanglan namo siya pag-ayo? Siya mitubag, “Segurado ka ba nga ang Diyos maoy mabasol niining mga kahimtanga?” Ginamit ang iyang Bibliya, gipakita niya kanako nga wala paantosa sa Diyos ang mga tawo. Natabangan ako sa pagsabot nga ang Maglalalang nahigugma diay sa mga tawo ug sa di madugay iyang ayohon ang mga kahimtang. Ginamit ang mga teksto sama sa Isaias 35:5-7 ug Pinadayag 21:3, 4, iyang gipakita kanako nga sa di madugay ang gubat, panag-away, sakit ug kamatayon pagahanawon na, ug ang matinumanong mga tawo mabuhi nga walay kataposan sa yuta.
Ako Nakakaplag ug Mapaluyohong Pamilya
Akong nahibaloan nga ang igsoong lalaki ni Paschalia gipatay atol sa away sa mga gerilya. Akong giduaw ang iyang pamilya aron sa paghupay kanila, apan ako na hinuon ang ilang gihatagag Kasulatanhong paghupay. Mibalik ako pagduaw alang sa dugang makapahupay nga mga hunahuna sa Bibliya, ug sa wala madugay ako nahimong bahin sa usa ka gamayng grupo sa mga Saksi ni Jehova nga tinagotago nga nagtuon ug nagsimba. Bisan pag ang mga Saksi ni Jehova tinamay, ako determinado sa pagpadayon sa pagpakig-uban kanila.
Sa maong grupo sa mapaubsanong mga Kristohanon, akong nakaplagan ang mainiton, mahigugmaong pamilya nga maoy akong gipangita. Ilang gihatag ang espirituwal nga pagpaluyo ug pagtabang nga akong gikinahanglan pag-ayo. Diha kanila akong nakaplagan ang dili-mahakogon ug mahingawaong mga higala, nga andam sa pagtabang ug paghupay kanako. (2 Corinto 7:5-7) Ang mas hinungdanon, ako natabangan sa pagpakigsuod pa gayod kang Jehova, nga karon akong giisip ingon nga akong mahigugmaon nga langitnong Amahan. Makapadani kaayo ang iyang mga hiyas sa gugma, pagkamabination, ug pagkamabalak-on. (Salmo 23:1-6) Sa kataposan akong nakaplagan ang usa ka espirituwal nga pamilya ug usa ka mahigugmaong Amahan! Natandog ang akong kasingkasing. Sa wala madugay ako nadasig sa pagpahinungod kang Jehova, ug ako nabawtismohan niadtong Septiyembre 1945.
Ang pagtambong sa Kristohanong mga tigom nakapauswag sa akong kahibalo ug nakapalalom usab sa akong pagtuo. Sanglit walay laing paagi sa transportasyon, daghan kanamo sagad mobaktas ug tulo ka milya paingon sa tigomanan gikan sa among balangay, samtang among hisgotan diha sa dalan ang dili malimtan nga espirituwal nga mga kabildohay. Sa hinapos sa 1945, sa dihang akong nahibaloan ang kahigayonan sa pagpakigbahin sa bug-os-panahong pag-ebanghelyo, ako misugod sa pagpayunir. Mahinungdanon niadtong higayona ang lig-ong relasyon kang Jehova, kay ang akong integridad masulayan sa di madugay.
Misumbalik ang Pagsupak
Kanunay rondahon sa mga polis ang among tigomanan ug hulgaon kaming pamatyon. Gipailalom sa martial law ang nasod tungod sa gubat sibil sa Gresya. Ang nagkontrahay nga mga grupo nag-atakehay sa usag usa tungod sa mabangisong pagdumot. Kay nagpahimulos sa kahimtang, gipatuo sa klero ang mga awtoridad nga kami mga Komunista ug mapintason nila kaming gipalutos.
Sulod sa duha ka tuig, kami gidakop sa makadaghang higayon, ug unom ka beses nga kami gisentensiyahan hangtod sa upat ka bulan. Ugaling lang, ang mga bilanggoan napuno na ug politikal nga mga binilanggo, mao nga kami gibuhian. Among gigamit ang among wala-damhang kagawasan sa pagpadayon sa pagsangyaw, apan sa wala madugay gidakop na usab kami—tulo ka beses nianang semanaha. Kami nahibalo nga daghan sa among mga igsoon gidestiyero ngadto sa awaaw nga mga isla. Ang akong pagtuo may igo bang kalig-on aron ako makasagubang sa maong pagsulay?
Ang mga kahimtang nahimong lisod kaayo sa dihang ako gipareport sa estasyon sa polis kada adlaw hangtod matapos ang sentensiya. Aron ako mabantayan sa mga polis, ang mga awtoridad nagpadala kanako ngadto sa Evosmos, dili layo sa Tesalonica, diin didtoy estasyon sa polis. Nangarkila ako ug kuwarto sa duol, ug aron masuportahan nako ang akong kaugalingon, ako misugod pagtrabaho ingong artesano, nga nagpasinaw ug mga kaldero ug kalaha. Samtang ako nagpayunir sa kanait nga mga balangay, dali akong makasulod sa mga balay ug dili magduda ang mga polis tungod sa maong trabaho. Tungod niadto, daghang tawo ang nakapatalinghog sa maayong balita ug misanong nga mauyonon. Ngadtongadto kapin sa napulo kanila ang nahimong dedikadong mga magsisimba ni Jehova.
Napulo ka Tuig, Walo ka Bilanggoan
Gipanid-an ako sa mga polis hangtod sa kataposan sa 1949, ug unya ako mibalik sa Tesalonica, nga gustong magpadayon sa bug-os-panahong ministeryo. Sa dihang abi nakog nahuman na ang akong mga pakigbisog, niadtong 1950, sa wala damha ako gimandoan sa pagsundalo. Tungod sa akong Kristohanong neyutralidad, ako determinado nga dili gayod ‘mokat-on sa gubat.’ (Isaias 2:4) Busa nagsugod ang tagdugay, mapait nga sunodsunod nga pagkabilanggo nga nagbanlod kanako ngadto sa mga bilanggoan sa Gresya nga ngil-ad kaayo ug dungog.
Nagsugod ang tanan sa siyudad sa Drama. Sa unang mga semana sa akong pagkabilanggo didto, ang bag-ong girekluta nga mga sundalo nagsugod sa ilang pagbansaybansay sa pagpusil. Usa ka adlaw niana, ako gidala ngadto sa bansayanan. Usa sa mga sundalo nag-itsa ug riple sa akong atubangan ug gimandoan ako sa pagpusil. Sa dihang ako midumili, ako ang gisugdan niya sa pagtiro. Sa pagkakita sa ubang mga sundalo nga dili ako mokompromiso, ila akong gidabodabohan sa pagsukmag. Nagdagkot silag mga sigarilyo ug giduot kana sa akong mga palad. Human niana, ila akong gibartolina. Gidangtan kadtog tulo ka adlaw. Hapdos kaayo ang mga paso tungod sa sigarilyo, ug sa daghang tuig akong giantos ang mga uwat sa akong mga kamot.
Sa wala pa ako moatubang sa korte militar, ako gibalhin ngadto sa kampo militar sa Iráklion, Creta. Didto, sa paningkamot nga bungkagon ang akong integridad, ila akong gikulata pag-ayo. Kay nahadlok nga basin ako molunga, ako hugot nga nag-ampo sa akong langitnong Amahan aron ako palig-onon. Ang mga pulong sa Jeremias 1:19 misantop sa akong hunahuna: “Sila makig-away gayod batok kanimo, apan sila dili makadaog batok kanimo, kay ‘ako magauban kanimo,’ mao ang giingon ni Jehova, ‘aron sa pagluwas kanimo.’” Ang makapahupay nga “kalinaw sa Diyos” nakapakalma kanako. Akong nasabtan ang kaalam sa pagsalig kang Jehova sa bug-os.—Filipos 4:6, 7; Proverbio 3:5.
Sa misunod nga paghusay, ako gisentensiyahan nga mabilanggo sa tibuok kinabuhi. Ang mga Saksi ni Jehova giisip nga labing daotang “mga kaaway sa Estado.” Ang sentensiya nga pagkabilanggo sa tibuok kinabuhi nagsugod sa bilanggoan sa mga kriminal sa Itsedin, sa gawas sa Canea, diin ako gibartolina. Ang Itsedin maoy usa ka karaang kuta, ug ang akong selda napunog mga ilaga. Akong ilukob ang gision, daan nga habol gikan sa ulo hangtod sa mga tudlo sa akong tiil aron ang mga ilaga dili direktang modapat sa akong lawas inigkamang nila sa tibuok nakong lawas. Nasakit akog grabeng pulmonya. Giingnan ako sa doktor nga kinahanglang magpainit ako sa gawas, busa nakahigayon ako pagpakig-estorya sa daghang binilanggo sa hawan nga dapit. Bisan pa niana, migrabe ang akong kahimtang, ug human ang sigeng pagdugo sa akong baga, ako gibalhin ngadto sa ospital sa Iráklion.
Sa makausa pa, ang akong espirituwal nga pamilya nga kaubang mga Kristohanon atua didto sa dihang sila akong gikinahanglan. (Colosas 4:11) Ang mga Saksi sa Iráklion miduaw kanako kanunay, nga naghupay ug nagdasig kanako. Sila akong giingnan nga nagkinahanglan akog literatura aron makasangyaw ako sa mga interesado. Busa ila akong gidad-an ug maleta nga dunay duha ka mapasibosibo nga sampot diin akong ikatago ang literatura. Pagkamalipayon nako nga panahon sa akong pag-estar sa maong mga bilanggoan, labing menos unom ka kaubang mga binilanggo ang akong natabangan nga nahimong matuod nga mga Kristohanon!
Sa kasamtangan ang gubat sibil nahuman na, ug ang akong sentensiya gius-os sa napulo ka tuig. Akong gisilbihan ang nahibilin sa akong sentensiya diha sa mga bilanggoan sa Rethimno, Genti Koule, ug Cassandra. Human mogugol ug halos napulo ka tuig diha sa walo ka bilanggoan, ako gipagawas, ug ako mibalik sa Tesalonica, diin ako mainitong gidawat sa akong minahal nga Kristohanong mga igsoon.
Pag-uswag Tungod sa Tabang sa Kristohanong mga Igsoon
Niadtong panahona ang mga Saksi sa Gresya may diyutay nang kagawasan sa pagsimba. Dihadiha akong gipahimuslan ang kahigayonan sa pagpadayon sa bug-os-panahong ministeryo. Wala madugay ang laing panalangin gidugang, kay akong nakaila ang usa ka matinumanong Kristohanong sister, si Katina, nga nahigugma kang Jehova ug aktibo kaayo sa pagsangyaw. Naminyo kami niadtong Oktubre 1959. Ang pagkatawo sa among anak nga babayeng si Agape, ug ang akong pagbaton ug kaugalingong pamilya nga Kristohanon dugang nakaalim sa mga samad sa akong pagkailo. Labaw sa tanan, ang among pamilya kontento sa pag-alagad ubos sa mapanalipdanong pag-atiman sa among mahigugmaong langitnong Amahan, si Jehova.—Salmo 5:11.
Tungod sa mga kahimtang nga dili nako mapugngan, napugos ako pag-undang sa pagpayunir, apan akong gisuportahan ang akong asawa sa iyang pagpadayon sa bug-os-panahong pag-alagad. Ang usa ka hinungdanong hitabo sa akong Kristohanong kinabuhi midangat niadtong 1969 sa dihang ang internasyonal nga kombensiyon sa mga Saksi ni Jehova gihimo sa Nuremberg, Alemanya. Sa nangandam ako sa pagbiyahe, miaplay ako sa pagkuhag pasaporte. Sa dihang ang akong asawa miadto sa estasyon sa mga polis ug nangutana kon nganong milabay na lang ang duha ka bulan nga ako walay nadawat nga pasaporte, gihulbot sa polis ang bagang payl gikan sa iyang hunos ug miingon: “Nangayo ka bag pasaporte alang niining tawhana aron siya makapangabig sa mga tawo sa Alemanya? Nungka! Peligroso ning tawhana.”
Sa tabang ni Jehova ug sa pipila ka igsoon, nahiapil ako sa grupo nga dunay usa lang ka pasaporte ug nakatambong ra gihapon sa maong talagsaong kombensiyon. Ang mitambong mikabat sa kinatas-ang ihap nga 150,000, ug tataw nakong nakita ang espiritu ni Jehova nga nagtultol ug naghiusa niining internasyonal nga espirituwal nga pamilya. Sa ulahing bahin sa akong kinabuhi, labi pa nakong gipabilhan ang kahinungdanon sa Kristohanong panag-igsoonay.
Niadtong 1977 ang akong pinanggang asawa ug matinumanong kauban namatay. Akong gipaningkamotan pagpadako ang akong anak nga babaye sumala sa mga prinsipyo sa Bibliya, apan wala ako mag-inusara. Sa makausa pa, mitabang kanako ang akong espirituwal nga pamilya. Mapasalamaton ako kanunay sa pagpaluyo sa akong mga igsoon panahon sa kalisdanan. Ang pipila kanila mibalhin pa gani pagpuyo sa among balay sa makadiyot aron sa pag-atiman sa akong anak nga babaye. Dili gayod nako malimtan ang ilang nagasakripisyo sa kaugalingon nga gugma.—Juan 13:34, 35.
Midako si Agape ug naminyo sa usa ka igsoon, si Elias. Upat ka lalaki ang ilang anak, ang tanan anaa sa kamatuoran. Sa di pa dugayng katuigan, kadaghan ako maestrok ug nagkaluya ang akong panglawas. Ang akong anak nga babaye ug ang iyang pamilya maoy nag-atiman kanako. Bisan pa sa akong di-maayong panglawas, sa gihapon ako adunay daghang katarongan sa pagmaya. Akong mahinumdoman nga kaniadto aduna lamay mga usa ka gatos ka Saksi sa tibuok Tesalonica, nga tinagotago nga nagtigom diha sa pribadong mga puy-anan. Karon aduna nay mga lima ka libo nga masibotong mga Saksi sa maong dapit. (Isaias 60:22) Sa mga kombensiyon, ang batan-ong mga igsoong lalaki moduol kanako ug mangutana: “Lo, nahinumdom ka pa ba sa imong pagdala kaniadto ug mga magasin sa among pinuy-anan?” Bisan tuod ang mga ginikanan tingali wala mobasa niadtong mga magasina, gibasa kadto sa ilang mga anak, ug sila miuswag sa espirituwal!
Sa dihang akong makita ang pag-uswag sa organisasyon ni Jehova, ako mobati nga kini takos sa tanang pagsulay nga akong giantos. Kanunay nakong sultihan ang akong mga apo ug ang ubang mga batan-on sa paghinumdom sa ilang langitnong Amahan sa ilang pagkabatan-on, ug siya dili gayod mobiya kanila. (Ecclesiastes 12:1) Si Jehova nagtuman gayod sa iyang pulong, nga kanako siya nahimong “usa ka amahan sa mga bata nga ilo-sa-amahan.” (Salmo 68:5) Bisan tuod ako usa ka alaot nga ilo sayo sa akong kinabuhi, sa kataposan ako nakakaplag ug usa ka mahingawaong Amahan!
[Hulagway sa panid 22]
Ako nagtrabaho ingong kosinero sa bilanggoan sa Drama
[Hulagway sa panid 23]
Uban kang Katina sa adlaw sa among kasal, 1959
[Hulagway sa panid 23]
Asembliya diha sa lasang duol sa Tesalonica, sa ulahing bahin sa katuigang 1960
[Hulagway sa panid 24]
Uban sa among anak nga babaye, 1967