Än Jiowa we Kapas A Manau

Menlapen ekkewe Taropwe ngeni Taitos, Filemon, me ekkewe chon Ipru

MWIRIN än ewe aposel Paul ngaselo seni an äkkäeüin fötek lon Rom lon ewe ier 61, a lo ngeni Krit. Pokiten Paul a küna lamoten än chon ekkewe mwichefelin Krit repwe apöchökkülatä ar riri ngeni Jiowa, a tingorei Taitos an epwe nonnom rer. Mwirin, eli me lon Masetonia, Paul a makkei echö taropwe ngeni Taitos pwe epwe awora emmwen ussun wisan kewe me epwe awisa ngeni Taitos an epwe föri ena angang.

Me mwen an a ngaselo seni fötek lon ewe ier 61, Paul a makkei echö taropwe ngeni Filemon, emön Chon Kraist mi nonnom lon Kolose. Mei wor an tingor ngeni chiechian na.

Orun ewe ier 61, Paul a pwal makkei echö taropwe ngeni ekkewe chon Ipru mi lükü lon Jutia, iwe, a äiti ngeniir pwe ewe lamalamen Kraist a mürinnö seni än chon Jus we. A wor fön mi mürinnö a weneitikich lon ekkena ülüchö taropwe.​—Ipru 4:12.

AKKAMWÖCHÜ LÜKÜ MI PÖCHÖKKÜL

(Taitos 1:1–3:15)

Mwirin än Paul awora emmwen ngeni Taitos pwe epwe “seikata ekkena elter lon ekkena telinim meinisin,” a fönöü Taitos, “Kopwe pochokkul lon om fonou [ekkewe mi lukumach] pwe repwe pochokkul lon ar luku.” A fönöü chon ekkewe mwichefelin Krit meinisin pwe repwe “poutalo tipis o mochenia-ingauen fonufan, o . . . manaueni ewe manau mi mirit.”​—Tait. 1:5, 10-13; 2:12, NW.

Paul a pwal awora kapasen fön ngeni chienan kewe chon Krit pwe epwe älisiir pwe repwe pöchökkül lon ar lükü. A ereni Taitos pwe epwe “pwisin imu seni ekkewe eis-mwalen chon rochopwak, . . . seni anini are fiu usun ewe alluk.”​—Tait. 3:9, NW.

Pölüwen Kapas Eis Ussun Ekkeei Wokisin:

1:15​—Ifa ussun “mettoch meinisin” ra “limelimoch ngeni aramas mi limelimoch,” nge ra limengaü ngeni “aramas mi limengau o lukulukumang”? Ach weweiti weween “mettoch meinisin” epwe älisikich le pölüweni ena kapas eis. Paul ese kapas ussun ekkewe föfför Paipel a apwüngü, nge a kapas ussun ekkewe mettoch ekkewe chon lükü repwe pwisin filatä me ren mwelien letiper. Ika ekiekin emön a tipeeü ngeni ekiekin Kot, ekkena mettoch ra limelimöch. Nge ese ina ussun ika a mwääl ekiekin emön me miritin letipan a limengaü.a

3:5​—Ifa ussun Kot a amanaua Chon Kraist mi kepit ‘ren sokkun totol’ me ‘asefosefal lon ewe Ngun mi Fel’? Ren chchaan Jises me aücheaan an we möön kepich, Kot a atütüür, are alimöchüür. Ra ‘sefosefal lon ewe Ngun mi Fel’ pun ra wiliti “förien Kot mi fö” mi kepit pwe repwe nöün Kot kewe.​—2 Kor. 5:17.

Ikkeei Ekkoch Lesen Fän Itach:

1:10-13; 2:15. A fokkun lamot ekkewe elter Chon Kraist repwe pwora pwe repwe tongeni apwüngü minne mi mwääl lon ewe mwichefel.

2:3-5. Ekkewe fefin Chon Kraist ikenäi repwe ussun ekkewe fefin lon fansoun ekkewe aposel. Repwe “fich ngeni aramas mi fel, resap luapas, are nom fan nemenien wain; nge repwe afalafala ekkena mettoch mi murinno” ngeni “ekkewe fopul” atun repwe chök rüüemönülo.

3:8, 14. Ach “alamota [ach] fansoun le föri föför mi mürina,” mei “öch o lamot” pun a älisikich pwe sipwe uwaöch lon ach angang ngeni Kot, me sipwe imulo seni ei otot mi ngaü.

TINGORMAU “POKITEN TONG”

(Filem. 1–25)

Paul a apünga Filemon pokiten an isetiu eü leenien äppirü ren “tong o luku.” An apöchökküla chienan kewe Chon Kraist a ‘aururu me apwapwai’ Paul.​—Filem. 4, 5, 7, TF.

Paul a isetiu eü leenien äppirü fän iten ekkewe elter meinisin pun “pokiten tong,” ese allükü ngeni Filemon met epwe föri ngeni Onesimus, nge a chök tingormau. A mak ngeni Filemon: “Üa silei pwe kopwe aleasochisi mine üa tüngor. Enlet, üa silei pwe kopwe fen föri lap seni mine üa tüngor.”​—Filem. 8, 9, 21.

Pölüwen Kapas Eis Ussun Ekkeei Wokisin:

10, 11, 18​—Ifa ussun Onesimus, ewe mi piin ‘lamotongau me loom,’ a wiliti emön mi ‘lamotöch’? Onesimus, emön slave a sü seni imwen Filemon lon Kolose ngeni Rom. Ese mwääl, Onesimus a pwal solä seni nöün we masta fän iten an epwe tongeni säi 900 mwail. Pwüngün pwe Onesimus a lamotongaü ngeni Filemon. Iwe nge, Paul a älisi i an epwe wiliti emön Chon Kraist. Iwe mwirin, a ‘lamotöch’ ena slave mi ‘lamotongaü me loom.’

15, 16​—Pwata Paul ese ereni Filemon pwe epwe mut ngeni Onesimus an epwe ngaselo? Paul a mochen apwönüetä wisan we pwe epwe chök afota ekiekin woon an epwe “aronga ewe muun Kot, o a afalafala usun ach Samol Jises Kraist.” Ina popun, a filatä pwe esap angolong lon osukosuk lefilen aramas, awewe chök, osukosuken än aramas nöüni slave.​—Fof. 28:31, TF.

Ikkeei Ekkoch Lesen Fän Itach:

2. Chon ewe mwichefel ra chufengen lon imwen Filemon we. Iwe, ina eü feiöch pwe pwiich kewe repwe tongeni mwichefengen lon imwach me mwen repwe feilo afalafal.​—Rom 16:5; Kol. 4:15.

4-7. Sipwe fokkun pwarata ach kilisou ngeni chienach kewe chon Kraist ren ar lükü me tong.

15, 16. Sisap kon aürek ika fansoun weires me lichippüng epwe torikich. Sipwe tongeni sopwöch ussun chök Onesimus.

21. Paul a lükü pwe Filemon epwe omusalo tipisin Onesimus. Sipwe pwal omusalo tipisin pwiich kewe.​—Mt. 6:14.

“FEFEILO NGENI ASIMAU”

(Ipru 1:1–13:25)

Paul a ännetatä pwe ach lükü än Jises asor a mürinnö lap seni angangen ewe Allük, ren an a menlapei echipwörün ewe Chon Föratiu ewe lamalamen Kraist, wisan we samol-fel, an we asor, me ewe pwon sefö. (Ipru 3:1-3; 7:1-3, 22; 8:6; 9:11-14, 25, 26) Än ekkewe chon Ipru silei ena pworaus a älisiir pwe repwe likiitü fän ewe riäfföü seni le pöün ekkewe chon Jus. Paul a pesei chienan kewe chon lükü ar repwe “fefeilo ngeni asimau.”​—Ipru 6:1.

Ifa ükükün watteen lamoten lükü ngeni chon Kraist? Paul a makkei: “Esap wor eman a tongeni apwapwai Kot are esap wor an lükü.” A pesei ekkewe chon Ipru: “Sipwe tipeppos le sä lon ewe kitir mi nom mwach.”​—Ipru 11:6; 12:1.

Pölüwen Kapas Eis Ussun Ekkeei Wokisin:

2:14, 15​—Än Setan “eäni nemenem won mäla” a itä wewe ngeni pwe epwe tongeni efisi mäloon ese lifilifil iö a filatä? Aapw, esap ina weween. Iwe nge, seni le poputään än Setan föfföringaü lon Ichen, an kewe kapas chofona ra efisatä mälo pun Atam a tipis, iwe, mwirimwirin kewe ra älemwiri tipis me mälo seni. (Rom 5:12) Pwal och, chokkewe woon fönüfan mi föfföri letipen Setan ra eriäfföüü me nielo nöün Kot kewe chon angang, ussun chök met ra för ngeni Jises. Nge esap weween pwe Setan a tongeni nielo ese lifilifil iö a filatä. Ika ina, ese mwääl epwe fen arosalo chon fel ngeni Jiowa meinisin seni chök me loom. Jiowa a tüttümünü chon an we mwicheich, iwe, esap mut ngeni Setan an epwe unusen arosalo. Inaamwo ika Kot epwe mut ngeni ekkoch leich ach sipwe mälo le pöün Setan, nge sipwe tongeni lükülük pwe Kot epwe liwini feiengaüen nöün kewe chon angang.

4:9-11​—Epwe ifa ussun sipwe “tolong lon [än Kot] we asösö”? Mwirin an a föratä masouen fönüfan lon ükükün wönü rän, lon kapas awewe, Kot a asösö seni an kewe angangen föratä mettoch, iwe, a lükülük pwe epwe pwönütä an kokkot fän iten fönüfan me aramas. (Ken. 1:28; 2:2, 3) Sia “tolong lon ewe asösö” ren ach ükütiü seni ach föfförün apwönüetä minne a pwüng me rech, me pwal ren ach etiwa ewe möön kepich Kot a awora. Ika sisap chüen föfföri pwisin ach mochen, nge sipwe anganga ach lükü Jiowa me äkkäppirü Nöün we, sipwe feiöchüni kinamwe me asösöön manauach iteiten rän meinisin.​—Mt. 11:28-30.

9:16​—Mäloon iö a wewe ngeni “maloon ewe emon e wisen fori ewe [mineföön] pwon”? Jiowa, I ewe Chon Poputääni ewe mineföön pwon, nge Jises a “föri” ewe pwon pun ren an mälo, a awora ewe asor pwe ewe mineföön pwon epwe fiti pwüngün allük. Jises, i ewe chon afföör fän iten ewe pwon.​—Luk 22:20; Ipru 9:15.

11:10, 13-16​—Eperiam a witiwiti menni “telinimw”? Esap wesewesen eü telinimw nge ina chök eü kapas monomon. Eperiam a witiwiti ewe “Jerusalemin läng,” weween, Kraist Jises eti chienan kewe sou nemenem, ekkewe 144,000. Ekkena sou nemenem lon linger woon läng ra pwal iteni “ewe telinim mi fel, ewe Jerusalem mi fo.” (Ipru 12:22; Pwar. 14:1; 21:2) Eperiam a äpilükülükü an epwe manau fän nemenien Mwuun Kot.

12:2​—Jises “a likiitu won” ewe irään ninni pokiten “ewe pwapwa mi nom mwan.” Ifa ena pwapwa? Ina pwapwaan an epwe küna pwönüetään an angangen afalafal, pachelong an epwe epinalo iten Jiowa, an apwüngalo pwüngün än Kot nemenem, me an amanaua aramas seni mälo ren an we möön kepich. Jises a pwal pwapwa pwe epwe wiliti King me Samol-Fel mi Lapalap pwe epwe efeiöchü aramas.

13:20​—Pwata a erä pwe ewe mineföön pwon epwe “nom tori feilfeilachök”? Mei wor ülüngät popun: (1) Esap wor akkasiwilin, (2) epwe nomofoch minne epwe apwönüetä, me (3) ekkewe pwal “ekkoch siip” repwe chüen küna feiöch seni ewe mineföön pwon mwirin Armaketon.​—Jon 10:16.

Ikkeei Ekkoch Lesen Fän Itach:

5:14. Sipwe tinikken le käeö än Kot we Kapas ewe Paipel, me apwönüetä minne sia käeö. Ese pwal wor eü alen ach “akaoren [ngenikich pwe sipwe] tongeni esinna lefilen minne mi murinno o minne mi ingau.”​—1 Kor. 2:10.

6:17-19. Ika ach äpilükülük a wesewesen alongolong woon än Kot we pwon me an akkapwön, sisap rikilo seni ach älleasochisi ewe enlet.

12:3, 4. Sisap “chipwangelo, are apwangapwangelo” atun a torikich sossot are koput, nge sipwe äsimaüetä me lipwäköchülo pwe sipwe likiitü fän sossot. Sipwe üpöchökkül tori ewe aükük pwe sipwe “ninnila.”​—Ipru 10:36-39.

12:13-15. Sisap mut ngeni efoch “waren mi maras,” are chokkewe mi ngününgününgaüa kokkotun ewe mwichefel ar repwe eppeti ach sipwe ‘awenecharalo ekkewe al ngeni pechech.’

12:26-28. “Ekewe mettoch mi för repwe chechech o morola,” weween, unusen ei otot, pachelong ewe “läng” mi ngaü, ese weneiti ekkewe mettoch Kot a föratä. Lon ena fansoun, “ekewe mettoch resap tongeni chechech repwe nonomola,” weween, ewe Mwu me ekkewe chon peni. A fokkun lamot ach sipwe tinikken le esilefeili ewe Mwu me älleasochisi allükün!

13:7, 17. Ach ekilapei ena fön pwe sipwe älleasochisi me nonnom fän nemenien ekkewe elter lon ewe mwichefel epwe älisikich pwe sipwe angangfengen fän tipeeü.

[Pwóróus fan]