UJTEM BɅ TIʼ TOJLEL
Wen utsʼatax an c ñusa tiʼ melol i yeʼtel Jehová
CʼɅLɅL cheʼ bʌ chutonto tsaʼ c mulaj xʌmbal ti avión chaʼan mij cʌn yan tac bʌ país, pero tsaʼ c ñaʼta chaʼan maʼañic baʼ ora mi caj c mejlel.
Jiñi c mamá yicʼot c papá tsaʼ loqʼuiyob ti Estonia ti jiñi Segunda Guerra Mundial i tsaʼ majliyob ti chumtʌl ti Alemania, yaʼ tsaʼ quila pañimil (chʼocʼayon). Cheʼ jiñi, tsaʼ majliyon lon ti chumtʌl ti Canadá, lʌcʼʌl ti Ottawa. Wen pʼumpʼun bajcheʼ chumulon lojon, pero añixto tumut chaʼan jujumpʼejl sʌcʼan.
Ti jumpʼejl bʌ qʼuin jiñi testigojob Jehová tsiʼ pejcʌbeyob Apocalipsis 21:3, 4 jiñi c mamá. Jiñi tsaʼ bʌ i yubi tsaʼ wen cʼoti tiʼ pusicʼal i tsaʼto i chaʼle uqʼuel. Mach jalic tsaʼ ñumi i jiñi c mamá yicʼot c papá tsiʼ chʼʌmʌyob jaʼ.
Anquese jiñi c papá yicʼot c mamá mach wen yujilobic inglés tsaʼʌch i wen chaʼleyob wersa i melbeñob i yeʼtel (troñel) Jehová. Jiñi c papá ti jujumpʼejl acʼʌlel miʼ chaʼlen eʼtel ti jumpʼejl fábrica, pero lʌcʼʌ ti jujumpʼejl sábado miʼ pʌyon lon majlel ti subtʼan quicʼot quijtsʼin Sylvia. I cheʼ jaʼel, ti jujumpʼejl semana mic tempan lon c bʌ bajcheʼ familia chaʼan mic chajpan lojon jiñi revista La Atalaya. Jiñi c mamá yicʼot c papá tsiʼ wen coltayoñob chaʼan mij cʼuxbin Dios, i jin chaʼan ti 1956, cheʼ bʌ 10 jaxto c jabilel, tsaʼ j cʌcʼʌ c bʌ ti Jehová, i jiñʌch tsaʼ bʌ i coltayon chaʼan mic bej melben i yeʼtel.
Pero cheʼ bʌ tsaʼ loqʼuiyon ti secundaria, tsaʼ mero qʼuextʌyi c pensar come tsaʼ c ñaʼta chaʼan mi tsaʼ ochiyon ti precursor maʼañic baʼ ora mi caj c tempan c taqʼuin chaʼan mic majlel j cʌn yan tac bʌ país. Tsaʼ cajiyon ti eʼtel ti jumpʼejl radio i tsaʼ c wen mulaj, come joñon muʼ bʌ cotsan jiñi disco tac. Come mic chaʼlen eʼtel cheʼ ti icʼan, maʼañic mic wen majlel ti tempa bʌ i cheʼ jaʼel mic wen ñusan qʼuin yicʼot jiñi mach bʌ añic miʼ melbeñob i yeʼtel Jehová. Ti wiʼil, tsaʼ cʼoti j qʼuel chaʼan jiñi miʼ mejlel i yʌcʼon ti wocol.
Jin chaʼan, tsaʼ majliyon ti chumtʌl ti Oshawa (Ontario). Yaʼi tsaʼ j cʌñʌ Ray Norman, jiñi i yijtsʼin Lesli yicʼot yambʌ precursorob. Tsiʼ wen coltayoñob. Tiʼ subeyoñob chaʼan mi cochel bajcheʼ precursor, i come tsaʼ j qʼuele chaʼan wen tijicñayob woli (choncol) i melbeñob i yeʼtel Jehová, tsaʼ ochiyon ti precursor jaʼel ti septiembre ti 1966. Wen tijicñayon, pero mach cujilic chaʼan anto cabʌl chuqui mi caj i yujtel tij cuxtʌlel.
CHEʼ BɅ JEHOVÁ AN CHUQUI MIʼ SUBEÑET A MEL, ÑOPO A MEL
Cheʼ bʌ añonto ti escuela, tsaʼ j cʼajti majlel ti Betel yaʼ ti Toronto (Canadá). I ti wiʼil, cheʼ bʌ añoñix bajcheʼ precursor, tsaʼ pʌjyiyon chʌmpʼejl jab ti Betel. Pero an jumpʼejl wocol, mic wen mulan Lesli i tsaʼ c ñaʼta chaʼan maʼañix ba ora mi caj c chaʼ qʼuel mi tsaʼ c jacʼʌ majlel. Pero tsaʼ c wen chaʼle oración i anquese chʼijyemʌch tsaʼ cubi tsaʼ majliyon ti Betel.
Yaʼ ti Betel tsaʼ c chaʼle eʼtel ti lavandería, i cheʼ jiñi bajcheʼ secretario. Lesli tsaʼ ochi bajcheʼ precursora especial yaʼ ti Gatineau (Quebec). Mic wen ñaʼtan baqui an yicʼot chuqui woli (yʌquel) i mel, i tsaʼ j cʼajtibe c bʌ mi weñʌch cheʼ yaʼañon ti Betel. Pero cheʼ jiñi, jiñi yeran i cʼabaʼ Ray, tsaʼ pʌjyi ti Betel i lajal tsaʼ chumle quicʼot. Wen tijicña tsaʼ cubi come cheʼ bajcheʼ jiñi tsaʼ chaʼ mejli c pejcan Lesli. Tsaʼ ñujpuñiyon lojon ti 27 i chaʼan febrero ti 1971, ti jimbʌ qʼuin tsaʼ tsʼʌctiyi jiñi chʌmpʼejl jab c asignación yaʼ ti Betel.
Ti 1975, tsaʼ ochiyon lojon bajcheʼ superintendente chaʼan circuito.
Tsaʼ chojquiyon lon majlel ti jumpʼejl congregación am bʌ ti francés yaʼ ti Quebec. Ti wiʼil cheʼ bʌ 28 jaxto c jabilel tsaʼ waʼchocontiyon bajcheʼ superintendente i chaʼan circuito. Tsaʼ c ñaʼta chaʼan maʼañic mi caj c mejlel come maxto chajpʌbiloñic mi cubin c bʌ, pero tsiʼ wen coltayon muʼ bʌ i yʌl Jeremías 1:7, 8. Yambʌ tsaʼ bʌ c tsʼitaʼ pensari jiñʌch Lesli come tsiʼ taja accidente tac ti wajali, i cheʼ jaʼel maʼañic miʼ wen mejlel ti wʌyel. Pero tiʼ subeyon: «Mi Jehová woliʼ subeñonla lac mel, laʼ lac ñop». Ti wiʼil, tsaʼ ajñiyon lon 17 jab bajcheʼ viajante.
Cheʼ añonla bajcheʼ viajante cabʌl jax la queʼtel, jin chaʼan maʼañix tsaʼ c wen tajbe i yorajlel chaʼan mic ñusan qʼuin quicʼot Lesli. Pero añʌch chuqui wen ñuc bʌ i cʼʌjñibal tsaʼ j cʌñʌ. Ti jumpʼejl lunes, sʌcʼan jach tsaʼ ñumi i jatsʼob lon c puerta i tsiʼ cʌyʌyob jumpʼejl chiquib baqui butʼul mantel, fruta, queso, pan, jumpʼejl vino yicʼot chaʼpʼejl copa, i yaʼan jumpʼejl jun muʼ bʌ i yʌl: «Cucu ñusan qʼuin a wicʼot a wijñam». I wen utsʼatax ti jiñi bʌ qʼuin, pero tsaʼ c sube Lesli chaʼan yom mic chajpan discurso tac i maʼañic mi caj lon c mejlel. Maʼañic chuqui tsiʼ yʌlʌ, pero mero chʼijyem tsiʼ yubi i bʌ. Ti wiʼil, cheʼ bʌ tsaʼ majli c chajpan c bʌ mach tijicñayic tsaʼ caji cubin, tsaʼ j cʼajtesa muʼ bʌ i yʌl Efesios 5:25, 28. Tsaʼ c ñaʼta chaʼan jiñʌch Jehová woli bʌ i cʼajtesʌbeñon chaʼan yom mic chʼʌm ti ñuc bajcheʼ yubil miʼ yubin i bʌ jiñi quijñam. Tsaʼ c mele jumpʼejl oración i tsaʼ c sube Lesli: «Chajpan a bʌ, conla ti loqʼuel». Lesli wen tijicña tsiʼ yubi. Tsaʼ majliyon lojon tiʼ tiʼ jaʼ i wen utsʼatax tsaʼ lon c ñusa. Ti wiʼil, tsaʼto mejli c chajpan jiñi discurso tac.
Wen tijicña tsaʼ lon c ñusa, tsaʼ c julaʼta lojon cabʌl circuito ti Columbia Británica cʼʌlʌl ti Terranova. ¡Jiñi tsaʼ bʌ c mulaj c mel cheʼ bʌ chʼitoñonto wolʌch i tsʼʌctiyel! Anquese an c ñaʼta majlel ti Galaad mach comic chaʼan mic chojquel majlel ti yambʌ país. Junchajp jiñʌch cheʼ mic ñaʼtan chaʼan mach majqui jach miʼ mejlel ti ochel bajcheʼ misionero. Cheʼ jaʼel, mic bʌcʼñan chaʼan mic chojquel majlel ti África come yaʼi wen an cʼamʌjel yicʼot guerra, tijicñayon yaʼ baqui añon.
TSAʼ CHOJQUIYON LON MAJLEL TI ESTONIA YICʼOT TI YAN TAC BɅ PAÍS LɅCʼɅL BɅ YICʼOT
Ti jumpʼejl viaje cheʼ bʌ añon lojon ti Estonia.
Ti 1992 jiñi i testigojob Jehová libre tsaʼ cʌyleyob chaʼan miʼ melbeñob i yeʼtel Jehová ti jiñi país tac tsaʼ bʌ ajñiyob ti Unión Soviética. Jin chaʼan, tsaʼ cʼajtibentiyon lojon mi com lon majlel bajcheʼ misionero ti Estonia, pero ili mach wis pijtʌbilic lon c chaʼan. Jin chaʼan, tsaʼ lon c chaʼle oración i tsaʼ lon c chaʼ ñaʼta: «Mi Jehová woliʼ subeñonla, laʼ lac ñop». Ti wiʼil tsaʼʌch lon c jacʼʌ majlel i cʼajal c chaʼan chaʼan tsaʼ c ñaʼta: «Weno, machixtoca ti Áfricajic tsaʼ chojquiyonla majlel».
Ti ora tsaʼ caji lon j cʌn jiñi tʼan estonio. I tsaʼ subentiyon lon ochel bajcheʼ viajante, yom mi lon c julaʼtan 46 congregación yicʼot grupo am bʌ ti Estonia, Letonia yicʼot Lituania, i cheʼ jaʼel ti Kaliningrado, am bʌ ti Rusia. Jin chaʼan, tsaʼ lon c tsʼitaʼ cʌñʌ jiñi tʼan letón, lituano yicʼot ruso. Wocolʌch tsaʼ lon cubi chaʼan mi lon j cʌn jiñi tʼan. Pero jiñi hermanojob miʼ qʼuelob ti ñuc bajcheʼ mi lon c chaʼlen wersa i tsiʼ coltayon lojon. Ti 1999 tsaʼ jajmi jumpʼejl sucursal ti Estonia i tsaʼ waʼchocontiyon bajcheʼ Comité chaʼan sucursal yicʼot Toomas Edur, Lembit Reile yicʼot Tommi Kauko.
Izquierda: Woli cʌcʼ discurso ti jumpʼejl colem tempa bʌ ti Lituania.
Derecha: Jiñi Comité chaʼan sucursal ti Estonia, tsaʼ bʌ waʼchoconti ti 1999.
Yaʼi tsaʼ lon j cʌñʌ cabʌl hermanojob tsaʼ bʌ chojquiyob majlel ti cárcel ti Siberia. Tsaʼ ñajtʼesʌntiyob tiʼ familia i mach utsʼatic tsiʼ ñusayob, pero maʼañic baʼ ora tiʼ sʌtʌyob i tijicñʌyel. Ili tsiʼ pʌsbeyon lojon chaʼan miʼ mejlel cubin lon c tijicñʌyel mach yʌlʌyic baqui añon lojon.
Pero cheʼ bajcheʼ tsaʼ ñumi majlel jiñi tiempo, maʼañic tsaʼ c wen cʼaja lon co. Jin chaʼan, Lesli wen lujb tsaʼ caji i yubin i bʌ, pero maʼañic tsaʼ lon c ñaʼta chaʼan woli bʌ i techben iliyi jiñʌch jumpʼejl cʼamʌjel i cʼabaʼ fibromialgia. Jin chaʼan tsaʼ lon c ñaʼta chaʼ sujtel majlel ti Canadá. Pero ti jimbʌ ora tsaʼ subentiyon lon majlel jaʼel ti jiñi escuela chaʼan jiñi ochemoʼ bʌ ti Comité chaʼan Sucursal, muʼ bʌ i mejlel ti Patterson (Nueva York). Tsaʼ c ñaʼta chaʼan maʼañic mi caj lon c mejlel, pero tsaʼ lon c chaʼle oración i tsaʼʌch lon c jacʼʌ. Jehová tsiʼ yʌqʼueyon lon i bendición come yaʼi Lesli tsaʼ aqʼuenti tsʼac tac tsaʼ bʌ i colta, cheʼ bajcheʼ jiñi tsaʼ mejli lon c bej mel jiñi eʼtel.
TSAʼ CHOJQUIYON LON MAJLEL TI YAMBɅ CONTINENTE
Cheʼ ti 2008 cheʼ bʌ yaʼix añon lon ti Estonia tsaʼ pejcʌntiyon cʼʌlʌl yaʼ ti central mundial i tsaʼ cʼajtibentiyon mi com lon majlel ti República Democrática del Congo. Toj sajtel c pusicʼal come tiʼ yijcʼʌlel jach yom mic subeñob mi mucʼʌch caj lon c majlel. Maʼañic chuqui tsaʼ c sube Lesli chaʼan miʼ mejlel ti wʌyel, pero joñon maʼañic tsaʼ ochi c wʌyel ti jimbʌ acʼʌlel, jal tsaʼ c pejca Jehová i tsaʼ c laj sube muʼ bʌ c pensarin mi tsaʼ majliyon lojon ti África.
Tiʼ yijcʼʌlel cheʼ bʌ tsaʼ c sube Lesli, tsaʼ lon cʌlʌ: «Jehová woliʼ subeñonla majlel ti África i mach mejlic la cʌl chaʼan mach tijicñayic mi caj lac ñusan mi maxto lac ñopo». Jin chaʼan, tsaʼ majliyon lojon i tsaʼ cʼotiyon lojon ti Kinsasa (República Democrática del Congo). Ti Estonia tsaʼ ajñiyon lojon 16 jab. Jiñi sucursal ti Kinsasa wen utsʼatax, i cheʼ bʌ tsaʼ cʼotiyon lojon, Lesli tsiʼ locʼsa jumpʼejl tarjeta tsaʼ bʌ aqʼuentiyon lon cheʼ bʌ tsaʼ loqʼuiyon lon ti Canadá i yaʼ tsiʼ yʌcʼʌ ti lon j cuarto. Jiñi tarjeta miʼ yʌl: «Acʼʌ a ñich yaʼ baqui maʼ pʌjqʼuel». Cheʼ bʌ tsaʼ lon j cʌñʌ jiñi hermanojob, tsaʼ lon cʌcʼʌ tac estudio i tsaʼ lon j qʼuele chaʼan jiñi misionerojob wen tijicñayob, tsaʼ lon c ñaʼta chaʼan tijicña mi caj lon c ñusan jaʼel. Ti wiʼil, tsaʼ caji lon c julaʼtan sucursal tac am bʌ ti 13 país yaʼ ti África. Tsaʼ lon j qʼuele chaʼan jujumpʼejl tejclum wen qʼuexelʌch pero laj utsʼatax. Anquese ti ñaxan tsaʼ c chaʼle bʌqʼuen mach chʌn cheʼix tsaʼ cubi c bʌ i tsaʼto lon cʌqʼue wocolix i yʌlʌ Jehová cheʼ tsiʼ chocoyon lon majlel yaʼ ti África.
Yaʼ ti Congo cabʌl jax chuqui miʼ cʼuxtʌl mach bʌ cʼuxbilic chaʼañon lojon. Pero cheʼ bʌ tsaʼ lon j qʼuele chaʼan jiñi hermanojob wen sumuc jax miʼ cʼuxob, tsaʼ lon c ñopo i tsaʼʌch lon c mulaj.
Ti jumpʼejl parte yaʼ ti país baqui woliʼ yujtel guerra, tsaʼ mejli lon c chʼʌmben majlel chuqui i cʼʌjñibal i chaʼan jiñi hermanojob yicʼot tsaʼ lon c ñuqʼuesʌbe i pusicʼal. Jiñi guerrillerojob miʼ pʼumpʼun ticʼlañob jiñi xʼixicob yicʼot alobob. Lʌcʼʌ tiʼ pejtelel jiñi hermanojob mach cabʌlic chuqui añob i chaʼan, pero wen pʼʌtʌlob i pijtaya ti jiñi chaʼ chʼojyel, miʼ wen cʼuxbiñob Jehová yicʼot xucʼulob tiʼ yorganización, jiñi tsiʼ wen pʼʌtʼesayon lojon. An hermanojob tsaʼ bʌ jiliyob i yotot yicʼot chuqui tac pʌcʼbilob i chaʼan, ili tsiʼ cʼajtesʌbeyon chaʼan pejtelel chuqui an lac chaʼan orajach miʼ mejlel lac sʌt, i chaʼan jiñi ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal jiñʌch cheʼ i yamigojonla Jehová. Anquese wocolʌch bajcheʼ tsiʼ ñusayob jiñi hermanojob, maʼañic baʼ ora tiʼ sʌtʌyob i tijicñʌyel. Ili tsiʼ pʌsbeyon lojon chaʼan yomʌch mi lon c chʌn chaʼlen wersa anquese an wocol yicʼot cʼamʌjel.
Izquierda: Woli c pejcan jiñi hermanojob cʼotemoʼ bʌ ti putsʼel ti jiñi país.
Derecha: Woli c chʼʌm lojon majlel despensa yicʼot tsʼac ti Dungu, am bʌ ti Congo.
MIC CHOJQUEL LON MAJLEL TI ASIA
Toj sajtel lon c pusicʼal cheʼ bʌ tsaʼ subentiyon lon majlel ti sucursal yaʼ ti Hong Kong, mach wis pijtʌbilic lon c chaʼan. Maʼañic tsaʼ lon c wis ñaʼta chaʼan muʼto mi caj lon c chojquel majlel cʼʌlʌl yaʼi, pero come añix lon j qʼuele i coltaya Jehová ti orajach tsaʼ lon c jacʼʌ. Ti 2013 tsaʼ majliyon lojon ti Hong Kong, i chʼijyemʌch tsaʼ lon cubi cheʼ bʌ tsaʼ j cʌyʌ lojon jiñi lon camigojob ti África.
Wen qʼuexelʌch cheʼ tsaʼ majliyon lon ti chumtʌl ti jumpʼejl colem tejclum i wocolʌch tsaʼ lon cubi cheʼ tsaʼ lon j cʌñʌ jiñi tʼan chino cantonés. Pero jiñi hermanojob tsiʼ wen pʌsʌyob i yutslel ti lon c tojlel yicʼot tsaʼ lon c mulaj chuqui tac miʼ cʼuxob. Tsaʼ ñumen pʼojli jiñi eʼtel yaʼ ti sucursal i wen lets chaʼan miʼ mʌjñel jumpʼejl lum o edificio tac yaʼ ti tejclum. Jin chaʼan, jiñi Junmojt muʼ bʌ i pʌsob bij tsiʼ qʼuextañob baqui miʼ yajñel jiñi sucursal i tsaʼ chojñi yaʼ baqui an ti ñaxan. Ti 2015 tsaʼ majliyon lojon ti Corea del Sur, i yaʼʌch bej añon lojon ili ora. Mero wocolʌch an lon cubi chaʼan mi lon j cʌn jiñi tʼan coreano, pero jiñi hermanojob miʼ subeñon lojon chaʼan muqʼuix i ñumen chʼʌmbentel i sujm chuqui mi lon cʌl anquese yomto mi lon c ñumen cʌn.
Izquierda: Añon lojon ti Hong Kong.
Derecha: Sucursal ti Corea del Sur.
TSAʼ BɅ LON J CɅÑɅ
An i tajol wocolʌch mi la cubin chaʼan mi lac taj la camigojob, pero an lon j qʼuele chaʼan muʼ bʌ i coltañonla chaʼan mi laj cʌn yambʌlob jiñʌch cheʼ mi lac sʌclañob yicʼot mi lac pʌyob ti la cotot. An lon j qʼuele chaʼan jiñi hermanojob junlajal utsob i cheʼ bʌ mi lac tech lac pejcañob mucʼʌch i cajelob ti tʼan jaʼel, miʼ sujtelob ti la camigo i miʼ cʼotel laj cʼuxbiñob (2 Cor. 6:11).
An lon j cʌñʌ chaʼan yom mi laj cʼuxbin lac piʼʌlob bajcheʼ miʼ mel Jehová yicʼot yom mi laj qʼuel muʼ tac bʌ i pʌs chaʼan Jehová miʼ cʼuxbiñonla yicʼot miʼ coltañonla. Cheʼ bʌ chʼijyem mi cubin lon c bʌ o mi lon c ñaʼtan chaʼan an majqui mach weñic miʼ qʼuelon lojon, mic chaʼ qʼuel lojon i carta yicʼot i tarjeta tac jiñi lon camigojob. An lon j qʼuele bajcheʼ Jehová an i jacʼʌ lon coración i tsiʼ yʌqʼueyon lojon c pʼʌtʌlel cheʼ bʌ i cʼʌjñibal lon c chaʼan.
Qʼuelbil lon c chaʼan chaʼan anquese cabʌl chuqui mi lon c mel yomʌch mi lon c wersa locʼsʌben i yorajlel chaʼan mi lon j comol ñusan qʼuin. Cheʼ jaʼel, an lon j cʌñʌ chaʼan an i tajol yom mi lac bajñel tseʼtan lac bʌ, ñumento cheʼ bʌ woli laj cʌn yambʌ tʼan. I ti jujumpʼejl acʼʌlel mi lon c ñaʼtan junchajp tsaʼ bʌ lon c wen mulaj ti jiñi qʼuin i mi lon cʌqʼuen wocolix i yʌlʌ Jehová.
Tiʼ sujm, maʼañic baʼ tsaʼ c wis ñaʼta chaʼan mi caj c sujtel ti misionero o mic majlel ti yambʌ país, pero tiʼ coltaya Jehová miʼ luʼ mejlel i jiñʌch muʼ bʌ i yʌqʼueñon c tijicñʌyel. Cheʼʌch mi cʌl bajcheʼ tsiʼ yʌlʌ Jeremías: «Tsaʼix a lotiyon, Jehová» (Jer. 20:7, TNM). Tiʼ sujm, cabʌl chuqui utsʼatax an i yʌqʼueyon lon mach bʌ pijtʌbilic lon c chaʼan. ¡I an c chaʼle xʌmbal ti avión jaʼel! Mi cʌl cheʼ bʌ chʼitoñonto mach cheʼix cʼamel país tsaʼ c ñaʼta j cʌn bajcheʼ cʌmbil c chaʼan ili ora. An c julaʼta sucursal tac ti 5 continente. I mic wen aqʼuen wocolix i yʌlʌ Lesli come an i wen coltayon ti jiñi asignación yicʼot an i pʌsʌ i chʼejlel.
Tiʼ pejtelel ora mi lon j cʼajtesan majqui i chaʼan ili eʼtel i chucoch woli lon c mel. Pejtelel jiñi bendición am bʌ lon c taja mucʼ jach i tsʼitaʼ pʌs bajcheʼ yilal miʼ cajel yaʼ ti tsijiʼ bʌ pañimil cheʼ bʌ Jehová miʼ yʌqʼuen pejtelel chuqui yomob jiñi cuxuloʼ bʌ (Sal. 145:16).