Okotropa

Itre Trengewekë i Akötresie la ka nyitrepene la itre ini hne së hna mejiune kow. Ame pe, tha kapa kö itre xane la hmi së. Ame koi angatr, tha ceitu së kö memine la itre xaa hmi. Nemene la nyine tro sa kuca matre tha tro kö sa nuetriji Iesu? Öni Paulo aposetolo kowe la itre Keresiano ne Roma: “Ame la lapaun, tre ka xulu qa ngöne la hna dreng. Nge ame la ewekë hna dreng, tre, itre ithanata göi Keriso.” (Rom. 10:17) Maine easa ajane troa acatrene la lapaune së, loi e tro sa inine la Tusi Hmitrötr. Ketre, tha tro kö sa sine la itre feet hna majemine kuca hnei hmi, nge tha hna nyitrepene pe hnei Tusi Hmitrötr. Eje hi, loi e tro sa nyitrepene la lapaune së hnene la nyipi atrehmekun ke, “e pëkö lapaun, thatreine kö troa amadrinë Akötresie.” (Heb. 11:1, 6) Tha nyipiewekë kö troa kuca la ketre iamamanyikeu qa hnengödrai matre tro sa lapaun. Jëne la itre ini qa hnine la Tusi Hmitrötr, tha easë hmaca kö a luelu, ngo easë pe a catre lapaun. w21.05 4-5 par. 11-12

Nyimutre la itre jol hna cile kow hnei Paulo aposetolo. Hna lepi nyidrë me tranyi nyidrëti hnei etë me akalabusi nyidrë. (2 Kor. 11:23-25) Hnei nyidrëti hna kucakuca pine la itre mekun ka ngazo. (Rom. 7:18, 19, 24) Ketre, “hetre ka ithinyi ngöne la ngönetrei nyidrë,” nge aja i nyidrë tro Akötresie a xometrij ej. (2 Kor. 12:7, 8) Hnei Iehova hna thue trengecatr koi Paulo troa cainöj ngöne la itre jol. Ngacama hna umë Paulo ngöne la ketre uma e Roma, ngo hnei nyidrëti hna cilëgöline la maca ka loi qëmekene la itretre Iudra me itre ka huliwa i mus. (Itre hu. 28:17; Fil. 4:21, 22) Hnei Paulo fe hna cainöj kowe la itretre thup ne la joxu i angetre Roma, me itre ka traqa troa wai nyidrë. (Itre hu. 28:30, 31; Fil. 1:13) Ketre, hnei Paulo hna cinyanyi tus thatraqane la itre Keresiano ekö me easë fe enehila. w21.05 21 par. 4-5

Hnei Uzia, joxu ne Iudra, hna pi tru ngöne la kola haji angeic. Hnei angeic hna kuca la ketre ewekë ngacama tha hnëqa i angeice kö. Nyipici laka, nyimutre la itre ewekë hna atreine kuca hnei Uzia; hnei angeic hna ngaane la itre ithupëjia, me xupe la itre traon, me catre eëny. “Hnei Akötesieti hna amanathithinyi nyidë.” (2 A. l. ite jo. 26:3-7, 10) Ngazo pe, öni Tusi Hmitrötr: “Catë hë [Uzia], nyidëti a pi tru mate hnëjinepi; ke nyidëti a thina ka ngazo.” Eje hi, hnei Iehova lo hna amekötin laka, tro hmekuje hi la itretre huuj a dreu sinöe ka pui loi e hnine la uma ne hmi. Ngo hnei Uzia joxu hna pi tru me tha idrei, matre hnei Iehova hna elëhni, me lepi angeic hnei lepera. (2 A. l. ite jo. 26:16-21) Hapeu, ijije kö tro sa tui Uzia me pi tru? Eje hi, tro lai a traqa e hne së palahi hna sipu wangatrunyi së kö. Tha tro kö sa thëthëhmine laka, qaathei Iehova asë la itre hnëqa së, me itre hne së hna atreine kuca. (1 Kor. 4:7) Maine tro sa pi tru, tha tro jë kö Iehova a hamë hnëqa së. w21.06 16 par. 7-8

Atre hi Iesu laka, hetre itre jol hnei angatr hna troa cile kow, ngöne la hna cainöj. Ketre, thatre kö së la etrune la itre atr hnei angatr hna xatuane troa atre Iehova. Ame la ka sisitria kowe la itretre dreng ke, tha ene kö la thangane la huliwa ne cainöj, ngo itre trengecatre i angatr hna nue koi Iehova. Maine tro palahi sa xomihni ngöne la hna cainöj, tro hë sa kapa la mel ka pë pun. Ame la easa jume la itre itine nyipici, easë fe hi lai a “tran thatraqane la ua.” Kolo lai a hape, easa nue la uati hmitrötre i Akötresie troa eatrongë së ngöne la mele së. Maine tro sa “catr,” tro hë sa hetrenyi la mel ka pë pun. Ketre, tha tro hë sa kucakuca, e pëkö atr hne së hna xatuane troa xomi bapataiso.​—Gal. 6:7-9. w21.10 26 par. 8-9

Ame la ketre ijin, hnei Iesu me itretre drei nyidrë hna thele götran matre troa pane mano. Angatr a kucakuca thupene la hna cainöj. Ngo hna traqa hnene la ka alanyim. E cili, hnei Iesu hna utipi angatr me ini angatr “la itre ewekë ka nyimutre.” Hnei Iesu hna utipi angatr me trotrohni angatr, nge öhne hnyawa hi nyidrëti la akötre ka eje thei angatr. Hnei nyidrëti hna xatua angatr me hamë mejiun koi angatr. Ame enehila, hna aceitunë la itre atr me itre mamoe ka pë atre thupën. Öni Paulo aposetolo, pëkö Akötresi angatr me mejiun. (Efe. 2:12) Easa hnim me utipine la itre atrene la teritoare së. Celë hi matre, easa xatua angatr me ini Tusi me angatr. w21.07 5 par. 8

Ame la atr ka pi mama ke, ka pi tru me kuca la sipu aja i angeic. Nge ame la atr ka piine la hna hetrenyi hnei itre xan ke, angeic a meciun maine cipane pena la itre ewekë i itre xan. Celë hi lai aqane ujë ne la atr ka imethinë. Ame la troa pi mama me piine la ewekë i ketre ke, ceitu memine la itre neköi öni ka xuj la sinöe. Ame e thupen, tro ha meci lai sinöe. Ketre tune fe, maine tro la ketre hlue i Iehova a pi mama me piine la ewekë i ketre, tro hë angeic a kei me nuetriji Iehova. (Ite edomë 16:18) Ketre, tha angeice hmekuje kö la ka troa akötr, ngo tro fe a hetre ethane koi itre xan. Ijije hi tro sa thipetrije la pi mama. Loi e tro sa trongëne la eamo hna hamëne hnei Paulo, lo kola hape: “The kuca kö la ketre ewekë matre thele iwesitrë maine pi draië, ngo ipië ju nge mekune ju ka hape, sisitria kö itre xane hui nyipunie.”​—Fil. 2:3. w21.07 15-16 par. 6-8

Ame koi itre xan, kola sa la nöjei hnying asë hnene la nyipi hmi, tune lo itre hnying tha hna qaja kö hnei Tusi Hmitrötr. Ngo hapeu, ka nyipici kö lai? Hanawang la tulu i Paulo aposetolo. Hnei nyidrëti hna ithuecatr kowe la itre Keresiano troa ‘waipengöne hnyawa la enyipicine la nöjei ewekë asë.’ Ngo atre hi nyidrë laka, hetre hnei nyidrëti hna tha trotrohnin. (1 Thes. 5:21) Öni Paulo: “Sine hi la atrehmekune the së,” nge “easë a thulu ngöne la ketre ithulu ka hajihaj.” (1 Kor. 13:9, 12) Tui Paulo, hetre ini fe hne së hna tha trotrohnin. Ngo ame pe, atre hi nyidrëti la aja i Iehova. Celë hi matre, xecie koi Paulo laka, nyidrëti hi ngöne la nyipici! Loi e tro sa ce wang la aqane melëne Iesu la nyipici ekö, memine la Itretre Anyipici Iehova enehila. Celë hi ka troa anyipicine laka, easë ngöne la nyipici. w21.10 18-19 par. 2-4

Itre trejin qatr, ijije hi tro epuni a xatuane la itre atrene la ekalesia. Tune kaa? Loi e tro epuni a wangatrune la hnëqa i epun ka hnyipixe me lapa mekun la hnei epuni hna atreine kuca. Hnei Dravita joxu hna atreine waiewekë. Aja i nyidrëti ekö troa xupe la uma ne hmi i Akötresie. Ngo öni Iehova ka hape, Solomona, nekö i nyidrë, la ka troa xup ej. Hnei Dravita hna sajuëne la mekuna i Iehova me hnëkëne la itre ewekë thatraqane la uma ne hmi. (1 A. l. ite jo. 17:4; 22:5) Tha hnei Dravita kö hna mekun laka, nyidrëti hmekuje hi la ka ijij troa xupe la uma ne hmi ke, “nekönate ka pujepuje” Solomona. (1 A. l. ite jo. 29:1) Atre hi Dravita laka, tha hnene kö la itre macatre maine atreine kuca la ka troa xatua angatr troa xupe la uma ne hmi. Ngo hnene pe la ixatua qaathei Iehova. Tui Dravita joxu, itre trejin ka qatre hë a catre nyihlue i Iehova, ngacama saze hë la hnëqa i angatr. Xecie koi angatr laka, tro kö Iehova a amanathithine la itre xötr ka co ka nyihnai angatr. w21.09 9 par. 4; 10 par. 5, 8

Nyipiewekë tro sa iëne la itre mekun hne së hna atreine troa eatrën ngöne la huliwa i Iehova. E cili, tro hë sa madrin nge tro ha hetre aliene la mele së. Ame pe, loi e tro sa iëne itre ej thenge la aqane mele së me itre hne së hna atrein. Ngo tha thenge kö la hna kuca hnei itre xan, wanga tro sa kucakuca. (Luka 14:28) Nyipici, isapengöi easë isa ala caas. Ngo Iehova a hnimi së me aijijë së troa sine la lapa ka cahae i Nyidrë. Eje hi, tha hnei Iehova kö hna eatrongë së koi Nyidrë ke, sisitria catre kö së hui itre xan. Öhne hi Nyidrëti la itre aliene hni së, me hni ne ipië së me aja së troa saze la aqane waiewekë së. Mama fe koi Iehova laka, easa nue Nyidrëti troa ini së. Tru la madrine i Iehova ke, easë palahi a xomihni me mele nyipici me “hni ka lolo.” (Luka 8:15) Haawe, catre jë së kuca la hne së hna atrein koi Iehova. E cili, tro hë sa “isa öhnyi madrine qa ngöne la hna isa kuca.”​—Gal. 6:4. w21.07 24 par. 15; 25 par. 20

Maine jë, tro sa pane treqene qëmekene troa apatrene la ketre ewekë ka tha meköti kö. Ame la kola tria hnene la ketre trejin, itre qatre thup a sipo Iehova la “inamacane qa koho,” matre troa atre la mekuna i Nyidrë göne la jole cili. (Iako. 3:17) Angatr a ajane troa xatua angeic, me canga ‘abëekë angeic qa ngöne la gojenyi ka menu.’ (Iako. 5:19, 20) Aja i angatre fe troa thupëne la ekalesia me akeukawane la hni ne la itre hna akötrën. (2 Kor. 1:3, 4) Nge maine ka ngazo catre la hna kuca hnene lai trejin, itre qatre thup a xomi ijine matre troa thele la nöjei ithuemacany. Thupene la hnei angatr hna thith, angatr a hamë eamo qa hnine la Tusi Hmitrötr, me amekötine la trejin “thenge la meköt.” (Iere. 30:11) Eje hi, tha angatre kö a nyimenyimëne la aqane nyinyin lai jol. Maine tro la itre qatre thup a trongëne la itre hna amekötin hnei Iehova, tro hë lai a hetre thangane kowe la ekalesia. w21.08 11 par. 12-13

Hna traqa la ketre jiin atraqatr e Isaraela, matre hnei Naomi me föi eahlo memine la lue nekö i nyidro hna fek a tro Moaba. Ngo hna meci hnene la föi Naomi. Ketre, hna faipoipo hnene la lue nekö i eahlo trahmany, ngo hnei nyidroti hna meci e thupen. (Rutha 1:3-5) Eje hi, hace me hleuhleu la mele i Naomi. Eahlo ha mekun laka, Iehova la ka akötrë eahlo. Öni Naomi: “Hna line la iwanakoime i Iehova hung.” “Haite atraqate la thina i Kapucatinasë koi ni.” “Hnei Iehova hna akötë ni, nge hnei Kapucatinasë hna hnöthi ni.” (Rutha 1:13, 20, 21) Atre hi Iehova laka, Naomi a akötr. Celë hi matre, tha hnei Nyidrëti kö hna nuaxöji eahlo. Hnei Iehova pe hna hnimi eahlo. Atre hi Nyidrë laka, “Ame la iangazo, te, kola ahmone la ate ka inamacan.” (Ate cai. 7:7) Hnei Iehova hna upi Rutha troa hetre ihnimi nyipici koi Naomi. Hnei Rutha hna akeukawane la hni Naomi ngöne la itre ijine akötr, me amamane laka, Iehova palahi a hnimi eahlo. w21.11 9 par. 9; 10 par. 10, 13

Maine jë, easa kuca la hne së hna atreine matre eatrëne la hnëqa së ngöne la huliwa i Iehova. Ngo hapeu, tro kö lai a sewe së troa thele la itre xaa mekun nyine eatrën? Waea! Nyipiewekë tro palahi sa akökötrene la huliwa së koi Iehova. Tro lai a aijijë së troa maca ngöne la huliwa ne cainöj, me xatuane la itre trejin. E cili, tha tro hë sa wangatrune la itre sipu aja së, ngo tro pe sa hetre hni ne ipië me madrine troa xatua itre xan. (Ite edomë 11:2; Itre hu. 20:35) Nemene la itre xaa mekun nyine tro sa eatrën? Loi e tro sa sipo Iehova troa xatua së troa atreine waiewekë, göne la itre mekun hne së hna ajane troa eatrën. (Ite edomë 16:3) Ijije hi tro sa mekun troa xome la huliwa ne pionie ka ixatua maine pionie lapa, maine saen pena troa huliwa ngöne la Bethela, me Xupi Uma Ne Baselaia. Maine pena, tro sa inine la ketre qene hlapa matre cainöj ngöne la ketre nöje ka aja ixatua. w21.08 23 par. 14-15

Öni Iehova: “Ke ajang la ihnim.” (Hos. 6:6) Ketre, öni Mika perofeta ka hape, Iehova ajane tro sa “hnine la ihnim.” (Mika 6:8) Ngo qëmekene troa hniine la thiina cili, nyipiewekë tro sa pane atrepengöne ej. Ame ngöne la itre xaa Tusi Hmitrötr, hna ujëne la hnaewekë “ihnimi nyipici” ka hape, “utipin” maine “ihnim.” Matre, ame ngöne la tane mekun celë memine la ketre, maine itre xötr a qaja la lue hnaewekë celë, tre, kola qaja la ihnimi nyipici. Ngo nemene la ihnimi nyipici? Kola qaja la aqane hnime Akötresieti la itre atr me aqane ihnimi ne la itre atr. Eje hi, Iehova la ka amamane hnyawa la ihnimi cili. Celë hi matre, hnei Dravita joxu hna qaja ka hape: “Iehova fe, ej’ e hnengödrai la ihnimi cilie . . . Akötesingöti fe, nyipi ewekë la ihnimi enëtilai!” (Sal. 36:5, 7) Easë kö a wangatrune la ihnimi Akötresie, tui Dravita? w21.11 2 par. 1-2; 3 par. 4

Ame e hnine la lapa ka cahae i Iehova ke, Iesu, la “haetra ne la itre hna xup asë” memine la nöjei angela. (Kol. 1:15; Sal. 103:20) Ame lo Iesu e celë fen, öni nyidrë kowe la itre ka mele nyipici ka hape, ijiji angatre hi troa goeë Iehova ceitu me Keme i angatr. Eje hi, Iesu a ithanata kowe la itretre drei nyidrë, me hë Iehova ka hape, “Kemeng, me Keme i nyipunieti fe.” (Ioane 20:17) Celë hi matre, ame la easa sa xepu me xomi bapataiso, easë hë sine la lapa ne la itre trejin ka ihnimikeu. (Mar. 10:29, 30) Iehova la ketre Kem ka tru ihnimin. Iesu a ajane tro sa goeë Iehova ceitu me nyidrë. Ame koi Iesu, Akötresieti ka tru ihnimine Iehova nge ijije hi tro sa easenyi koi Nyidrë. Tha ketre Keme kö ka calogitr me ka imusinë. Celë hi lai hna amamane hnei Iesu ngöne lo nyidrëti a inine la itretre drei nyidrë troa thith. Hnei Iesu hna nyiqaane thith me hape: ‘Kaka.’ Maine ju, ijije hi tro Iesu a thithi koi Iehova me hape, “Kapucatinasë,” “Ate Xupe,” maine “Joxu ka epine palua.” (Gen. 49:25; Is. 40:28; 1 Tim. 1:17) Itre hnaewekë lai thatraqai Iehova e hnine la Tusi Hmitrötr. Ngo hnei Iesu hna hë Nyidrë ka hape, “Kem.” w21.09 20 par. 1, 3

Tha hnei Manase joxu kö hna canga kapa la itre eamo hnei Iehova hna hamëne jëne la itre perofeta. Celë hi matre, hnei Iehova hna upe la joxu ne Asuria troa lepe la nöje Iudra. E cili, hnei angatre hna “xomi Manase fë la ite ge, me othi nyidëti hnei fini fao, me tro sai nyidëti Babulona eë.” Eje hi, hnei Manase hna mekune hmaca la itre ngazo i nyidrë, me “nyipi aconyi nyidë xajawa i Akötesie ne la ite keme i nyidë.” Hnei Manase joxu “hna thele Iehova Akötesi nyidë” me ‘catre thith.’ (2 A. l. ite jo. 33:10-12) Öhne hi Iehova la aqane saze i Manase joxu, matre hnei Iehova hna sa la itre thithi angeic me acili angeic hmaca troa joxu. E cili, hnei Manase hna amamane ngöne la itre huliwa i angeic laka, ka nyipi ietra angeic. w21.10 4 par. 10-11

Hnei Akula me Perisila hna saze la mele nyidro. Hnei nyidroti hna thele hnalapa, me cane la itre uma mano matre salemëne ngöne la ketre traon. Hnei nyidroti hna ce huliwa me Paulo e Korinito me ithuecatre kowe la itre trejin ne la ekalesia. Hnei nyidroti fe hna cainöj ngöne la itre xaa traon gaa aja ixatua. (Itre hu. 18:18-21; Rom. 16:3-5) Eje hi, lolo me madrin la mele ne trefëne i nyidro! Tui Perisila me Akula, nyipiewekë tro la itre ka xötrei faipoipo a amë panëne la Baselaia ngöne la mele i nyidro. Loi e tro nyidroti a canga ithanatane la itre mekun göne la huliwa i Iehova, qëmekene troa faipoipo. Maine tro nyidroti a ce axecië mekun me thele troa eatrën itre ej, tro hë nyidroti a öhne la ixatua i Iehova ngöne la mele i nyidro.​—Ate cai. 4:12. w21.11 16-17 par. 11-12

Nyipiewekë tro sa trongëne la hnei Akötresie hna qaja, ene la troa metrötrëne la kem me thine së. Kola nyiqane la tusi Levitiko 19:3, ka hape, “Hmitöteju nyipunie; ke hmitöte ni Iehova; Akötesi nyipunie.” Thupene lai, kola qaja la enyipiewekëne troa metrötrëne la itre keme me thin. (Lev. 19:2) Loi e tro sa isa hnying ka hape, ‘Eni kö a metrötrëne la keme me thineng?’ Maine easa öhne laka, tha hne së kö hna xomi ijine troa thupë nyidro, loi e tro sa saze me thele la nyine troa kuca. Ngacama pëkö hne së hna kuca ekö, ngo loi e tro sa nue trengecatr me xomi ijin matre troa thupë nyidro me xatua nyidro. Aqane tro hi së lai a trongëne la hna qaja ngöne Levitiko 19:3. w21.12 4-5 par. 10-12

Hnei Dravita joxu hna kuci ngazo. Hnei angeic hna nyixetë me Batheseba me humuthe la föi eahlo. (2 Sam. 11:2-4, 14, 15, 24) E cili, hna traqa la itre akötr ka tru koi Dravita me fami angeic. (2 Sam. 12:10, 11) Ame la ketre ijin, hnei Dravita hmaca hna ena la wathebo me e la etrune la itre sooc. Ngo nemene la ka traqa e thupen? Traqa koi 70 000 lao atre Isaraela ka mec hnene la ketre meci ka solesol! (2 Sam. 24:1-4, 10-15) Tro kö sa qejegele Dravita me hape, tha ijiji angeice kö la ihnimi Iehova? Tha celë kö lai mekuna i Iehova. Hnei Nyidrë hna lapa mekun la aqane mele nyipici Dravita. Hnei Iehova hmaca hna kepe Dravita me nue la itre ngazo i angeic. Ketre, atre hi Iehova laka, tru la ihnimi Dravita koi Nyidrë nge aja i angeic troa kuca la loi. Hapeu, tha madrine kö së laka, Iehova a goeëne la ka loi the së?​—1 Ite jo. 9:4; 1 A. l. ite jo. 29:10, 17. w21.12 19 par. 11-13

Hnei Iesu hna utipine la itre ka sinatr. Celë hi lai hnei nyidrëti hna qaja jëne Ioane Bapataiso. Öni nyidrë: “Goe hë itre timek, nge tro hë itre ka genyi ca, nge loi hmaca ha itre lepera, nge drenge hë itre ka sim, nge mele hmaca ha itre ka mec.” Ame la itre atr a öhne la itre iamamanyikeu i Iesu, angatre hi lai a “atrunyi Akötresie.” (Luka 7:20-22) Ame easë, itre Keresiano, easa nyitipu Iesu me nyipiine la itre sinatr. Easa thiina ka loi, me thiina ka menyik, me wangatrunyi angatr. Nyipici, tha hnei Iehova kö hna hane aijijë së troa kuca la itre iamamanyikeu. Ame pe, hnëqa së troa tro fë la maca ka loi ne la Baselaia kowe la itre ka timek ngöne la götrane ngönetrei me götrane u. Eje hi, tro ha pexeje la mele së ngöne la Paradraiso, nge tro hë sa easenyi catr koi Akötresie. (Luka 4:18) Hnene la maca ka loi cili, matre alanyimu hë la ka atrunyi Akötresie. w21.12 9 par. 5

Hnei Iakobo palahi hna qaja la Itre Hna Cinyihan, matre tro la itre ka e a trotrohnine laka, Iehova a amanathithine la itre ka mele nyipici koi Nyidrë, tui Iobu. Nge hnei Iakobo hna qaja la itre hnaewekë me itre ini ka hmaloi troa trotrohnin. Ketre, tha hnei angeice kö hna pi mama, ngo hnei angeice pe hna atrunyi Iehova. Ini: Loi e tro sa qaja la itre hnaewekë ka hmaloi troa trotrohnin me nyitrepene la itre ini së qa hnine la Tusi Hmitrötr. Tha tro hmekuje kö sa amamane kowe la itre ka ini tusi me easë la itre hna qaja e hnine la Tusi Hmitrötr. Ngo loi e tro fe sa qaja la itre hnei Iehova hna atre me amamane laka, Iehova a hnimi angatr. (Rom. 11:33) Celë hi matre, loi e tro sa huliwa hnyawa la Tusi Hmitrötr. Eje hi, tha tro kö sa qaja la itre mekuna së. Ngo loi e tro sa xatua angatr troa lapa mekun la itre ceitun qa hnine la Tusi Hmitrötr, matre tro angatr a atre la mekun me itre aja i Iehova. E cili, tha tro kö angatr a amadrinë së. Ngo tro pe angatr a catre thele troa kuca la aja i Iehova. w22.01 11 par. 9-10

Xele kö Iehova tro sa akötrëne la itre xan. Maine easa ajane troa amadrinë Akötresie, nyipiewekë tro sa hnime la atre lapa easenyi së tune lo easë hi. Hnei Iesu hna amamane la enyipiewekëne la wathebo cili. Ame la ketre ijin, hnene la atre Faresaio hna hnying koi nyidrë, ka hape: “Nemene la wathebo ka tru ne la trenge wathebo?” Öni Iesu: “Ame la wathebo ka tru nge ka sisitria,” tre, troa hnimi Iehova hnene la hni së ka pexej, me mele së ka pexej, me mekuna së ka pexej. Thupene lai, hnei Iesu hna amexeje la hna qaja ngöne Levitiko 19:18, ka hape: “Ame la hnaaluen, tre ka ceitu hi: ‘Qa i eö troa hnime la atre lapa easenyi eö, tui eö hi.’ ” (Mat. 22:35-40) Nyimu aqane tro sa amamane la ihnimi së kowe la itre ka lapa easenyi së. Loi e tro sa trongëne la hna qaja ngöne Levitiko 19:18. Kola hape: “The tro kö eö a të la ngazo.” w21.12 10-11 par. 11-13

Hnei Iesu hna li ime me amele Peteru aposetolo. Eje hi, hnei Peteru hna tro hune la tim ke, hnei angeic hna goeë Iesu. Ngo ame hë la angeic a goeëne la eny, angeice hi lai a xou me luelu, me lö hnine la hnagejë. (Mat. 14:24-31) Hetre ini hne së hna xom qa ngöne la hna melën hnei Peteru. Tha mekune kö angeic laka, tro angeic a luelu hnene la enyi ka catr. Ame koi Peteru, tro kö angeic a tro hune la hnagejë uti traqa koi Iesu. Ame pe, tha hnei angeice kö hna catre goeë Iesu. Ketre tu së fe, loi e tro sa catre lapaun matre atreine xomihnine la itre jol. Maine tha mejiune hë së koi Iehova me kowe la itre hnei Nyidrëti hna thingehnaean, tro hë sa iananyi qaathei Nyidrë. Loi e xecie koi së laka, tro kö Iehova a xatua së ngöne la itre ijine jol. w21.12 17-18 par. 6-7

Easa atrunyi Akötresie ngöne la easa thith, me ini Tus, me lapa mekun ej. Ame la easa thith, easa ithanata koi Iehova, Keme së ka tru ihnimin. Ketre, ame la easa inine la Tusi Hmitrötr, easa “atre Akötresie,” qaane la nyipi inamacan. (Ite edomë 2:1-5) Nge ame la easa lapa mekun la Tusi Hmitrötr, easa thele troa atre la itre thiina i Iehova, me aja i Nyidrë kowe la fen, memine la thangane koi së. Maine tro sa kuca la köni ewekë cili, tro hë sa huliwane hnyawa la traeme së. Ngo nemene la itre xaa aqane tro sa huliwane la traeme së? Troa iëne la ketre götrane gaa pë mej me pane lapa caas. Hanawang la tulu i Iesu. Qëmekene tro Iesu a nyiqane cainöj trootro, hnei nyidrëti hna pane lapa ngöne la hnapapa koi 40 lao drai. (Luka 4:1, 2) Pine laka, nyidrëti caasi hi e cili, matre hnei nyidrëti hna catre thith koi Iehova me lapa mekun la aja ne la Keme i nyidrë. Celë hi lai ka hnëkë nyidrë kowe la itre itupath e thupen. w22.01 27-28 par. 7-8

Maine jë, tro la ketre qatre thup maine ketre trejin ka macaj a hamë eamo koi së, matre tro sa saze la aqane mekun me aqane ujë së. Hnene la ihnimi angeic koi së, matre angeic a hamë eamo jëne la Tusi Hmitrötr. Celë hi matre, loi e tro sa olene koi angeic me dreng me kapa madrin la eamo hna hamën. Eje hi, tha ka hmaloi kö troa kapa la ketre eamo hna hamën hnene la ketre atr. Maine jë, tro sa elëhni me drengakötrën la hna qaja. Pine nemen? Itre atr ka tha pexeje kö së matre jole koi së troa kapa ngöne la kola qaja la ketre thiina së ka ngazo. (Ate cai. 7:9) Maine jë, tro sa qeje kepine la aqane ujë së, maine mekuhnine la kepin matre kola hamë eamo koi së hnene lai trejin. Maine pena, tro sa elëhni göne la aqane hamëne angeice la eamo, me mekun ka hape: ‘Drei angeic matre troa hamë eamo koi ni? Ketre atr ka ngazo fe angeic!’ E cili, tro hë sa thipetrije la eamo me thele eamo hne së hna ajan thei itre xan. w22.02 8-9 par. 2-4

Hapeu, tro kö a tupathe la mejiune së kowe la itre hna amekötin hnei Iehova ngöne la fene ka hnyipixe? Pane mekune jë lo ka traqa kowe la angetre Isaraela, thupene la kola nuamele angatr qa Aigupito. Hnei itre xan hna eetr me mekune hmaca lo itre xen e Aigupito, me qaja angazone la mana qaathei Iehova. (Num. 11:4-6; 21:5) Hapeu, tro kö lai a hane traqa koi së thupene la akötr atraqatr? Thatre palakö së la etrune la huliwa hne së hna troa kuca elany, matre troa nyidrawan me aparadraisone la ihnadro. Maine jë, troa tru hnei huliwa së elany. Ngo hapeu, tro kö sa eetr kowe la itre hna hamën hnei Iehova ngöne la ijine cili? Maine tro sa kapa madrin la itre ewekë qaathei Iehova enehila, tro ha hmaloi koi së troa kapa la itre xan elany. w22.02 7 par. 18-19

Kola mama ngöne Zekaria 8:23, la hnaewekë hna hape , “atre Iudra” me “nyipunie,” tre, kola qaja la itre trejin hna iën. (Rom. 2:28, 29) Nge ame lo “ala [10] qa ngöne la itre qene hlapa asë,” tre, kola qaja la itre xaa mamoe. Angatr a “xölehuje” maine caasi memine la itre hna iën, me ce nyihlue i Akötresie. Ketre ame ngöne Ezekiela 37:15-19, 24, 25, hnei Iehova hna eatrëne la hna perofetan celë, me acasine la itre hna iën memine la itre xaa mamoe. Ame ngöne la hna perofetan, kola qaja la lue sinöe. Ame la itre ka mejiun troa mel e koho hnengödrai ke, angatre la sinöe “i Iudra” (tribu ne la itre joxu ne Isaraela ekö). Nge ame la itre ka mejiune troa mel e celë fen ke, angatre la sinöe “i Eferaima.” Hnei Iehova hna acasine la lue gurup cili, matre troa “caa sinöe.” Kolo lai a hape, angatr a ce nyihlue i Akötresie fene la musi Iesu Keriso.​—Ioane 10:16. w22.01 22 par. 9-10

Ame ngöne lo hneijine i Iesu, hnei itre xan hna hamë manie kowe la itre ka pë ewekë. Ngo öni Iesu ka hape, itre ka pi mama angatr. Nyipici, ka loi hi la hnei angatre hna kuca, ame pe, ka gufa koi Iehova. (Mat. 6:2-4) Nyipiewekë troa hetre nyipi kepin matre troa kuca la loi. Celë hi matre, loi e tro sa isa hnying ka hape: ‘Atre hi ni laka, troa kuca la loi. Ngo hapeu, eni kö a kuca? Nemene la kepin matre eni a kuca la loi?’ Ame Iehova ke Akötresie ka huliwa catr me trene men. (Gen. 1:2) Celë hi matre, ame la itre igötranene la wene la ua i Akötresie ke kola upi së troa catr huliwa. Hnei Iakobo hna cinyihan ka hape: “Meci hë la lapaun e pëkö huliwa.” (Iako. 2:26) Ketre tune fe, maine tro sa hetrenyi la itre xaa igötranene la thiina i Iehova, tro ha mama laka, kola huliwa ngöne la mele së la uati hmitrötre i Akötresie. w22.03 11-12 par. 14-16

Ame easë, itre Keresiano, itre huliwa së a aijijë së troa kuca la loi koi itre xan. Ngo hnei Peteru aposetolo hna qaja la ketre huliwa ka sisitria catr. Qëmekene troa upi së troa hmitrötr, hnei Peteru hna pane qaja ka hape: “Hnëkëne jë la itre mekune i nyipunie thatraqane la itre huliwa ka tru.” (1 Pet. 1:13) Nemene la itre huliwa cili? Öni Peteru ka hape, tro la itre Keresiano hna iën a “ ‘qaja trongëne la itre thiina ka mingöming’ ne la atre hë” angatr. (1 Pet. 2:9) Hnëqa ne la nöjei Keresiano enehila troa tro fë la maca ka loi. Tru la madrine së troa catre cainöj me inine la itre atr! (Mar. 13:10) Haawe, catre pi së amamane la ihnimi së koi Iehova me koi itre xan; me amamane la aja së troa “hmitrötr” ngöne la aqane ujë së. w21.12 13 par. 18

Lolo palahi la aqane goeëne Paulo la itre trejin. Atre hnyawa hi nyidrë la eisapengönene la atr ka kuca la ewekë ka ngazo memine la pengö së itre atr ka tha pexeje kö. Ngo tru la ihnimi Paulo kowe la itre trejin, matre hnei nyidrëti palahi hna goeëne la ka loi thei angatr. Maine jol koi angatr troa kuca la loi, tha nyidrëti kö a canga ameköti angatr. Nyidrëti pe a thele troa xatua angatr. Hanawang la aqane xatuane Paulo la lue trejine föe ne la ekalesia ne Filipi. (Fil. 4:1-3) Hnei Euodia me Sunetuke hna iwesitrë, matre ithatre hë nyidro. Ngo tha hnei Paulo kö hna canga ameköti nyidro. Hnei nyidrëti pe hna goeëne la ka loi thei nyidro laka, ka catre huliwa i Iehova nyidro, nge tru la ihnimi nyidro koi Akötresie. Hnei Paulo hna ithuecatre koi nyidro troa canga iloi. Eje hi, Paulo a goeëne la ka loi thei itre xan, nge celë hi ka xatua nyidrë troa madrin me easenyi catr kowe la itre trejin. w22.03 30 par. 16-18

Jëne la tingeting hna hamën hnei Iehova, kola lolo la hni së me itre mekuna së. Celë hi lai hna melën hnei Luz, ketre trejine föe. Öni angeic: “Eni a lapa caas, matre ame itre xaa ijin, eni a mekun laka, tha hnimi ni kö hnei Iehova. E cili, eni a canga thithi koi Iehova me qaja la itre aliene hning. Celë hi lai ka xatua ni troa xomihnine la itre akötr.” Kola mama ngöne la tulu i Luz laka, maine tro sa catre thith, tro ha tingeting me lolo la hni së. (Fil. 4:6, 7) Mejiune së laka, tro kö Iehova me Iesu a xatua së ngöne la kola meci la ketre sinee së. Ketre, kola ithuecatre koi së troa nyitipu Iehova me Iesu, me utipine la itre atr ngöne la hna cainöj. Nge kolo fe a akeukawane la hni së la easa atre laka, trotrohnine hi Iehova me Iesu la itre aliene hni së, nge aja i nyidro troa xatua së. Haawe, easa treqene ijine tro Iehova a “köletrije la itre trenge timidra qa ngöne la itre lue meke [së]”!​—Hna ama. 21:4. w22.01 15 par. 7; 19 par. 19-20

Hnei Iesu hna qaja la lue qëhnelö. Ame la hnapan, kola eatrongë së kowe la “gojenyi ka isaisa,” nge ame la hnaaluen, kola eatrongë së kowe la “gojenyi ka co.” (Mat. 7:14) Pëkö hnaakönine gojeny. Celë hi matre, loi e tro sa iëne hnyawa la gojenyi nyine tro sa xom ke, jëne mele së hi lai. Ame la “gojenyi ka isaisa” ke, tha jole kö troa trongën ej. Nge alanyimu la ka trongëne la gojenyi cili. Thatre kö angatr laka, Satana la ka upi angatr troa lapa ngöne la gojenyi cili ka tro kowe la mec. (1 Kor. 6:9, 10; 1 Ioane 5:19) Ame la hnaaluene gojeny ke, ka co, nge öni Iesu ka hape, ala xalaithe hi la ka trongën ej. Pine nemen? Tune la hna qaja hnei Tusi Hmitrötr, hnei Iesu hna hmekëne la itretre drei nyidrë göne la itre perofeta thoi.​—Mat. 7:15. w21.12 22-23 par. 3-5