Christmas—Ntak Ẹdiade Idem ke Edem Usiahautịn?

AKANI edinịm ke akpanikọ kiet ke Edem Usiahautịn anam ẹti Santa Claus eke Christmas. Oro edi se mbon Korea ẹnịmde ke akpanikọ ẹban̄a owo kiet emi ekerede Chowangshin, ndien ẹkeme ndikụt ukem n̄kpọ oro ke otu ndusụk mbon China ye mbon Japan.

Ẹkeda Chowangshin nte abasi emi esede aban̄a itie utem udia, abasi ikan̄ emi ekenyenede n̄kpọ ndinam ye utuakibuot nnọ ikan̄ eke Korea eset. (Ke eset, mbon Korea ẹkesidabade mbubek ikan̄ ẹsan̄a ye ntịn̄enyịn, ẹtịmde ẹkụt ẹte owo idehede inam mmọ ẹmi ẹnịme.) Ẹkenịm ẹte ke abasi emi ekekpeme edu uwem mbonubon ke isua, ndien ke oro ebede enye ama asan̄a ke otụn̄ikan̄ ye ekwa nsụn̄ikan̄ ọdọk aka heaven.

Nte ẹdọhọde, Chowangshin ekemen ntọt ọsọk edidem heaven ke ọyọhọ usen 23 ke ọfiọn̄ enyọn̄ December. Ẹkedori enyịn enye ndisan̄a ke ekwa nsụn̄ikan̄ ye otụn̄ikan̄ mfiak nnyọn̄ ndi ke utịt isua, adade mme utịp ye ufen edi nte ekemde ye edu uwem owo kiet kiet. Ke usen emi enye afiakde ọnyọn̄ edi, mbonubon ẹkenyene ndidomo mme tiande ke itie utem udia ye ke ebiet en̄wen ke ufọk. Mme ndise abasi itie utem udia oro ẹdi n̄kpọ efen oro ẹbietde Santa Claus—ẹkewụt enye nte esịnede ndatndat edisịnen̄kpọ! Ekesidi ido n̄wan eyen ndikịm sọks ke ido mbon Korea ndien ke ini etuep ada mmọ ọsọk ekaebe esie. Oro ekedi idiọn̄ọ nte ke enye eben̄e anyan uwem ọnọ ekaebe esie, sia mme usen ẹniọn̄de ẹkan ke usen oro ama ekebe.

Nte afo ukwe nte ndusụk n̄kpọ inemede mi ẹbietde Christmas? Mmọ ẹnyene mme ukem mbụk ye ido edinam: ekwa nsụn̄ikan̄, mme tiande, unọ enọ, sọks, akanieren emi esịnede ndatndat edisịnen̄kpọ, ye usenọfiọn̄. Edi, idịghe mme utọ mbiet n̄kpọ oro ẹkenam edi mmemmem n̄kpọ ndinyịme Christmas ke Korea. Ekpere ndidi edinịm Chowangshin ke akpanikọ ama ebe efep etisịm ini emi ẹkedade Christmas ke akpa ini ẹsịm Korea. Ke akpanikọ, ekese mbon Korea mfịn ifiọkke ke utọ edinịm ke akpanikọ oro akananam ama odu.

Nte ededi, emi anam an̄wan̄a nte mme ido edinam ẹmi ẹnyenede ebuana ye ini etuep ye utịt isua ẹkedade nsio nsio usụn̄ ẹsuana ẹsịm ofụri ererimbot. Ke ọyọhọ isua ikie inan̄ E.N., ufọkabasi emi ekenyenede akakan odudu ke Obio Ukara Rome ama okpụhọde enyịn̄ Saturnalia, usọrọ emana abasi utịn eke mme okpono ndem ke Rome, onyụn̄ anam emi edi ubak Christmas. Usọrọ Christmas ekedi edifiak ndemede mme ido edinam n̄kann̄kụk ẹmi ẹnọde isio enyịn̄. Oro akasan̄a didie edi ntre?

Udeme Emi Unọ Enọ Enyenede

Unọ enọ edi ido edinam kiet oro mîdehede ibe ifep. Ke anyan ini, mbon Korea ẹmekop akwa idatesịt ke ndinọ nnyụn̄ mbọ mme enọ. Emi ekedi ntak kiet oro akanamde usọrọ Christmas ọwọrọ etop ke Korea.

Ke Ekọn̄ Ererimbot II ama okokụre, mbonekọn̄ United States oro ẹkedụn̄de ke Korea ẹmi ẹkeyomde ndisọn̄ọ itie ebuana mmọ ye mbio obio ẹkeda mme ufọkabasi nte itie ndisobo nnyụn̄ ndeme mme enọ ye mme n̄kpọ un̄wam. Emi ekesitịbe akpan akpan ke Usen Christmas. Ediwak nditọwọn̄ ẹma ẹsika ufọkabasi ke ntak ọkpọsọn̄ udọn̄, ndien edi do ke mmọ ke akpa ini ẹkebọ mme enọ chocolate. Nte afo ekemede ndifiọk, ediwak mmọ ndien ẹkesitetie ẹbet Christmas efen.

Ye utọ nditọwọn̄ oro, Santa Claus ekedi owoekọn̄ America emi ayarade ndatndat uyaraibuot. Mme N̄ke 19:6 ọdọhọ ete: “Kpukpru owo ẹdi ufan owo enọ.” Ih, unọ enọ ama enen̄ede enyene ufọn. Edi nte afo ekemede ndibiere nto ufan̄ikọ oro, mme utọ enọ oro inọhọ nsọn̄ọ nte ke itie ufan emi ebịghide oyodu. Idem ke Korea, ediwak owo ẹdu ẹmi mîsịmke ufọkabasi aba toto nte ẹkebọ chocolate do ke ini uyen mmọ. Nte ededi, owo ikefreke iban̄a Christmas. Ke adianade ye usọp usọp n̄kọri eke ndutịm uforo ke Korea, ndutịm unyamurua ama ọkọri, ndien unọ enọ Christmas ekedi mmemmem usụn̄ ndinam mme edep-n̄kpọ ẹdọdiọn̄ ẹbiat okụk. Mbon mbubehe ẹma ẹda Christmas ẹnam udori ẹdiade etetịm awak.

Oro anam fi ọfiọk nte Christmas etiede ke Edem Usiahautịn mfịn. Ke ẹduakde ndida ebeubọk edu udep n̄kpọ ini Christmas nnam n̄kpọ, ẹsision̄o mbufa n̄kpọ ẹdi. Ẹsitọn̄ọ ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ini ndaeyo ẹnam ndutịm ndisuan etop n̄kpọurua. Urua esinyama akan ke utịt isua, ke adianade ye edidep mme enọ Christmas, mme kad, ye mme usanikwọ m̀mê ọkpọ umụmikwọ. Kamse, mme ndutịm usuanetop ẹsinam ukeuke uyen okop idiọkesịt edieke enye odude ke ufọk ndien mîbọhọ enọ ndomokiet ke usen emi ebemde Christmas iso!

Nte Usen Christmas asan̄ade ekpere, mme ufọkurua ye mme ikpehe ufọkurua ke Seoul ẹsiyọhọ ye mme owo ẹmi ẹkade do ndidep mme enọ, ndien ukem ntre ke edi ke ikpọ obio Edem Usiahautịn eken. N̄kpọisan̄ ẹsisịri usụn̄. Mme edep-n̄kpọ ẹsiyọhọ mme ufọkisen, mme ikpehe unam mbubehe, mme itie unyamudia, ye mme ufọk usọrọ okoneyo. Ẹsikeme ndikop uyom uyom usọrọ—uyom ikwọ. Ke usen emi ebemde Christmas iso, ẹsikụt iren ye iban ẹmi ẹkpade mmịn nte ẹkpọrọde ẹsan̄a ke efak oro mbio ẹdehede.

Sese nte enye etiede do. Christmas ke Edem Usiahautịn idịghe aba usen nduọkodudu emi mbon oro ẹdọhọde ke idi mme Christian ẹdade usụn̄. Nte an̄wan̄ade, ke Korea kpa nte edide ke itie en̄wen, ndutịm unyamurua ada usụn̄ ke ndidia akpakịp udori nto usen nduọkodudu Christendom emi. Nte ndutịm unyamurua, ndien, enyene ofụri nduduọhọ kaban̄a Christmas emi mîsan̄ake n̄kpọ ndomokiet ye edu Christ? Oyom mme ata Christian ẹnen̄ede ẹdụn̄ọde akpan n̄kpọ emi abuanade.

Ntọn̄ọ Christmas

Idiọk unam emi ẹmende ẹkesịn ke efọk unam ke ebiet ẹbonde nsio nsio unam osụk edi idiọk unam. Ndien ekpedi enyene-ndịk ndudue ndinịm ke akpanikọ nte ke ẹnam enye akabade edi ufene n̄kukụre koro enye odude ke efọk unam ke esisịt ini onyụn̄ etiede nte ke enye ke adara uwem ye n̄kpri nditọ esie. Ekeme ndidi afo omokop mbụk aban̄ade nte unam ekebịnede mme anamutom ke ebiet ẹbonde nsio nsio unam.

Ke ndusụk usụn̄ nnyịn imekeme nditịn̄ ukem oro mban̄a usọrọ Christmas. Ke akpa enye ekedi “idiọk unam” emi mîkodụhe ke Ido Ukpono Christ. Ke idak ekpri ibuotikọ oro “Ebuana Enyenede ye Saturnalia eke Rome,” The Christian Encyclopedia (ke usem Korean)a etịn̄ emi aban̄a Christmas:

“Saturnalia ye Brumalia eke mme okpono ndem ẹma ẹnen̄ede ẹdọn̄ n̄kam ke ọwọrọetop ido edinam anamde edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ odudu Ido Ukpono Christ ndimen enye mfep. Ekeme ndidi akwa edidem oro Constantine ndikada Sunday (usen Phœbus ye Mithras ọkọrọ ye Usen Ọbọn̄) ke akpan n̄kpọ . . . akanam mme Christian eke ọyọhọ isua ikie inan̄ ẹkere ke odot ndinam usen emana Eyen Abasi edi ke ukem ini ye eke ata utịn. Usọrọ mme okpono ndem emi asan̄ade ye uyom ye ndia ama enen̄ede ọwọrọ etop tutu mme Christian ẹkop idatesịt ndinọ ntak ẹkade iso ke usọrọ emi ye esisịt ukpụhọde ke edu m̀mê ke ido.”

Ndi afo ekere ke utọ idaha oro eketịbe ye unana ubiọn̄ọ ekededi? N̄wed ofụri orụk ifiọk oro ọdọhọ ete: “Mme ọkwọrọikọ ẹdide mme Christian ke Edem Usoputịn ye N̄kpet N̄kpet Edem Usiahautịn ẹma ẹyat esịt ẹban̄a nte ẹkedade usọrọ usen emana Christ ẹnam mbubru, ke adan̄aemi mme Christian ke Mesopotamia ẹkedọhọde ke nditọete mmọ ke n̄kan̄ Edem Usoputịn ẹkpono ndem ẹnyụn̄ ẹtuak ibuot ẹnọ utịn ke ntak emi ẹkedade usọrọ mme okpono ndem emi ẹdisịn ke ido ukpono mme Christian.” Ke akpanikọ, n̄kpọ ama akwan̄a toto ke ntọn̄ọ. N̄wed ofụri orụk ifiọk oro ọdọhọ ete: “Edi ẹma ẹsọsọp ẹnyịme usọrọ oro ndien enye ke akpatre ama enen̄ede ọdọn̄ n̄kam tutu idem edinam ukpụhọde eke mme Protestant ke ọyọhọ isua ikie efịtekiet ikekemeke ndimen enye mfep.”

Ih, ufọkabasi emi ekenyenede akakan odudu ama enyịme usọrọ abasi utịn, oro mîkedịghe ubak ata Ido Ukpono Christ. Enye ama enyene isio enyịn̄—kpa ye oro edu ukpono ndem esie okosụk ododu. Ndien enye ama an̄wam ndimen ukpono ndem mbuak ke mme ufọkabasi ẹmi ẹdọhọde ke idi mme Christian nnyụn̄ mbiat idaha eke spirit mme owo. Mbụk ọsọn̄ọ ke nte Christendom ọkọkọride, mbiara ido uwem ye mme afai afai ekọn̄ ẹma ẹda itie akpa edu “ẹma mme asua mbufo.”

Nte ini akade, ama ana in̄wan̄în̄wan̄ nte ke kpa ye abian̄a abian̄a enyịn̄ esie oro, Christmas ama enyene mbiet ukpono ndem emi enye ọkọtọn̄ọde oto emi edide uyom uyom usọrọ, ebeubọk un̄wọn̄ n̄kpọ, ndia, unek, unọ enọ, ye edida ikọn̄ mbana ufọk. Man ẹsịm akpan uduak ndutịm unyamurua—edinyam n̄kpọ awak—ẹmeda Christmas ẹnam n̄kpọ ke kpukpru usụn̄ nte ẹkekeme. Ndutịm usuanmbụk n̄kpọntịbe otoro enye; mme owo ẹkam ẹkekop inemesịt. Ke ikpehe mbubehe ke Seoul, ufọkurua oro anyamde ọfọn̄ idakidem kpọt ama odụk mbụk ekebe ndise ke ini ẹkemende eto Christmas emi ẹdade sụk ọfọn̄ idakidem ẹbana ẹnịm ke window esie. Ẹma ẹkeme ndikụt idaha Christmas, edi owo ikekwe idiọn̄ọ edidara Christ.

Ikike Emi N̄wed Abasi Ọnọde Kaban̄a Christmas

Nso ke nnyịn ikpep ito se mbụk owụtde do aban̄a ntọn̄ọ ye n̄kọri esie? Edieke owo mîtọn̄ọke ke akpa n̄kpaha ikpaha ọfọn̄idem m̀mê itọn̄ọfọn̄ ọfọn, n̄kukụre usụn̄ ndinen̄ede idaha emi edi nditọn̄ọ ntak n̄kpaha. Nte idịghe ntre? Kpa ye akpanikọ oro, ndusụk owo ẹdọhọ ẹte ke okposụkedi enye ọkọtọn̄ọde oto ukpono ndem ke utuakibuot nnọ utịn, Christendom enyịme Christmas. Ntre mmọ ẹkere ẹte ke ẹnyịme usen nduọkodudu emi nte usen emana Christ ẹnyụn̄ ẹnam ọwọrọ n̄kpọ efen.

Nnyịn imekeme ndikpep ọsọn̄urua n̄kpọ nto n̄kpọntịbe kiet ke mbụk oro akadade itie ke Judah eset. Ke 612 M.E.N., mbon Judah ẹma ẹda utuakibuot nnọ utịn eke mme okpono ndem ẹdụk temple ke Jerusalem. Nte ẹma ẹnyịme utọ utuakibuot mme okpono ndem oro ke ntak okodude ke ebiet emi ẹkeyakde ẹnọ edisana utuakibuot Jehovah Abasi? Ezekiel andiwet Bible ama ewet aban̄a nte ẹketuakde ibuot ẹnọ utịn ke temple Jerusalem: “Sese, ubọk owo edịp ye ition ke enyịn-usụn̄ temple Jehovah ẹda ke ufọt etehe ye itie-uwa . . . iso mmọ ẹnyụn̄ ẹse edem usiaha-utịn: ndien mmọ ẹtuak ibuot ẹnọ utịn ẹse edem usiaha-utịn. Ndien enye obụp mi, ete, Eyen owo, nte afo omokụt? Nte ufọk Judah ẹse edinam mbubiam emi mmọ ẹnamde mi ke ekpri n̄kpọ? koro mmọ ẹdade n̄kanubọk ẹyọhọ ke isọn̄, ẹnyụn̄ ẹfiak edem ẹyat mi esịt: ndien, sese, mmọ ke ẹdian ikọn̄ ke ibuo mmọ.”—Ezekiel 8:16, 17.

Ih, utu ke ndidi se ẹnyịmede, orụk utuakibuot mme okpono ndem oro ama esịn ofụri temple ke itiendịk. Mme utọ edinam oro ẹma ẹsuana ẹyọhọ Judah ẹnyụn̄ ẹtịp ẹsịn ke afai ye mbiara ido uwem nditara nsuana ke idụt oro. Ukem oro ke edi ke Christendom, emi ẹsikụtde mme edinam oro ẹtọn̄ọde ẹto Saturnalia emi edide utuakibuot nnọ utịn ke ini Christmas. Ke edide akpan n̄kpọ, isua ifan̄ ke Ezekiel ama ọkọbọ n̄kukụt oro, Jerusalem ama ọbọ ubiereikpe Abasi—mbon Babylon ẹma ẹsobo enye.—2 Chronicles 36:15-20.

Ekeme ndidi afo ama okụt nte se eyen ukpepn̄kpọ emi otode Korea eketịn̄de aban̄a ekpri Jesus, oro ẹkebụkde ke ibuotikọ emi ekebemde iso, edide n̄kpọ imam. Edi akpanikọ edi nte ke sia edide owo emi mînyeneke nnennen ifiọk aban̄ade Christ etịn̄, enen̄ede odot enye ndikanam n̄kpọ ntre. Emi ekeme ndinam mme owo ẹmi ẹsidiade Christmas ẹnen̄ede ẹkere n̄kpọ. Ntak-a? Koro Christmas okpu ndiwụt nnennen nte Christ etiede. Ke akpanikọ, emi edịp ata idaha esie idahaemi. Jesus idịghe aba nsekeyen emi odude ke usịnudia ufene.

Bible owụt ndien ndien ete ke Jesus edi Messiah idahaemi, okopodudu Edidem Obio Ubọn̄ Abasi eke heaven. (Ediyarade 11:15) Enye eben̄e idem ndida utịt nsọk ubuene ye unana inemesịt oro ndusụk owo mîsifreke iban̄a ke ini Christmas nte mmọ ẹdade enọ imaesịt ẹsọk itieutom unọ enọ mfọn.

Ke akpanikọ, Christmas idaha ufọn isọk mme idụt Christendom m̀mê mme idụt eken, esịnede mmọ oro ẹdude ke Edem Usiahautịn. Utu ke oro, enye ọwọn̄ọde ntịn̄enyịn ọkpọn̄ ata etop Christian emi aban̄ade Obio Ubọn̄ Abasi ye utịt idiọk editịm n̄kpọ oro odude ke emi. (Matthew 24:14) Nnyịn imọnọ fi ikot ite obụp Mme Ntiense Jehovah aban̄a nte utịt oro edisan̄ade edi. Ndien afo emekeme ndikpep nto mmọ mban̄a mme nsinsi edidiọn̄ oro ẹdidude ini oro ke isọn̄, ke idak ndausụn̄ Obio Ubọn̄ Abasi ye Edidem emi akarade, kpa Jesus Christ.—Ediyarade 21:3, 4.

[Ikọ idakisọn̄]

[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 6]

Christmas ama an̄wam ndimen ukpono ndem mbuak ke mme ufọkabasi ẹmi ẹdọhọde ke idi mme Christian

[Ndise ke page 5]

Ediwak nditọwọn̄ ẹma ẹsika ufọkabasi ke ntak ọkpọsọn̄ udọn̄ ẹkebọ mme enọ chocolate. Mmọ ndien ẹkesitetie ẹbet Christmas efen

[Ndise ke page 7]

Usen emi ebemde Christmas iso ke efak kiet ke ikpehe mbubehe ke Seoul, Korea

[Ndise ke page 8]

Christ idịghe aba nsekeyen edi edi okopodudu Edidem Obio Ubọn̄ Abasi