Mme N̄wed Emi Ẹsiakde ke N̄wed Mbono Esop Uwem ye Utom Nnyịn

FEBRUARY 3-9

it-1-E 522 ¶4

Ediomi

Ediomi Oro Abasi Akanamde ye Abraham. Anaedi ediomi oro Abasi akanamde ye Abraham ọkọtọn̄ọ ke ini Abram (Abraham) ekebede Akpa Euphrates aka Canaan. Ẹkenam Ediomi Ibet Moses isua 430 ke oro ebede. (Ga 3:17) Ke ini Abraham okodụn̄de ke Ur mbon Chaldea ke Mesopotamia, Jehovah ama ọdọhọ enye ọkpọn̄ do aka idụt oro imọ idiwụtde enye. (Ut 7:2, 3; Ge 11:31; 12:1-3) Exodus 12:40, 41 ọdọhọ ke ekedi isua 430 oro nditọ Israel ẹkedụn̄de ke Canaan ye Egypt esịm utịt, mmọ ẹwọn̄ọ ke ufụn Egypt kpa ‘usen oro.’ Nisan 14, isua 1513 mbemiso eyo Christ emi ekedide usen Passover, ke ẹkesio mmọ ke ufụn Egypt. (Ex 12:2, 6, 7) Emi ọwọrọ ke anaedi Abraham ekebe Akpa Euphrates aka Canaan ke Nisan 14, isua 1943 mbemiso eyo Christ, ndien ini oro ke ediomi oro Abasi akanamde ye enye ọkọtọn̄ọ. Abasi ama afiak owụt Abraham idem ke enye ama ekesịm Shechem ke Canaan onyụn̄ etịn̄ n̄kpọ en̄wen adian ke se enye ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ Abraham. Enye ọkọdọhọ ete, “Nyọnọ mfri fo isọn̄ emi.” Emi owụt ke ediomi oro enyene n̄kpọ ndinam ye un̄wọn̄ọ oro Abasi akanamde ke Eden, onyụn̄ owụt ke “mfri” oro ẹtịn̄de ẹban̄a do edidi owo, ndien ke enyene ubon emi enye editode. (Ge 12:4-7) Nte ini akakade, Abasi ama afiak etịn̄ n̄kpọ en̄wen adian ke ediomi oro enye akanamde ye Abraham, nte ẹwetde ke Genesis 13:14-17; 15:18; 17:2-8, 19; 22:15-18.

w89 7/1 3 ¶4

Ntak Afo Ọkpọdiọn̄ọde Akpanikọ Aban̄ade Abraham

Oro edi utịbe utịbe un̄wọn̄ọ, ndien Abraham ama okop ẹtịn̄de emi ke nsụhọde n̄kaha ini iba en̄wen. (Genesis 18:18; 22:18) Man anam emi osu, Abasi eyekam anam mme akpan̄kpa oro ẹdade ke ibuot mme ubon oro ẹkekpan̄ade ẹset. Uwem ẹdinọde utọ mme andiset oro ke akpanikọ edidi edidiọn̄, sia ekese mmọ ẹdisetde ẹdidụk ke idaha eke isọn̄ ebietde Paradise oro owo ke akpasarade ọkọduọkde. Ke oro ebede, ẹyekpep mmọ usụn̄ nte ẹdibọde edidiọn̄ eke nsinsi uwem.—Genesis 2:8, 9, 15-17; 3:17-23.

it-2-E 213 ¶3

Ibet

Se ntaifiọk ẹdiọn̄ọde ẹban̄a mbụkeset emi aban̄ade unyam isọn̄ anam mmọ ẹdọhọ ke ekesidi owo ama oyom ndidep isọn̄, ẹmen enye ẹka ebiet emi enye edidade ikụt ofụri isọn̄ oro ye adan̄a esie. Edieke enye ọdọhọde “mmokụt,” oro esiwụt ke enye enyịme ndidep isọn̄ oro. Ke ini Jehovah ọkọdọhọde Abraham ke iyọnọ enye isọn̄ Canaan, enye ama ọdọhọ Abraham ada ese ofụri ikpehe mbinan̄ isọn̄ oro. Abraham ikọdọhọke, “mmokụt.” Etie nte ntak ekedi ke Abasi ọkọdọhọ ke mfri Abraham ke imọ idinọ Isọn̄ Un̄wọn̄ọ oro nte ini akade. (Ge 13:14, 15) Abasi ama ọdọhọ Moses emi akadade ke ibuot nditọ Israel ‘ese’ isọn̄ oro, ndien edieke se ntaifiọk ẹtịn̄de ẹban̄a ‘ndikụt isọn̄’ edide akpanikọ, oro okowụt ke ọtọn̄ọde ke ini oro, nditọ Israel ẹdinyene isọn̄ oro. Joshua ekenyene ndida mmọ ndụk isọn̄ oro. (De 3:27, 28; 34:4; se n̄ko se Satan akanamde ye Jesus ke Mt 4:8.) N̄kpọ en̄wen emi edep-isọn̄ ekesinamde ekesidi ndisan̄a nse ofụri isọn̄ oro enye oyomde ndidep m̀mê ndidụk isọn̄ oro man ada enye enyene. (Ge 13:17; 28:13) Ndusụk n̄wed eset ẹwụt ke ẹma ẹsibat mme eto emi ẹdade ke isọn̄ ẹsịn ke okụk emi ẹdinyamde isọn̄ oro.—Men Ge 23:17, 18 domo.

it-2-E 683 ¶1

Oku

Melchizedek emi ekedide edidem Salem ekedi n̄wọrọnda oku (ko·henʹ). Bible isiakke ete ye eka esie, inyụn̄ itịn̄ke ini emi enye akamanade ye ini emi enye akakpade. Idịghe owo akakpa ọkpọn̄ itie oku ọnọ enye, owo ikonyụn̄ idaha itie esie nte oku. Melchizedek ekedi edidem ye oku. Itie oku esie ama okpon akan eke mme oku emi ẹketode ubon Levi sia ẹkeme ndidọhọ ke Levi ama ekpe ọyọhọ mbak duop ọnọ enye. Se inamde idọhọ ntre edi ke Levi okosụk ododu ke idem Abraham ke ini Abraham ọkọnọde Melchizedek ọyọhọ mbak duop, ndien Melchizedek ọdiọn̄ Abraham. (Ge 14:18-20; Heb 7:4-10) Mme n̄kpọ emi anam Melchizedek ada aban̄a Jesus Christ emi edide “oku ke nsinsi ke ukem usụn̄ oro Melchizedek ekedide.”—Heb 7:17.

FEBRUARY 10-16

it-1-E 817

Ndudue, Ndikụt Ndudue

Edi mme owo ẹsiwak ndinam ndudue ke ini mmọ ẹnamde n̄kpọ. Idụhe owo emi mîsinamke ndudue sia kpukpru owo ẹkedada idiọkn̄kpọ ẹmana. (Ro 5:12; Ps 51:5) Edi Jehovah, emi ke idemesie ọfọnde ama, “[etịm] ọfiọk nte ẹbotde nnyịn, emeti ete ke nnyịn idi ntan,” enye esinyụn̄ atua nnyịn mbọm. (Ps 103:13, 14) Noah ama ọsọn̄ọ ada ye Abasi onyụn̄ okop uyo esie, ntak edi oro Abasi ọkọdọhọde ke enye “anana ndudue ke otu mbon eyo esie.” (Ge 6:9) Enye ọkọdọhọ Abraham ete: “San̄a ke iso mi nyụn̄ nana ndudue.” (Ge 17:1) Okposụkedi emi Noah ye Abraham mîkọfọnke ima ẹkenyụn̄ ẹkpade, Jehovah emi ‘esede esịt owo’ ọkọdọhọ ke mmọ ẹma ẹnana ndudue. (1Sa 16:7; men 2Nd 20:3 ye 2Ch 16:9 domo.) Enye ọkọdọhọ ke nditọ Israel ‘ẹnyene ndinana ndudue ke enyịn Jehovah Abasi mmọ.’ (De 18:13; 2Sa 22:24) Enye ama ọnọ mfọnmma Eyen esie (Heb 7:26) edikpa afak nnyịn, ndien oro anam enye ekeme ndikot mbon emi ẹbuọtde idem ye Eyen esie ẹnyụn̄ ẹkopde uyo esie ‘ndinen owo.’ Edi enye ndikot mme owo ‘ndinen’ inamke enye okûdi edinen Ebiereikpe.—Ro 3:25, 26.

it-1-E 31 ¶1

Abraham

Mmọ ẹma ẹdụn̄ ke Canaan n̄kpọ nte isua duop, edi Sarah isụk inyeneke eyen. Ntre, Sarah ama emen Hagar, ofụn an̄wan esie emi okotode Egypt, ọnọ Abraham ebe esie ọdọ. Abraham ama enyịme. Ntre, ke isua 1932 mbemiso eyo Christ, Hagar ama aman Ishmael ini Abraham ekedide isua 86. (Ge 16:3, 15, 16) Nte ini akakade, Abasi ama ọnọ Abraham idiọn̄ọ m̀mê ufịkn̄kpọ ndiwụt ke imodụk san̄asan̄a ediomi ye enye. Jehovah ọkọdọhọ Abraham enịm kpukpru irenowo ke ufọk esie mbobi. Emi eketịbe ke isua 1919 mbemiso eyo Christ, ini Abraham ekedide isua 99. Ini oro ke Jehovah okokpụhọ enye enyịn̄, ọdọhọ ke enye ikereke aba Abram, ke edikere Abraham, ‘koro iyanam enye edi ete ediwak idụt.’ (Ge 17:5, 9-27; Ro 4:11) Esisịt ini ke oro ebede, angel ita ẹma ẹka ẹkese Abraham, ndien enye ama akama mmọ isen ke enyịn̄ Jehovah. Mmọ ẹma ẹdọhọ ke Sarah oyoyomo onyụn̄ aman eyeneren ke isua oro edide!—Ge 18:1-15.

it-1-E 460-461

Ubatini

Jehovah ọkọdọhọ Abram (Abraham) ete: “Tịm fiọk ete ke mfri fo eyedi esenowo ke esenidụt, ndien mmọ ẹyenam n̄kpọ ẹnọ idụt oro, idụt oro oyonyụn̄ efịk mmọ ke isua ikie inan̄.” (Ge 15:13; se n̄ko Ut 7:6, 7.) Jehovah eketịn̄ ikọ emi mbemiso Isaac, emi ekedide “mfri” oro ẹken̄wọn̄ọde, amanade. Ke isua 1932 mbemiso eyo Christ, Hagar ofụn an̄wan Sarai emi okotode Egypt, ama aman Ishmael ọnọ Abram, ndien ke isua 1918 mbemiso eyo Christ, Isaac ama amana. (Ge 16:16; 21:5) Edieke ọtọn̄ọde ke ini emi nditọ Israel ẹkewọrọde ke Egypt, oro edi, ini emi ‘ufịk’ oro eketrede (Ge 15:14), abat isua 400, edinọ fi isua 1913 mbemiso eyo Christ. Isaac ekedi n̄kpọ nte isua ition ini oro. Etie nte ini oro ke ẹkesio enye ke eba, ndien enye ama ededi “esenowo ke esenidụt.” Ini oro ke ufịk oro ọkọtọn̄ọ, oro edi, ini Ishmael ‘akasakde Isaac nsahi’; Ishmael ekedi n̄kpọ nte isua 19 ini oro. (Ge 21:8, 9) Okposụkedi emi mme owo mfịn ẹkemede ndida nsahi oro nte mbre nditọwọn̄, ikedịghe ntre ke eyo Abraham. Se Sarah akanamde aban̄a nsahi oro, ye Abasi ndinyịme Abraham ebịn Hagar ye Ishmael eyen esie, owụt ke emi ikedịghe n̄kpọ mbubru. (Ge 21:10-13) Abasi ndikanam ẹwet mbụk emi ke Bible owụt n̄ko ke ini oro ke ufịk isua 400 oro ọkọtọn̄ọ, ndien ufịk oro eketre ke ini nditọ Israel ẹkewọrọde ke Egypt.—Ga 4:29.

it-1-E 778 ¶4

Ndiwọrọ ke Egypt

“Ke ọyọhọ emana inan̄.” Ana iti ke Jehovah ọkọdọhọ Abraham ke nditọ esie ẹyefiak ẹdidụn̄ ke isọn̄ Canaan ke ọyọhọ emana inan̄. (Ge 15:16) Okposụkedi emi Bible owụtde ke mme owo ẹma ẹsidu uwem enen̄ede ebịghi ke eset, nditọ Abraham ẹma ẹkan emana inan̄ ke ofụri isua 430 oro, ọtọn̄ọde ke ini oro ediomi emi Abasi akanamde ye Abraham ọkọtọn̄ọde tutu esịm ini emi mmọ ẹkewọrọde ke Egypt. Edi mmọ ẹkedụn̄ ke Egypt isua 215 kpọt. Edieke ẹtọn̄ọde ke ini emi mmọ ẹkedụkde isọn̄ Egypt ẹbat emana mmọ, edidi emana inan̄. Da esien Levi ke uwụtn̄kpọ: (1) Levi, (2) Kohath, (3) Amram, ye (4) Moses.—Ex 6:16, 18, 20.

FEBRUARY 17-23

w88 5/15 23 ¶4-5

Nte Akanam Owo Ekededi Okụt Abasi?

Idahaemi edi mmemmem n̄kpọ ndidiọn̄ọ ntak emi Abraham eketịn̄de ikọ ye angel etịn̄ikọ ke ibuot Abasi emi ekemende idem owo esịne nte n̄kpọ eke Abraham eketịn̄de ikọ ọnọ Jehovah Abasi ke idemesie. Sia angel emi eketịn̄de ukem ukem se Abasi okoyomde nditịn̄ nnọ Abraham okonyụn̄ adade ke ibuot Esie, mbụk Bible ekeme ndidọhọ nte ke “Jehovah owụt enye idem.”—Genesis 18:1.

Ti ete ke angel etịn̄ikọ ke ibuot Abasi ekeme nditịn̄ mme etop Esie ata ukem ukem nte urụk ukopikọ m̀mê radio ekemede ndimen ikọ nnyịn nsọk owo efen. Ntem, ekeme ndin̄wan̄a usụn̄ nte Abraham, Moses, Manoah, ye mmọ eken ẹkekemede nditịn̄ ikọ ye angel emi emende idem owo esịne nte n̄kpọ eke mmọ ẹketịn̄de ẹnọ Abasi. Ke adan̄aemi mme utọ owo emi ẹkemede ndikụt mme angel emi ye ubọn̄ Jehovah oro mme angel ẹkeyarade, mmọ ikekemeke ndikụt Abasi. Ntem, emi ke baba usụn̄ kiet ituahake ye ikọ apostle John: “Akanam baba owo kiet ikwe Abasi.” (John 1:18) Se irenowo emi ẹkekụtde ẹkedi mme isụn̄utom ẹdide angel, ikedịghe Abasi ke idemesie.

FEBRUARY 24–MARCH 1

w89 7/1 20 ¶9

Abraham—Uwụtn̄kpọ Ọnọ Ofụri Mmọ Oro Ẹyomde Itieufan Abasi

⁹ Abram ama onyịme ye edinam uwụt mbuọtidem en̄wen. Nte mbụk ọdọhọde ete: “Enye anam itieuwa do ọnọ Jehovah.” (Genesis 12:7) Eyedi emi ama esịne ediwa uwa eke unam, koro ikọ Hebrew oro adade ọnọ “itieuwa” ọwọrọ “itie emi ẹwade uwa.” Ke ukperedem, Abram ama afiak anam mme edinam uwụt mbuọtidem emi ke ebiet en̄wen ke isọn̄ emi. Ke adianade do, enye ‘ama onyụn̄ okot Jehovah ke enyịn̄.’ (Genesis 12:8; 13:18; 21:33) Usem Hebrew oro “kot ke enyịn̄” ọwọrọ n̄ko “tan̄a (kwọrọ) enyịn̄.” Mbonufọk Abram kpa ye mbon Canaan ẹnyene ndidi ẹma ẹkop enye atan̄ade enyịn̄ Abasi esie, Jehovah uko uko. (Genesis 14:22-24) Ukem ntre, kpukpru mmọ oro ẹyomde itieufan Abasi mfịn ẹnyene ndiseme n̄kot enyịn̄ esie ke mbuọtidem. Emi eyesịne edibuana ke an̄wan̄wa utom ukwọrọikọ, ‘kpukpru ini ẹwade uwa ekọm ẹnọ Abasi, kpa mfri n̄kpọkinua eke ẹkponode enyịn̄ esie.’—Mme Hebrew 13:15; Rome 10:10.