“N̄kọri Emem”?

“N̄KỌRI EMEM.” “Oh, Nso Emem Emem Ererimbot.” “Emem ke Asuana ke Kpukpru Ebiet.” Mmọemi ẹkedu ke otu ibuotikọ n̄wedmbụk n̄kpọntịbe oro akaduaide mme andikot idem ke isua kiet m̀mê iba ẹmi ẹkebede. Ke ofụri ererimbot, mbụk ndikpụhọde n̄kpọn̄ n̄kpọ oyomonsia ye nsobo ndụk eti mbụk ekedi n̄kpọ nduaidem. Nso ikotịbe?

Ke akamba udomo, ke ndondo emi, ikpọ en̄wan ẹma ẹtre ofụri ofụri mîdịghe ẹma ẹsụhọde ubọk ke ufan̄ ọfiọn̄ ifan̄. Ke Africa, emem ‘ama ọtọn̄ọ ndidu’ ke Angola. Ke Ufọt Ufọt Asia, Soviet Union ama osion̄o mbonekọn̄ esie ke Afghanistan. Ke Ufọt Ufọt America, en̄wan ke ufọt ukara Nicaragua ye mbon nsọn̄ibuot Contra ama odobo. Ke N̄kan̄ Edem Usụk Usiahautịn Asia, mbon Vietnam ẹma ẹnyịme ndiwọrọ n̄kpọn̄ Kampuchea. “N̄kọri emem” ama akam osịm Middle East ke ini ẹkọn̄ uduọkiyịp ke ufọt Iran ye Iraq ke akpatre okosịmde utịt.

Iso-ọfọn se ikam idotde ntịn̄enyịn ikan ekedi obufa idaha emi odude ke ufọt ikpọ odudu ukara. Ke ntuaha isua 40 ama ekebe, ekedi ọkpọsọn̄ n̄kpọ owo ndinịm mme ekikere emem, utịn̄ikọ kaban̄a ufọn edem mbiba, ye ikpọ edinam usịn emem ke ufọt Soviet Union ye United States ke akpanikọ. Akande oro, nte ekemde ye The Economist, Europe idahaemi emenyene mbịghi-n̄kan ikpehe ini oro ekọn̄ mîdụhe ke ofụri n̄wetnnịm mbụk esie. Ke akpanikọ, emem odu ke mbụk.

Nso ke emi ọwọrọ? Nte mbon ukaraidem ẹdu ke idaha ndinọ “emem ke eyo nnyịn”? Ke isua aba-ye-duopekiet ẹmi ẹkebede, akpan isụn̄utom ukara Britain oro, Neville Chamberlain, eketịn̄ ikọ ẹmi. Mmọ ẹkedi ata ikọ mbubru ibio ibio ini ke ukperedem, ke ini ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba akasiahade. Nte ikọ ẹmi idahaemi ẹyedi akpanikọ ke akpatre?