Isio N̄ka​—⁠Nso ke Mmọ Ẹdi?

FEBRUARY 28, 1993​—⁠se iwakde ikan mme ekpeme mbet ikie ẹma ẹbụn̄ọ ẹdụk okụre ufọk oro ediwak irenowo, iban ye nditọwọn̄ ẹkedụn̄de. Uduak ekedi ndiyom mme n̄kpọekọn̄ oro ibet mînyịmeke nnyụn̄ mmụm mmọ oro ẹkerede ke ẹdi mme abiatibet. Mbonutom ẹmi, nte ededi, ẹma ẹdu ke n̄kpaidem ke ini mme itiatikan̄ ẹketode esịtufọk oro ẹdep ẹbịne mmọ. Mmọ n̄ko ẹma ẹwọn̄ọde ẹda ẹtop ikan̄.

Owo duop ẹma ẹkpa ndien ediwak owo ẹma ẹda unan ke ntuaha emi. Ke ufan̄ usen 50 oro ẹketienede, mme ekpeme mbet ke mme itie ikie ẹma ẹkan okụre oro ẹkụk ye ediwak ikan̄ ndin̄wana ekpri ekọn̄. Ntuaha emi akada okosụn̄ọ ke en̄wan oro owo 86, ẹsịnede nditọwọn̄ 17 ke nsụhọde n̄kaha ẹkekpan̄ade.

Edi anie ekedi asua oro? Otu mbon ntịme oro ẹdade n̄kpọsọn̄ ibọk? Mbon en̄wan ukpụhọ ukara? Baba. Nte afo ekemede ndifiọk, “asua” oro ekedi otu mme ẹnyene ifiọpesịt mbon ido ukpono, mbon isio n̄ka. Afanikọn̄ mmọ ama anam ndedịbe n̄ka kiet odu ke ufọt ufọt unaisọn̄ Texas, U.S.A., kpa ebiet ntịn̄enyịn ofụri ererimbot. Ndutịm usuanetop ama asuan etop ke kpukpru ebiet ndien n̄wedmbụk n̄kpọntịbe ọkọyọhọ ye udịm udịm ntọt, ndụn̄ọde, ye mme utịn̄ikọ ẹban̄ade mme n̄kpọndịk oro ẹdude ke ndinyene ebeubọk ifiopesịt mban̄a isio n̄ka.

Ẹma ẹti mme owo ẹban̄a uwụtn̄kpọ ini edem ẹmi mme adaiso isio n̄ka ẹkedade mme andibuana ẹkesụn̄ọ ke n̄kpa: uwotowo oro isio n̄ka Manson okowotde ke California ke 1969; akpakịp uwotidem eke mbon isio n̄ka eke 1978 ke Jonestown, Guyana; ediomi uwotowo ye uwotidem eke 1987 ke Korea emi Park Soon-ja, adausụn̄ ke isio n̄ka ekedide ntak, emi okosụn̄ọde ke mme andibuana 32 ndikpan̄a. Ke edide akpan n̄kpọ, n̄wakn̄kan ke otu mme owo ẹmi ẹkedọhọ ke idi mme Christian ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke imonịm Bible ke akpanikọ.

Nte an̄wan̄ade, ediwak owo oro ẹwụtde ukpono ẹnọ Bible nte Ikọ Abasi ẹdu ke n̄kpaidem ẹban̄a utọ esuene esuene usụn̄ oro mbon isio n̄ka ẹmi ẹdade N̄wed Abasi ẹnam n̄kpọ ke ukwan̄ usụn̄. Nte utịp, ke ediwak isua ẹmi ẹbede, ẹsiak mme esop ke ediwak itie ikie ye uduak edise se mme isio n̄ka ẹnamde nnyụn̄ nyarade mme enyene-ndịk edinam mmọ. Nta mme anam ndụn̄ọde mban̄a ido edinam isio n̄ka ẹbemiso ẹtịn̄ ẹte ke obufa tọsịn isua kiet emi edide ke isua ifan̄ ke iso ekeme ndinam mme isio n̄ka ẹtara ẹsuana usọp usọp. Magazine mbụk n̄kpọntịbe kiet ọkọdọhọ ete ke nte otu oro ẹsibiọn̄ọde edinam isio n̄ka ẹtịn̄de, ke ediwak tọsịn isio n̄ka ẹdu “ẹdude ke mben̄eidem ndikara fi, ndikara ekikere fo, ndibiat ukpọn̄ fo. . . . Ibat ibat ẹkama n̄kpọ en̄wan edi ẹda nte ke n̄wakn̄kan edi n̄kpọndịk. Mmọ ẹyebian̄a fi ẹnyụn̄ ẹbọ fi okụk ye inyene fo, ẹnam ndutịm ndọ fo ẹnyụn̄ ẹnam ndutịm ndibụk fi.”

Nso ke Isio N̄ka Edi?

Ikọ oro “isio n̄ka” edi se ediwak owo ẹmi ẹtiede nte ifiọkde se enye ọwọrọde ọyọhọ ọyọhọ ẹdade nte mîdotke. Man ndutịme okûdu, ndusụk mme ẹkpep ukpepn̄kpọ ido ukpono ẹnen̄ede ẹfep ndida ikọ oro.

The World Book Encyclopedia anam an̄wan̄a ete “nte ekemde ye ido edinam, ikọ oro, isio n̄ka etịn̄ aban̄a orụk utuakibuot m̀mê edinam ekededi oro ẹsinịmde.” Ọkọn̄ọde ke emi, ẹkeme ndidọhọ ke kpukpru esop ido ukpono ẹdi isio n̄ka. Nte ededi, ke ndida enye ke ntatara usụn̄ mfịn, ikọ oro “isio n̄ka” enyene isio isio se ọwọrọde. Kpa n̄wed-ofụri-orụk ifiọk oro ọdọhọ ete ke “ọtọn̄ọde ke ufọt iduọkisua 1900, nte ẹsiode mme isio n̄ka etop anam se ikọ oro ọwọrọde okpụhọde. Mfịn, ẹda ikọ oro nditịn̄ mban̄a mme otu oro ẹtienede oduuwem adausụn̄ emi otorode mbufa ukpepn̄kpọ ye mme edinam oro mîdịghe kpukpru owo ẹnyịme.”

Ke onyịmede ọwọrọetop usụn̄ oro ẹsidade ikọ emi, magazine Newsweek anam an̄wan̄a nte ke isio n̄ka “esiwak ndidi ekpri, mben̄e otu emi mme andibuana ẹbọde idiọn̄ọ mmọ ye uduak ẹto owo kiet emi enyenede odudu.” Kpasụk ntre, magazine Asiaweek ọdọhọ ete ke “ikọ oro [isio n̄ka] ke idemesie in̄wan̄ake, edi enye esiwak ndida mban̄a obufa ido ukpono oro ẹbọpde ẹkanade adausụn̄ emi enyenede odudu, emi esiwakde nditịn̄ mban̄a idemesie nte idide mbiet Abasi.”

Ikọ oro ẹkedade ke ubiere oro kpukpru owo ẹkenyịmede ke ọyọhọ mbono 100 eke Esop Idụt Maryland, U.S.A., ọnọ n̄ko ekikere oro mîwụtke ukpono ọnọ ikọ oro, isio n̄ka. Ubiere oro ọdọhọ ete ke “isio n̄ka edi otu m̀mê n̄ka oro owụtde ebeubọk ukpono ọnọ owo m̀mê ekikere onyụn̄ adade ukwan̄ n̄kari n̄kari usụn̄ nneminua ye mbukpek man ẹmenede mme utịtmbuba mme adausụn̄ mmọ.”

Nte an̄wan̄ade, ẹwak ndidiọn̄ọ mme isio n̄ka nte ẹdide mme otu ido ukpono ye mme isa isa ekikere ye mme edinam oro ẹtuahade ye se ẹnyịmede mfịn nte nnennen edu unam n̄kpọ n̄kaowo. Mmọ ẹsiwak ndinịm mme edinam ido ukpono mmọ ke ndịbe. Ediwak ke otu isio n̄ka ẹmi ẹsinen̄ede ẹsio idem ẹnịm nsannsan ke mme otu. Ukpono oro mmọ ẹnyenede ẹnọ owo oro ọnịmde idem nte adausụn̄ esiwak ndidi eke ofụri ofụri esịt ye san̄asan̄a. Ediwak ini mme adausụn̄ ẹmi ẹsinam inua nte idide mmọemi Abasi emekde m̀mê idem idide Abasi ke uduot.

Ke ndusụk idaha, mme esop oro ẹsibiọn̄ọde edinam isio n̄ka ye ufọkutom usuanetop ẹsitịn̄ ẹban̄a Mme Ntiense Jehovah nte isio n̄ka. Ediwak ibuotikọ n̄wedmbụk n̄kpọntịbe eke ndondo emi abuan Mme Ntiense ye mme otu ido ukpono oro ẹfiọkde kaban̄a mme eyịghe eyịghe edinam mmọ. Edi nte odot nditịn̄ mban̄a Mme Ntiense Jehovah nte ekpri mben̄e otu ido ukpono? Mbon isio n̄ka ẹsiwak ndisio idem nnịm nsannsan n̄kpọn̄ mme ufan, ubon, ye idem n̄kaowo ke ofụri ofụri. Nte oro edi akpanikọ aban̄a Mme Ntiense Jehovah? Ndi Mme Ntiense ẹsida n̄kari n̄kari ye ukwan̄ usụn̄ ndinyene mme andibuana?

Ẹdiọn̄ọ mme adausụn̄ isio n̄ka nte ẹsidade n̄kari n̄kari usụn̄ ndikara ekikere mme anditiene mmọ. Nte uyarade ekededi odu nte ke Mme Ntiense Jehovah ẹsinam emi? Nte utuakibuot mmọ edi ke ndịbe? Nte mmọ ẹtiene ẹnyụn̄ ẹtuak ibuot ẹnọ adausụn̄ edide owo? Ke ibio ibio, nte Mme Ntiense Jehovah ẹdi isio n̄ka?

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 3]

Jerry Hoefer/Fort Worth Star Telegram/Sipa Press