Mfịna Utụk Idahaemi

“Nnyịn ida akpanikọ ẹmi nte se iwọrọde iwụt idem, nte ke ẹbot kpukpru owo ukem ukem, nte ke Andibot mmọ ọmọnọ mmọ Unen oro owo mîkemeke ndibọ, nte ke otu mmọemi ẹdi Uwem, Ifụre ye ediyom Inemesịt.”—Ntọt Ukaraidem, oro United States ekenyịmede ke 1776.

“Kpukpru owo ẹmana nte nditọisọn̄ ẹnyụn̄ ẹnyene ukem unen.”—Uwetn̄kpọ Unen Owo ye eke Eyenisọn̄, emi Akwa Ufọkmbet France ekenyịmede ke 1789.

“Kpukpru owo ẹmana nte nditọisọn̄ ẹnyụn̄ ẹnyene ukem ukpono ye unen.”—Uwetn̄kpọ Ofụri Ekondo Kaban̄a Unen Owo, emi Akwa Mbono Edidiana Mme Idụt ekenyịmede ke 1948.

EYỊGHE ndomokiet idụhe iban̄a oro. Mme owo ke ofụri ererimbot ẹnyene udọn̄ ndidi ukem. Edi ke mfụhọ, akpanikọ oro nte ke ẹtịn̄ ekikere edidi ukem ndien ndien ntre ọsọn̄ọ nte ke tutu emi ubonowo idịghe ukem.

Ndi owo ekededi ekeme ndinen̄ede mfan̄a nte ke idahaemi ke utịt ọyọhọ isua ikie 20 emi ke mme n̄kpọ ẹmekabade ẹfọn ẹkan? Nte kpukpru nditọisọn̄ United States ye France, m̀mê mbon ẹmi ẹtode ekededi ke otu idụt 185 ẹdide mme andibuana ke Edidiana Mme Idụt, ẹnen̄ede ẹnyene ukem unen emi ẹdọhọde nte mmọ ẹkedade-da ẹmana?

Okposụkedi ekikere unana utụk ke otu kpukpru owo ekemede ndidi “se iwọrọde iwụt idem,” idịghe kpukpru owo ẹkpekpere ndinyene mme unen “Uwem, Ifụre ye ediyom Inemesịt.” Ke uwụtn̄kpọ, nte ikpọdọhọ ke kpukpru owo ẹnyene ukem unen udu uwem ke ini anade eyenọwọn̄ ke Africa abuana abiaibọk kiet ye owo 2,569 en̄wen, ke adan̄aemi eyenọwọn̄ ke Europe abuanade ye owo 289 kpọt? Mîdịghe nte ukem ifụre ye ediyom inemesịt odu ke ini mbahade kiet ke itie ita ke otu nditọiren ye mbahade iba ke itie ita ke otu nditọiban ke India ẹdikọride ẹkponi nte mbon oro mîfiọkke n̄wed, ke adan̄aemi ke mme idụt nte Japan, Germany, ye Great Britain, ekperede ndidi kpukpru nditọwọn̄ ẹnyene idotenyịn ubọ ukpep?

Ndi mme owo ke mme idụt Ufọt Ufọt America ẹmi ẹnyenede $1,380 ke owo ke ẹbaharede ukem ukem ẹnyene ukem “ukpono ye unen” ke uwem nte mme owo ke France, ẹmi ẹnyenede $24,990 ke owo ke ẹbaharede ukem ukem? Ndi nsek eyenan̄wan Africa emi enyenede idotenyịn uwem isua 56 edi ukem ye nsek eyenan̄wan Edem Edere America emi enyenede idotenyịn uwem isua 79?

Utụk enyene nsio nsio ikpehe, ndien kpukpru mmọ ẹdiọk. Utụk ke mme idaha udu uwem ye mme ifet usọbọidem ye ubọ ukpep ẹdi sụk ubak ke otu mmọ. Ndusụk ini ukpụhọde eke ukaraidem, eke orụk, m̀mê eke ido ukpono ẹsitọ ubahade ke ndinam mme owo ẹtaba uku ye ifụre mmọ. Kpa ye ofụri ikọ oro ẹtịn̄de ẹban̄a unana utụk, nnyịn idu uwem ke ererimbot utụk. Ukem nte mfịna—“ntak ntatara m̀mê akwa ukụt,” nte ẹkabarede ikọ oro—utụk esịm kpukpru idaha n̄kaowo. Ubiak emi enye adade edi utọ nte unana, udọn̄ọ, unana ifiọk, unana utom, ye asari enen̄ede abiak owo.

“Ẹbot kpukpru owo ukem ukem.” Nso inem inem ekikere! Edi n̄kpọ mmọn̄eyet didie ntem nte ke ata idem n̄kpọ edi ata isio!

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 3]

UN PHOTO 152113/SHELLEY ROTNER