Mbụk Eyouwem

Ẹma Ẹnọ Mi San̄asan̄a N̄kpọ-Akpa

NTE CAROL ALLEN OBỤKDE

N̄kodu ikpọn̄, mfatde obufa ediye n̄wed mi n̄kama. Ndịk ama anam mi, ndien mmọn̄eyet ama ewet osụhọde mi ke iso. Kamse, n̄kedi ekpri eyenan̄wan isua itiaba kpọt oro okosopde ke esen esen obio, oro ediwak owo tọsịn ke mme itie duop ẹkekande ẹkụk!

KE NDONDO emi, se ikperede isua 60 ke ukperedem, ami ye Paul ebe mi ndika ediye Itie Unọ Ukpep Enyọn̄-Ukpeme ke Patterson, New York, ama anam mi nti n̄kpọntịbe ini uyen oro in̄wan̄în̄wan̄. Ẹkekot enye do edidụk ọyọhọ otu iba eke ufọkn̄wed mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a eke Mme Ntiense Jehovah.

Nte nnyịn ikesede ikanade nyayama barakọn̄, mma n̄kụt akamba ndise oro ẹkewetde “IKPỌ MBONO.” Akani afia ye obubịt uduot foto nditọwọn̄ oro ẹkenemde esịt ẹnyụn̄ ẹfụn̄de n̄wed ini uyen mi eke mmọ ama odu ekpere ufọt ufọt akamba ndise oro! Mma nsọsọp n̄kot uwetn̄kpọ foto oro: “1941—Ke St. Louis, Missouri, ke ini oro ikpehe usenubọk ama ọkọtọn̄ọ, ẹma ẹnam nditọwọn̄ 15,000—oro ẹkedude ke ufọt isua 5 ye 18—ẹsop idem ke akpan itie edinam ke iso mbot utịn̄ikọ. . . . Brọda Rutherford ama ọtọt edisio obufa n̄wed oro Children.”

Ẹma ẹnọ eyen kiet kiet idem kiet. Ekem nditọ oro ẹma ẹfiak ẹka mme itie oro mme ete ye eka mmọ ẹketiede—kpukpru owo ẹma ẹka ke mîbọhọke ami. Mma nsop usụn̄! Ufan ufan adaidaha kiet ama emenede mi owụk ke anyan ekebe etịbe onyụn̄ ọdọhọ mi nyom owo oro ami ndiọn̄ọde. Ye nnyekidem mma nse otuowo oro ẹkebụn̄ọde ẹsụhọde ke ntatara udịghi ukot ufọkenyọn̄ oro. Ke mbuari, mma n̄kụt owo oro n̄kọdiọn̄ọde! “Uncle Bob! Uncle Bob!” Ẹma ẹkụt mi! Bob Rainer ama emen mi aka ebiet oro ete ye eka mi ẹkebetde ye nnyekidem.

Mme Ntọn̄ọ Ntọn̄ọ N̄kpọntịbe Oro Ẹkekarade Uwem Mi

Edise ndise oro ama eti mi ediwak n̄kpọ—mme n̄kpọntịbe oro ẹkekarade uwem mi ẹnyụn̄ ẹdade ẹkesịm nnyịn ndidu ke ediye okụre Patterson oro. Mma nti mme n̄kpọntịbe oro ẹkedade itie ke se ibede isua ikie emi ẹkebede, mme n̄kpọ oro n̄kokopde nto mme eteete ye ekaeka ye ete ye eka mi akpan akpan.

Ke December 1894 asan̄autom uyọhọ ini eke Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible, nte ẹkediọn̄ọde Mme Ntiense Jehovah ini oro, ama edise eteete mi, Clayton J. Woodworth, ke ufọk esie ke Scranton, Pennsylvania, U.S.A. Clayton ọkọdọ ndọ obufa. Enye ama ewet leta ọnọ ẹsọk etieibuot Watch Tower Bible and Tract Society, Charles Taze Russell, ndien ẹma ẹmịn̄ leta oro ke Enyọn̄-Ukpeme (Ikọmbakara) eke June 15, 1895. Enye ama anam an̄wan̄a ete:

“Nnyịn idi n̄kparawa ebe ye n̄wan oro ibuanade ke inua-ikot ufọkabasi ke n̄kpọ nte isua duop; edi idahaemi, nnyịn imenịm ke akpanikọ, imọwọrọ ke ekịm esie idụk un̄wana obufa usen oro ayamade idahaemi ọnọ nditọ Ata Edikon̄ oro ẹyakde idem ẹnọ. . . . Anyan ini mbemiso nnyịn ikosobode kiet eken, ekedi udọn̄ ofụri esịt nnyịn nte nnyịn inam utom Ọbọn̄, edieke edide uduak esie, nte mme isụn̄utom ke esen idụt.”

Ke ukperedem, ke 1903, ete eteeka ye eka ekaeka mi, Sebastian ye Catherine Kresge, ẹma ẹkpan̄ utọn̄ ye idatesịt ẹnọ etop Bible oro mme andida ke ibuot Watch Tower iba ẹkedade ẹdi akwa obio-in̄wan̄ oro mmọ ẹkedụn̄de, ke ediye Pocono Mountains eke Pensylvania. Nditọ mmọ iban, Cora ye Mary, ẹkedụn̄ do n̄ko ye mme ebe mmọ, Washington ye Edmund Howell. Mme andida ke ibuot Watch Tower oro, Carl Hammerle ye Ray Ratcliffe, ẹma ẹdu ye mmọ ke ofụri urua kiet, ẹkpepde mmọ ekese n̄kpọ. Owo mbitiokiet oro ẹbuanade ke ubon emi ẹma ẹkpan̄ utọn̄, ẹkpep n̄kpọ, ndien ikebịghike ẹma ẹkabade ẹdi ifịk ifịk Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible.

Kpa ke 1903 oro, Cora ye Washington Howell ẹma ẹnyene eyenan̄wan oro ekekerede Catherine. Nte enye akasan̄ade ọdọ ete mi, Clayton J. Woodworth, Jr., ke akpatre edi mbụk oro enemde onyụn̄ enyenede se ọwọrọde, nte ami nnịmde ke akpanikọ. Enye ayarade ima ima ikike ye edikere mban̄a oro eteete mi Clayton J. Woodworth, Sr., ekenyenede.

Ete Mi Ọbọ Ima Ima Un̄wam

Ete mi, ekpri Clayton, akamana ke Scranton ke 1906, emi oyomde usụn̄ ke n̄kpọ nte kilomita 80 ọkpọn̄ obio-in̄wan̄ Howell. Ke mme ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua oro, Etete mi Woodworth ama akabade emehe ọfọn ye akamba ubon Howell, ediwak ini adarade ọsọ edu ntatubọk mmọ. Enye ekedi akamba un̄wam ọnọ esop Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ke n̄kann̄kụk oro. Nte ini akakade, ẹma ẹdọhọ Etete anam ndọ nditọiren Howell ita, ndien ke enyenede mfọnọn̄kpọ eyen esie ke ekikere, enye ama anam edi ido esie ndisan̄a ye enye n̄ka udianndọ emi kiet kiet.

Ini oro Papa ikabuanake ifịk ifịk ke utom ukwọrọikọ Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible. Edi akpanikọ, enye ama esiwat Etete aka utom ukwọrọikọ esie, edi kpa ye nsịnudọn̄ Etete, Papa ke idemesie ikabuanake ifịk ifịk. Ke ini oro, mme udọn̄ ubre ikwọ ete mi ẹma ẹda itie kpukpru n̄kpọ eken, ndien enye ekebịne ndinam enye edi ubọkọkọ.

Catherine, eyenan̄wan Cora ye Washington Howell, ama akabade n̄ko edi ata ebre ikwọ, ebrede onyụn̄ ọnọde ukpep piano. Edi kpa ke ini oro ubọkọkọ ekeberede ọnọ enye, enye ama esịk utom oro enịm onyụn̄ ọtọn̄ọ ndibuana ke utom ukwọrọikọ uyọhọ ini. Etete okoyom eti nsan̄a ọnọ eyen esie—nte n̄kerede ke nsụhọde n̄kaha! Papa ama ana baptism, onyụn̄ ọdọ Mama ọfiọn̄ itiokiet ke ukperedem, ke June 1931.

Etete ama esikop inemesịt kpukpru ini aban̄a ukeme ubre ikwọ eyen esie. Enye ama enen̄ede okop inemesịt ke ini ẹkedọhọde Papa ọnọ n̄ka ikwọ akamba mbono ukpep eben̄e mbono ofụri ererimbot eke 1946 ke Cleveland, Ohio. Ke mme isua oro ẹketienede, Papa ama ada n̄ka ikwọ oro usụn̄ ke ediwak ikpọ mbono eke Mme Ntiense Jehovah en̄wen.

Ikpe ye Uwem Ufọk-N̄kpọkọbi Etete

Ke barakọn̄ Patterson, ami ye Paul ima ikụt babru ikpe ye ndise oro odude ke page oro etienede. Mma nsọsọp ndiọn̄ọ ndise oro, sia Etete ama ọkọnọ idem kiet ẹsọk mi ke se ibede isua 50 emi ẹkebede. Enye edi andida ke utịt utịt nnasia.

Ke ọkpọsọn̄ ndịk ufreidụt ini Ekọn̄ Ererimbot I, ẹma ẹsịn Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible itiaita emi—esịnede Joseph F. Rutherford (etiede ke ufọt), etieibuot Watch Tower Society—ke ufọk n̄kpọkọbi nte mîdotke ye unana ediyak ẹsio mmọ ke ubiọn̄. Se ẹkedade ẹbiom mmọ ikpe ọkọkọn̄ọ ke mme ikọ ẹdude ke ọyọhọ eboho itiaba eke Studies in the Scriptures, ẹkotde The Finished Mystery. Ẹkese mme ikọ oro ke ndudue nte se ibiọn̄ọde United States ndibuana ke Ekọn̄ Ererimbot I.

Ke ediwak isua, Charles Taze Russell ama ewet mme akpa eboho itiokiet eke Studies in the Scriptures, edi enye ama akpa mbemiso ekekemede ndiwet ọyọhọ itiaba. Ntre ẹma ẹda n̄wetnnịm n̄kpọ esie ẹnọ Etete ye Eyen Ukpepn̄kpọ Bible efen, ndien mmọ ẹma ẹwet ọyọhọ eboho itiaba. Ẹma ẹsio eboho emi ke 1917, mbemiso utịt ekọn̄ oro. Ke ikpe oro, ẹma ẹnọ Etete, ye ediwak ke otu mbon eken, ubiereikpe inan̄ ke ukem ini emi kiet kiet ekesịnede n̄kpọkọbi isua 20.

Uwetn̄kpọ ndise oro ke barakọn̄ Patterson anam an̄wan̄a ete: “Ọfiọn̄ usụkkiet ke ẹma ẹkebiere ikpe ẹnọ Rutherford ye mme nsan̄a esie—ndien ye ekọn̄ okụrede—ke March 21, 1919, esop usion̄o ikpe ama ọnọ uyo ete ẹsion̄o kpukpru mme akan̄idem itiaita oro ke ubiọn̄, ndien ke March 26, ẹma ẹsana mmọ ẹyak ke Brooklyn ke ubiọn̄ edide $10,000 ke owo kiet kiet. Ke May 5, 1920, ẹma ẹtebe J. F. Rutherford ye mbon eken ikpe.”

Ke ẹma ẹkebiere ikpe ẹnọ, edi mbemiso ẹnọde ẹka n̄kọbi-ntem ukara ke Atlanta, Georgia, owo itiaita oro ẹma ẹbiat mme akpa usen n̄kọbi-ntem mmọ ifan̄ ke ufọk-n̄kpọkọbi ke Raymond Street ke Brooklyn, New York. Do ke Etete ekewet nte ẹkesịnde imọ ke ufọk-n̄kpọkọbi oro ekedide mita 1.8 ke ubom ye 2.4 ke uniọn̄ “ke ufọt ndek ye idiọk idaha oro inua mîkemeke nditịn̄.” Enye ọkọdọhọ ete: “Se afo enyenede edi eboho n̄wedmbụk n̄kpọntịbe, ndien edieke afo ofụmide mmọ ke akpa ini, ibịghike afo eyedifiọk ete ke n̄kukụre ifet imọ ndimụm usanaidem ye ukpono idemowo n̄kama ọkọn̄ọ ke mme n̄wed oro ye ke suọp ye ọfọn̄ ukwọhọdeidem.”

Kpa ye oro, Etete ama osụk omụm ido mbubru esie akama, etịn̄de aban̄a ufọk n̄kpọkọbi oro nte “Hôtel de Raymondie,” ọdọhọde ete, “Nyọkpọn̄ mi ke ndondo oro udeme udia mi okụrede.” Enye ama etịn̄ n̄ko aban̄a isan̄ oro enye ekesinamde ke okụre oro. Ini kiet ke ini enye akatuakde ada man ẹsari enye idet, inọ kiet ama awamade enye n̄kanika ekpatọfọn̄ esie ọbọ, edi nte enye ekewetde, “Urụk n̄kanika oro ama esịbe ndien mma ntịm enye nnịm.” Ke ini n̄kakade Bethel Brooklyn ke 1958, Grant Suiter, oro ekedide ewetn̄wed ye akama-okụk Watch Tower Society ini oro, ama okot mi odụk ọfis esie onyụn̄ ọnọ mi n̄kanika oro. Ami ke nsụk ndada enye nte n̄kpọuto.

Utịp Ekenyenede ke Idem Papa

Ke ini ẹkekọbide Etete ke ufịk ke 1918, ete mi ekedi n̄kpasịp isua 12. Ekaete ama ọkọbi ufọk mmọ onyụn̄ emen enye aka okodụn̄ ye eka esie ye nditọeka esie iban ita. Enyịn̄ ubon Ekaete ekedi Arthur, ndien ubon oro ẹma ẹsidọhọ ke ntan̄idem ẹte ke kiet ke otu iman mmimọ, Chester Alan Arthur, ekedi ọyọhọ adaibuot ukara United States 21.

Ke ẹma ẹkebiere n̄kpọkọbi anyan ini ẹnọ Eteete Woodworth ke ntak ẹkedọhọde ke ama abiat ibet United States, ubon Arthur nte an̄wan̄ade ẹma ẹkere ẹte ke enye ama esuene enyịn̄ ubon mmimọ. Emi ekedi ini ubiak ke n̄kan̄ eke ntụk ọnọ ete mi. Ekeme ndidi utọ edinam oro ekedi ntak oro enye ke ntọn̄ọ ekemen̄ede ndibuana ke an̄wan̄wa utom ukwọrọikọ.

Ke ẹma ẹkesio Etete ke ufọk-n̄kpọkọbi, enye ama ada ubon esie ọwọrọ aka akamba ufọk itiat kiet ke Quincy Street ke Scranton. Nte eyenọwọn̄, ami mma ntịm ndiọn̄ọ ufọk oro—ye ndiye usan mbat Ekaete. Nnyịn ikesikot mmọ ndisana usan koro owo mîkayakke owo ndomokiet eyet mmọ ke mîbọhọke Ekaete. Ke Ekaete ama akakpa ke 1943, Mama ekesiwak ndise mban̄a nnyụn̄ n̄kama ndiye usan oro.

Ọyọhọ ke Utom Obio Ubọn̄

Ke usen efen ke okụre Patterson, mma n̄kụt ndise Brọda Rutherford ọnọde utịn̄ikọ ke mbono Cedar Point, Ohio, ke 1919. Do enye ama esịn udọn̄ ọnọ kpukpru owo ndibuana ifịk ifịk ke nditan̄a Obio Ubọn̄ Abasi nnyụn̄ nda obufa magazine oro ẹkesiode ke mbono oro, The Golden Age, nnam n̄kpọ. Ẹma ẹmek Etete nte andiwet enye, ndien enye ama esitiene ewet mme ibuotikọ esie tutu esịm iduọkisua 1940, esisịt ini mbemiso n̄kpa esie. Ke 1937 ẹma ẹkpụhọ enyịn̄ magazine oro ẹkot Consolation ndien ke 1946 ẹkot Awake!

Etete ekesiwet mme ibuotikọ esie ke ufọk ke Scranton ye ke ibuot itieutom Watch Tower ke Brooklyn oro oyomde usụn̄ ke n̄kpọ nte kilomita 240, abiatde urua iba ke inikiet ke itie kiet kiet. Papa ọdọhọ ke imọ imeti nte ukwak utaip n̄wed Etete ekesinamde uyom ke n̄kanika ition usenubọk. Kpa ye oro, Etete ama ada utom edibuana ke an̄wan̄wa utom ukwọrọikọ n̄ko nte akpan n̄kpọ. Ke akpanikọ, enye ama ọdiọn̄ ọfọn̄idem iren oro ekenyenede ikpọ ekpat esịtidem ndida ndọn̄ mme n̄wed Bible. N̄wan eyeneka eka mi oro edide isua 94 ke emana, Naomi Howell, osụk enyenyene kiet. Enye ama ọdiọn̄ ekpat udọn̄ n̄wed n̄ko ọnọ iban.

Inikiet, ke etienede ufiop ufiop nneme Bible kiet, nsan̄a ukwọrọikọ Etete ama ọdọhọ ete: “C. J., afo ama anam ndudue kiet.”

Etete ama obụp ete: “Nso ndudue?” Enye ama ese ọfọn̄idem esie. Ekpat esie mbiba ẹkedi ukpọk.

“Afo ama efre ndinọ enye editobo The Golden Age.” Mmọ ẹma ẹsak etieti nte ewetn̄wed ekefrede ndinọ magazine esie.

Nditi Nte N̄kọkọride

Mmeti nte ntiede ke ifụhi Etete nte eyenọwọn̄, nsịnde ekpri ubọk mi ke ubọk esie nte enye obụkde “Mbụk Nnuenubọk” ọnọ mi. Ke ọtọn̄ọde ye se enye okokotde “Akpan Nnuenubọk Tommy” onyụn̄ ebede esịm “Udiana Nnuenubọk Peter,” enye ama etịn̄ n̄kpọ san̄asan̄a aban̄a nnuenubọk kiet kiet. Ekem enye ama etịm ọbọp kpukpru nnuenubọk ọtọkiet nte enye ọkọnọde ukpep emi: “Mmọ ẹnam n̄kpọ ọfọn akan ke ẹdianade ọtọkiet, kiet kiet an̄wamde kpukpru mbon eken.”

Ke mmọ ẹma ẹkedọ ndọ, ete ye eka mi ẹma ẹwọrọ ẹka Cleveland, Ohio, ẹnyụn̄ ẹkabade ẹdi n̄kpet n̄kpet ufan ye Ed ye Mary Hooper. Ubon mmọ ekedi Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible toto ke ntọn̄ọ isua ikie oro. Ete ye eka mi ye Uncle Ed ye Aunt Mary, nte n̄kesikotde mmọ, ẹkedi ata n̄kpet n̄kpet ufan. Ed ye Mary Hooper ẹma ẹtaba n̄kukụre eyen mmọ, ekedide eyenan̄wan, ntre ke mma n̄kamana ke 1934, mma n̄kabade ndi san̄asan̄a “eyen” mmọ. Sia ẹkebọkde mi ke utọ eti n̄kann̄kụk eke spirit oro, mma nyak idem nnọ Abasi nnyụn̄ nna baptism mbemiso n̄kesịmde isua itiaita.

Ndikot Bible ekedi ubak ntọn̄ọ ntọn̄ọ uwem mi. Se ẹtịn̄de ẹban̄a uwem ke obufa ererimbot Abasi ke Isaiah 11:6-9 ekedi kiet ke otu mme udọn̄ikọ itien̄wed Abasi oro n̄kamade n̄kan. Akpa ukeme mi ndikot Bible n̄kụre ekedi ke 1944, ke mma n̄kọbọ ọkpọkpọ American Standard Version, oro ẹkesiode san̄asan̄a nsiondi ke akamba mbono Buffalo, New York. N̄kokop nduaidem didie ntem ndikot edikabade emi ẹfiakde ẹdọn̄ enyịn̄ Abasi, Jehovah, ke nnennen itie esie oro ekperede ndisịm utịm ike 7,000 ke “Akani Testament”!

Utịturua ẹkesidi mme ini inemesịt. Ete ye eka mi ye Brọda ye Sista Hooper ẹma ẹsida mi ẹsan̄a ẹka ndinọ ikọ ntiense ke mme obio-in̄wan̄. Nnyịn ima isikama mfefere udia inyụn̄ idia uwem ke mben idịm. Ekem nnyịn ima isika in̄wan̄ owo man ikenịm an̄wan̄wa utịn̄ikọ Bible emi nnyịn ikọnọde kpukpru mbọhọidụn̄ ikot. Uwem ekedi mmemmem mmemmem. Nnyịn ima isikop inemesịt nte mme ubon. Ediwak ke otu akpa ufan ubon nnyịn emi ẹma ẹkabade ẹdi mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ke ukperedem, esịnede Ed Hooper, Bob Rainer, ye nditọiren esie iba. Richard Rainer ke osụk ananam utom emi, asan̄ade ye n̄wan esie, Linda.

Ndaeyo ẹkesinen̄ede ẹdi mme ini inemesịt. N̄kesidu ke obio-in̄wan̄ Howell ye nditọ eyeneka eka mi. Ke 1949 eyen eyeneka eka mi Grace ama ọdọ Malcolm Allen. N̄kọfiọkke ke ami nyọdọ eyeneka esie ediwak isua ke ukperedem. Ekpri eyen eyeneka eka mi Marion ekedi isụn̄utom ke Uruguay. Enye ama ọdọ Howard Hilborn ke 1966. Nditọ eyeneka eka mi iba emi ẹma ẹnam utom ye mme ebe mmọ ke ibuot itieutom ke Brooklyn ke ediwak isua.

Etete ye Edinam Ukụre Ukpep Mi

Ke mme isua akamba ufọkn̄wed mi, Etete ekedi owo oro ekesimade ndiwet leta etieti. Mme leta esie ẹma ẹsisịne ediwak n̄kani foto ubon oro ẹtaipde ọyọhọ ntọt ke edem, ọnọde mbụk ubon. Oro edi nte n̄kọbọde foto oro enye adade ye mbon eken oro ẹkenọde ẹka n̄kpọkọbi ke ufịk.

Etisịm utịt utịt 1951, Etete ama anana eyenitọn̄ esie ke ntak ọkọdọn̄ọde kansa. Enye okosụk enyenyene ukeme ufiọkn̄kpọ, edi enye ekesinyene ndiwet mme ikọ esie ke n̄wed uwetn̄kpọ oro enye ekesikamade asan̄a. Otu nditọ ufọkn̄wed nnyịn ekenyene ndikụre ukpep udiana ikpehe ini ufọkn̄wed, ke January 1952. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ December, mma nnọ n̄wed utịn̄ikọ edinam ukụre ukpep mi oro n̄ketịmde ẹsọk Etete. Enye ama anam ndusụk edinen̄ede ndien ekem ke akpatre page enye ama ewet ikọ ita oro ẹkenen̄erede ẹdụk mi esịt: “Etete enem esịt.” Enye ama okụre utom esie eke isọn̄ ke edide isua 81 ke emana, ke December 18, 1951.a Ami nsụk ndada n̄wed utịn̄ikọ edinam ukụre ukpep mi oro ama okokpụhọde uduot mi ye ikọ ita oro ke akpatre page ke n̄kpọuto.

Ndondo oro n̄kokụrede ukpep, mma ndụk utom usiakusụn̄, nte Mme Ntiense Jehovah ẹkotde utom ukwọrọikọ uyọhọ ini. Ke 1958, mma ndụk akamba mbono ke New York City, oro n̄wakn̄kan ibat owo 253,922 ẹtode idụt 123 ẹkeyọhọde An̄wambre Yankee ye An̄wa Polo. Do usen kiet mma nsobo ye andidụk mbono otode Africa oro akadiande kad idiọn̄ọ oro ẹkewetde “Woodworth Mills.” Ẹkemen enye ẹsio Etete ke n̄kpọ nte isua 30 ke edem!

Mmokop Inemesịt Mban̄a N̄kpọ-Akpa Mi

Ke ini n̄kedide isua 14 ke emana, eka mi ama afiak ọtọn̄ọ usiakusụn̄. Enye ama akpa ke isua 40 ke ukperedem, ke 1988, ke osụk edide asiakusụn̄! Papa ama esibuana ke utom usiakusụn̄ ke ini enye ekekemede. Enye ama akpa ọfiọn̄ usụkkiet mbemiso Mama. Mbon oro nnyịn ikekpepde mmọ n̄kpọ ẹma ẹkabade ẹdi ndima ufan eyouwem. Ndusụk nditọiren mmọ ẹma ẹka ndikanam utom ke ibuot itieutom ke Brooklyn, ndien mbon eken ẹma ẹdụk utom usiakusụn̄.

Ye ami, 1959 ekenen̄ede edi san̄asan̄a isua. Oro ekedi ini emi ẹkemende mi ẹwụt Paul Allen. Ẹma ẹmek enye esenyịn oro asan̄ade-san̄a ke 1946 ke ini enye okokụrede ukpep ke ọyọhọ otu itiaba eke Gilead, kpa ufọkn̄wed unọ mme isụn̄utom eke Mme Ntiense Jehovah ukpep. Ke ini oro ikosobode, owo nnyịn ndomokiet ikọfiọkke ite ke udiana efakutom Paul edidi Cleveland, Ohio, ebiet oro n̄kanamde usiakusụn̄. Papa ye Mama ẹma ẹma enye. Nnyịn ima idọ ndọ ke July 1963 ke obio-in̄wan̄ Howell, mme ubon nnyịn ẹkande nnyịn ẹkụk ye Ed Hooper ọnọde utịn̄ikọ udianndọ. Enye ekedi idotenyịn oro akakabarede edi ata idem n̄kpọ.

Paul ikenyeneke ubomisọn̄. Ke ini nnyịn ikọkpọn̄de Cleveland ika efakutom esie efen, kpukpru inyene nnyịn ẹma ẹdọn̄ọ ke Edemikụt Volkswagen mi oro n̄kenyenede ke 1961. Ediwak ini nditọete ẹma ẹsidi ke Monday, usen oro ikesikpọn̄de ika esop efen, ndise nte nnyịn idọn̄de mbiomo. Ekesidi n̄kpọ ndise ndikụt nte idọn̄de mme ekpatọfọn̄, ekpatisan̄, ekebe udọn̄ n̄wetnnịm n̄kpọ, ukwak utaip n̄wed, ye ntre ntre eken, ke ekpri ubomisọn̄ oro.

Ami ye Paul imanam isan̄ ke anana-ibat kilomita, idarade nti ini inyụn̄ iyọde ndiọi ini eke uwem emi—inamde kpukpru n̄kpọ ke ukeme oro Jehovah kpọt ekemede ndinọ. Mme isua emi ẹdi mme ini inemesịt, ẹyọhọde ye ima inyenede inọ Jehovah, inyenede inọ kiet eken, inyụn̄ inyenede inọ n̄kani ye mbufa ufan. Ọfiọn̄ iba oro ikabiatde ke Patterson nte Paul ọkọbọde ukpep ekedi akpan ini ke uwem nnyịn kan̄a ke emi. Nditịm nse esop Jehovah eke isọn̄ afiak ọsọn̄ọ akpanikọ oro ẹkeyakde ẹnọ mi nte ubak ọsọn̄urua n̄kpọ-akpa mi eke spirit: Ke akpanikọ emi edi esop Abasi. Edi n̄kpọ idatesịt didie ntem ndikam ndi ekpri ubak esie!

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 25]

Ye Ed Hooper esisịt ini mbemiso mbono 1941 ke St. Louis, ebiet oro n̄kọbọde ọkpọkpọ n̄wed Children

[Ndise ke page 26]

Etete ke 1948

[Ndise ke page 26]

Ke obio-in̄wan̄ Howell ke ini ete ye eka mi (ke esịt ekara) ẹkedọde ndọ

[Ndise ke page 27]

Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible itiaita oro ẹkesịnde ke ufọk-n̄kpọkọbi nte mîdotke ke 1918 (Etete adade ke utịt utịt nnasia)

[Ndise ke page 29]

Kpukpru inyene ererimbot nnyịn ẹkedọn̄ọ ke Volkswagen nnyịn

[Ndise ke page 29]

Ye ebe mi, Paul