Γιατί Επιστρέφουν οι «Θεραπεύσιμες» Αρρώστιες;

ΕΝΑ σπίτι μόλις καθαρίστηκε πλήρως. Ωστόσο, καθώς περνούν οι μέρες, οι εβδομάδες και οι μήνες, η σκόνη και η βρωμιά σταδιακά ξαναεμφανίζονται. Άρα λοιπόν ένα πλήρες καθάρισμα δεν είναι αρκετό. Η διαρκής συντήρηση είναι απαραίτητη.

Για κάποιο χρονικό διάστημα φαινόταν πως η σύγχρονη ιατρική είχε εξαλείψει τελείως την ελονοσία, τη φυματίωση και τη σύφιλη. Αλλά η απαραίτητη συντήρηση μέσω έρευνας και θεραπείας πολύ συχνά παραμελούνταν. Τώρα η «σκόνη και η βρωμιά» έχουν ξαναεμφανιστεί. «Παγκόσμια, η κατάσταση όσον αφορά την ελονοσία είναι σοβαρή και επιδεινώνεται», λέει ο Δρ Χιρόσι Νακατζίμα από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO). «Οι άνθρωποι πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η φυματίωση έχει επιστρέψει—και μάλιστα δριμύτερη», προειδοποιεί ο φυματιολόγος Δρ Λι Ράιχμαν. Επίσης η εφημερίδα Δε Νιου Γιορκ Τάιμς (The New York Times) ανακοίνωσε στις αρχές αυτής της δεκαετίας: «Τα νέα κρούσματα της σύφιλης βρίσκονται στο υψηλότερο επίπεδο από το 1949».

Ελονοσία—Απειλεί Σχεδόν το Μισό Κόσμο

Τώρα, σχεδόν 40 χρόνια από τότε που έγινε η δήλωση ότι είχε σχεδόν εξαλειφτεί, η ελονοσία απειλεί σοβαρά το Αφγανιστάν, το Βιετνάμ, τη Βραζιλία, την Ινδία, την Ινδονησία, την Καμπότζη, την Κίνα, τη Σρι Λάνκα, την Ταϋλάνδη και διάφορα μέρη της Αφρικής. «Δύο παιδιά πεθαίνουν από αυτή τη νόσο κάθε λεπτό», αναφέρει η γαλλική εφημερίδα Λε Φίγκαρο (Le Figaro). Κάθε χρόνο πεθαίνουν δύο εκατομμύρια άνθρωποι—πολύ περισσότεροι από αυτούς που πεθαίνουν από AIDS.

Περίπου 270 εκατομμύρια άτομα έχουν προσβληθεί από το παράσιτο της ελονοσίας, αλλά 2,2 δισεκατομμύρια πιστεύεται ότι κινδυνεύουν να κολλήσουν την αρρώστια. «Πώς γίνεται η ελονοσία, η οποία στο παρελθόν είχε εξαλειφτεί ή είχε τεθεί υπό έλεγχο σε μεγάλο βαθμό όσον αφορά το 90 τοις εκατό του παγκόσμιου πληθυσμού, να απειλεί τώρα περισσότερους από το 40 τοις εκατό από εμάς;» ρωτάει η Φιλίντα Μπράουν στο περιοδικό Νέος Επιστήμονας (New Scientist). Οι λόγοι είναι πολλοί.

Αποψίλωση των δασών και αποικισμός. Η εγκατάσταση ανθρώπων σε περιοχές των βροχερών δασών οι οποίες είναι γεμάτες κουνούπια έχει προκαλέσει αιφνίδια εκδήλωση ελονοσίας στη Βραζιλία. «Αυτό που συνέβη ήταν μια εισβολή στο σπίτι των κουνουπιών», λέει ο ανοσολόγος Κλαούντιο Ριμπέιρο. Οι άποικοι, λέει ο ίδιος, «δεν είχαν καμιά εμπειρία γύρω από την ελονοσία και καθόλου αντίσταση στην αρρώστια».

Μετανάστευση. Οι πρόσφυγες από τη Μιανμάρ, οι οποίοι ψάχνουν για δουλειά, συρρέουν στα ορυχεία πολύτιμων λίθων του Μποράι, μιας μικρής πόλης στην Ταϋλάνδη. «Το γεγονός ότι συνεχώς μετακινούνται κάνει τον έλεγχο της ελονοσίας σχεδόν αδύνατο», αναφέρει το περιοδικό Νιούζγουικ (Newsweek). Περίπου 10.000 κρούσματα ελονοσίας καταγράφονται κάθε μήνα—μόνο ανάμεσα στους εργάτες των ορυχείων!

Τουρισμός. Πολλοί οι οποίοι επισκέπτονται περιοχές στις οποίες έχει εξαπλωθεί η ελονοσία επιστρέφουν στη χώρα τους μολυσμένοι. Έτσι, το 1991 διαγνώστηκαν γύρω στα 1.000 κρούσματα στις Ηνωμένες Πολιτείες και 10.000 στην Ευρώπη. Κάθε χρόνο εκατοντάδες τουρίστες και άτομα που είχαν εργαστεί στο εξωτερικό επιστρέφουν στον Καναδά μολυσμένοι. Σε μια τραγική περίπτωση, δύο παιδιά ανέβασαν πυρετό λίγο μετά την επιστροφή της οικογένειας από την Αφρική. Ο γιατρός δεν φαντάστηκε ότι επρόκειτο για ελονοσία. «Όταν οι γονείς τους τα πήγαν στο νοσοκομείο ήταν πολύ αργά», αναφέρει η εφημερίδα Δε Γκλόουμπ εντ Μέιλ (The Globe and Mail) του Τορόντο. «Πέθαναν με διαφορά λίγων ωρών το ένα από το άλλο».

Στελέχη μικροβίων που είναι ανθεκτικά στα φάρμακα. Η WHO αναφέρει ότι στελέχη μικροβίων της ελονοσίας που είναι ανθεκτικά στα φάρμακα έχουν εξαπλωθεί σε όλη την τροπική Αφρική. Στη Νοτιοανατολική Ασία, αναφέρει το Νιούζγουικ, «η ανθεκτικότητα στα φάρμακα μεγαλώνει τόσο γρήγορα ώστε για μερικά στελέχη μικροβίων μπορεί σύντομα να μην υπάρχει θεραπεία».

Έλλειψη πόρων. Σε μερικές περιοχές τα ιατρεία δεν έχουν τον εξοπλισμό για να κάνουν μια απλή εξέταση αίματος. Σε άλλες περιοχές ένα μεγάλο μέρος του προϋπολογισμού για την υγεία χρειάζεται να διατεθεί σε άλλες επείγουσες περιπτώσεις, πράγμα που καταλήγει σε έλλειψη εντομοκτόνων και φαρμάκων. Μερικές φορές είναι ζήτημα κέρδους. «Δεν υπάρχει χρηματικό κέρδος από τις τροπικές αρρώστιες», παραδέχεται το περιοδικό Νέος Επιστήμονας, «επειδή, γενικά, εκείνοι που προσβάλλονται δεν μπορούν να πληρώσουν τα φάρμακά τους».

Φυματίωση—Ένας Παλιός Φονιάς με Νέα Τεχνάσματα

Η στρεπτομυκίνη, το φάρμακο που υποσχόταν να θέσει τη φυματίωση υπό έλεγχο, παρουσιάστηκε το 1947. Εκείνον τον καιρό πίστευαν ότι η φυματίωση μπορούσε να εξαλειφτεί μια για πάντα. Αλλά μερικές χώρες συνειδητοποίησαν απότομα την πραγματικότητα: τα ποσοστά της φυματίωσης έχουν αυξηθεί σημαντικά στα πρόσφατα χρόνια. «Στις περιοχές της Αμερικής που επικρατεί φτώχεια», αναφέρει η εφημερίδα Δε Ουάσινγκτον Ποστ (The Washington Post), «τα ποσοστά της φυματίωσης είναι χειρότερα από εκείνα που υπάρχουν στις φτωχότερες χώρες που βρίσκονται νότια της Σαχάρας στην Αφρική». Στην Ακτή Ελεφαντοστού υπάρχει αυτό που κάποια εφημερίδα αποκαλεί «νέο σφοδρό ξύπνημα της φυματίωσης».

Ο Δρ Μάικλ Άισμαν λέει με θλίψη: «Ξέραμε πώς να τη θεραπεύσουμε. Την είχαμε στα χέρια μας. Αλλά την αφήσαμε να μας φύγει». Τι ήταν αυτό που παρεμπόδισε τη μάχη κατά της φυματίωσης;

AIDS. Εφόσον αφήνει κάποιο άτομο απροστάτευτο απέναντι στη μόλυνση, το AIDS θεωρείται κύρια αιτία για την αναβίωση της φυματίωσης. «Αν δεν πεθάνουν από κάτι άλλο πρώτα», λέει ο Δρ Άισμαν, «ουσιαστικά το 100 τοις εκατό των ασθενών με AIDS που έχουν βακτηρίδια της φυματίωσης θα εκδηλώσουν αυτή τη νόσο».

Περιβάλλον. Οι φυλακές, τα γηροκομεία, τα άσυλα για τους αστέγους, τα νοσοκομεία και άλλα ιδρύματα μπορεί να γίνουν φυτώρια της φυματίωσης. Ο Δρ Μάρβιν Πόμεραντς αφηγείται πώς η χρήση μιας θεραπείας με σπρέι σε κάποιο νοσοκομείο αύξησε το βήχα σε ασθενείς που είχαν πνευμονία και έτσι δημιουργήθηκε μια πραγματική επιδημία φυματίωσης ανάμεσα στο προσωπικό.

Έλλειψη πόρων. Μόλις φάνηκε ότι η φυματίωση ήταν υπό έλεγχο, η χρηματοδότηση στέρεψε και η προσοχή του κοινού στράφηκε αλλού. «Αντί να εξαλείψουμε τη φυματίωση», λέει ο Δρ Λι Ράιχμαν, «εξαλείψαμε τα προγράμματα για τη φυματίωση». Ο βιοχημικός Πάτρικ Μπρέναν λέει: «Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 είχα εργαστεί εντατικά γύρω από την αντίσταση που προβάλλει η φυματίωση στα φάρμακα, αλλά αποφάσισα να σταματήσω επειδή νόμιζα ότι η φυματίωση είχε θεραπευτεί». Έτσι, η επιστροφή της φυματίωσης βρήκε πολλούς γιατρούς απροετοίμαστους. «Μέσα σε μια εβδομάδα [το φθινόπωρο του 1989]», είπε μια γιατρός, «είδα τέσσερις καινούριες περιπτώσεις της νόσου την οποία η καθηγήτριά μου στην ιατρική είχε πει ότι δεν θα ξαναέβλεπα ποτέ».

Σύφιλη—Θανατηφόρα Επάνοδος

Παρά την αποτελεσματικότητα της πενικιλίνης, η σύφιλη είναι ακόμα ευρέως διαδεδομένη στην Αφρική. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η σύφιλη κάνει τη σφοδρότερη επάνοδό της τα τελευταία 40 χρόνια. Σύμφωνα με την εφημερίδα Δε Νιου Γιορκ Τάιμς, η σύφιλη τώρα «εξαπατά μια γενιά γιατρών οι οποίοι σπάνια, αν όχι ποτέ, έχουν δει κάποιο κρούσμα». Γιατί υπάρχει αυτή η αναβίωση;

Κρακ. Ο εθισμός στο κρακ έχει προωθήσει αυτό που ένας γιατρός αποκαλεί «μαραθώνια γλέντια οργίων με κοκαΐνη και σεξ». Ενώ οι άντρες συχνά κλέβουν για να συντηρήσουν τον εθισμό τους, οι γυναίκες είναι πιθανότερο ότι θα «πουλήσουν» σεξ για να αγοράσουν ναρκωτικά. «Στα κτίρια που χρησιμοποιούνται για την πώληση κρακ», λέει ο Δρ Γουίλαρντ Κέιτς ο Νεότερος, των Κέντρων για τον Έλεγχο των Ασθενειών στις Η.Π.Α., «υπάρχει σεξ και πολλαπλοί σύντροφοι. Όποια μόλυνση τυχαίνει να είναι διαδεδομένη σε τέτοιου είδους περιβάλλον θα είναι αυτή που θα μεταδοθεί».

Έλλειψη προστασίας. «Παρά την εκστρατεία για ‘ασφαλές σεξ’», αναφέρει το περιοδικό Ντισκάβερ (Discover), «οι έφηβοι εξακολουθούν να αδιαφορούν για τη χρήση προφυλακτικών προκειμένου να προστατέψουν τον εαυτό τους από τις αρρώστιες». Μια μελέτη που διεξάχτηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες αποκάλυψε ότι μόνο το 12,6 τοις εκατό εκείνων που είχαν σεξουαλικούς συντρόφους οι οποίοι ανήκαν στις ομάδες υψηλού κινδύνου χρησιμοποιούσαν προφυλακτικά τακτικά.

Περιορισμένοι πόροι. Η εφημερίδα Δε Νιου Γιορκ Τάιμς δηλώνει: «Οι περικοπές στον προϋπολογισμό έχουν δημιουργήσει οικονομικά προβλήματα στα δημόσια νοσοκομεία όπου γίνεται η διάγνωση των περισσότερων κρουσμάτων σύφιλης και άλλων σεξουαλικά μεταδιδόμενων ασθενειών». Επιπλέον, οι διαγνωστικές μέθοδοι δεν είναι πάντοτε ακριβείς. Σε ένα νοσοκομείο αρκετές μητέρες γέννησαν μολυσμένα παιδιά, ενώ οι εξετάσεις αίματος που είχαν κάνει προηγουμένως οι μητέρες δεν έδειχναν ότι υπήρχε σύφιλη.

Πλησιάζει Κάποιο Τέλος;

Η μάχη του ανθρώπου ενάντια στις αρρώστιες είναι μακροχρόνια και απογοητευτική. Πολύ συχνά η επιτυχία στην καταπολέμηση μερικών ασθενειών αντισταθμίζεται από την αποτυχία στην καταπολέμηση κάποιων άλλων. Είναι ο άνθρωπος καταδικασμένος σε έναν αέναο πόλεμο στον οποίο ποτέ δεν θα μπορέσει να βγει νικητής; Θα υπάρξει ποτέ ένας κόσμος χωρίς αρρώστιες;

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 7]

Η Σύφιλη Καταστρέφει

Η ΣΥΦΙΛΗ προκαλείται από το Τρεπόνημα το ωχρό, μια σπειροχαίτη με ελικοειδές σχήμα, και συνήθως μεταδίδεται μέσω των αναπαραγωγικών οργάνων. Η σπειροχαίτη στη συνέχεια εισχωρεί στο αίμα και απλώνεται σε όλο το σώμα.

Αρκετές εβδομάδες μετά τη μόλυνση, εμφανίζεται μια πληγή που ονομάζεται σκληρό συφιλιδικό έλκος. Συνήθως σχηματίζεται στα αναπαραγωγικά όργανα, αλλά μπορεί αντί για εκεί να εμφανιστεί στα χείλη, στις αμυγδαλές ή στα δάχτυλα. Το σκληρό συφιλιδικό έλκος τελικά επουλώνεται χωρίς να αφήσει σημάδι. Αλλά τα μικρόβια συνεχίζουν να εξαπλώνονται σε όλο το σώμα μέχρι να εμφανιστούν τα δευτερογενή συμπτώματα: δερματικά εξανθήματα, πονόλαιμος, πόνοι στις αρθρώσεις, πέσιμο των μαλλιών, αλλοιώσεις και οφθαλμική φλεγμονή.

Αν δεν εφαρμοστεί κάποια θεραπεία, η σύφιλη παραμένει σε φάση αδράνειας η οποία μπορεί να κρατήσει για όλη τη ζωή. Αν μια γυναίκα μείνει έγκυος στη διάρκεια αυτού του σταδίου, το παιδί της μπορεί να γεννηθεί τυφλό, παραμορφωμένο ή νεκρό.

Δεκαετίες αργότερα, μερικά άτομα θα περάσουν στο τελικό στάδιο της σύφιλης, κατά το οποίο η σπειροχαίτη μπορεί να εγκατασταθεί στην καρδιά, στον εγκέφαλο, στο νωτιαίο μυελό ή σε άλλα μέρη του σώματος. Αν η σπειροχαίτη εγκατασταθεί στον εγκέφαλο μπορεί να προκύψουν σπασμοί, γενική παράλυση ακόμα και παραφροσύνη. Τελικά, η αρρώστια μπορεί να αποβεί μοιραία.

[Ευχαριστίες]

Biophoto Associates/Science Source/Photo Researchers

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 7]

«Μέγας Μίμος»

ΕΤΣΙ αποκαλεί ο Δρ Λι Ράιχμαν τη φυματίωση. «Μπορεί να μοιάζει με κρύωμα, βρογχίτιδα, γρίπη», λέει ο ίδιος. «Έτσι αν ο γιατρός δεν σκέφτεται τη φυματίωση, μπορεί να κάνει λάθος διάγνωση». Χρειάζεται να γίνει ακτινογραφία θώρακα για να επιβεβαιωθεί η μόλυνση.

Η φυματίωση μεταδίδεται από άτομο σε άτομο μέσω του αέρα. Ένα βήξιμο μπορεί να δημιουργήσει σωματίδια, τα οποία είναι αρκετά μικροσκοπικά για να εισέλθουν στους πνεύμονες. Ωστόσο, η άμυνα του οργανισμού είναι φυσιολογικά αρκετά ισχυρή για να αναχαιτίσει τη μόλυνση. Ο Δρ Ράιχμαν εξηγεί: «Μόνο [εκείνοι] που έχουν αρκετά βακτηρίδια στις θωρακικές τους κοιλότητες—100 εκατομμύρια μικροοργανισμούς σε αντίθεση με λιγότερους από 10.000 που έχουν οι αδρανείς φορείς—[μπορούν] να μεταδώσουν την αρρώστια».

[Ευχαριστίες]

SPL/Photo Researchers

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 7]

Παγκόσμια Αύξηση της Θερμοκρασίας και Ελονοσία

Η ΕΛΟΝΟΣΙΑ δεν θα μπορούσε να εμφανιστεί χωρίς το κουνούπι του είδους Anopheles gambiae το οποίο μεταδίδει την αρρώστια. «Μεταβάλετε τον πληθυσμό του φορέα [των εντόμων] και θα μεταβάλετε τη συχνότητα εμφάνισης της αρρώστιας», παρατηρεί το περιοδικό Δι Ικόνομιστ (The Economist).

Εργαστηριακά πειράματα έχουν δείξει ότι μικρές αυξήσεις της θερμοκρασίας μπορούν να επηρεάσουν πάρα πολύ τον πληθυσμό των εντόμων. Συνεπώς, μερικοί ειδικοί συμπεραίνουν ότι η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας μπορεί να έχει επικίνδυνη επίδραση στη συχνότητα εμφάνισης της ελονοσίας. «Αν η γενική θερμοκρασία της Γης αυξηθεί μόνο κατά ένα ή δύο βαθμούς Κελσίου», λέει ο Δρ Γουάλας Πίτερς, «αυτό θα μπορούσε να αυξήσει τις περιοχές αναπαραγωγής των κουνουπιών ώστε η ελονοσία θα μπορούσε να διαδοθεί ακόμα περισσότερο από ό,τι είναι τώρα διαδεδομένη».

[Ευχαριστίες]

Dr. Tony Brain/SPL/Photo Researchers

[Εικόνα στη σελίδα 6]

Τα άσυλα για τους αστέγους μπορεί να γίνουν φυτώρια της φυματίωσης

[Ευχαριστίες]

Melchior DiGiacomo