Πόσο Ευτυχισμένη Είναι η Ζωή στις Πόλεις;

ΟΙ ΤΑΛΑΙΠΩΡΗΜΕΝΟΙ άνθρωποι που ζουν στις σημερινές πόλεις ψάχνουν να βρουν ευτυχία με διάφορους τρόπους. Πόλεις όπως η Βομβάη, η Μπανγκόκ, το Μόντε Κάρλο, το Σαν Φρανσίσκο και το Ντάλας προσπαθούν να προσφέρουν χαρά. Με πολλούς τρόπους το επιτυγχάνουν αυτό. Αλλά είναι κάποιες από τις πόλεις του κόσμου πηγή διαρκούς χαράς;

Φαντασία Εναντίον Πραγματικότητας

Στις αρχές αυτού του αιώνα, το Χόλιγουντ έγινε η παγκόσμια πρωτεύουσα του κινηματογράφου. Έτσι ίσως νιώσετε έκπληξη αν μάθετε ότι η Ινδία παράγει πιθανώς γύρω στις 800 ταινίες το χρόνο. «Οι μάζες στην Ινδία έχουν εθιστεί στις ταινίες», παρατηρεί το γερμανικό περιοδικό Γκέο (Geo), αποκαλώντας τον εθισμό τους «κάτι σαν θρησκεία». Το ίδιο περιοδικό προσθέτει: «Πουθενά αλλού ο κινηματογράφος δεν χρησιμοποιείται τόσο ξεκάθαρα σαν υποκατάστατος κόσμος για τα συγκεντρωμένα εκατομμύρια, τα οποία βρίσκουν επιτυχία και πλούτη, ευτυχία και δικαιοσύνη μόνο στην οθόνη του κινηματογράφου».

Μολονότι σχεδόν οι μισές από τις ταινίες της Ινδίας παράγονται στο Μαντράς, το οποίο βρίσκεται στην ανατολική ακτή, η βιομηχανία του κινηματογράφου της ξεκίνησε από τη δυτική ακτή. Το 1896, οι Γάλλοι αδελφοί Ογκίστ και Λουί Λιμιέρ, εφευρέτες μιας εμπορικά εφαρμόσιμης μηχανής προβολής, παρουσίασαν την πρώτη κινηματογραφική τους επιτυχία στο Ξενοδοχείο Γουάτσον της Βομβάης.

Η Βομβάη ήταν ένα μικρό χωριό όταν την κατέλαβαν Πορτογάλοι έμποροι το 1534. Ο Βασιλιάς Κάρολος Β΄ της Βρετανίας παντρεύτηκε μια πριγκίπισσα από την Πορτογαλία το 1661, και το χωριό τού δόθηκε ως γαμήλιο δώρο. Το 1668 περιήλθε στον έλεγχο της Εταιρίας των Ανατολικών Ινδιών, και σύντομα η Βομβάη έγινε το κύριο δυτικό θαλάσσιο λιμάνι της Ινδίας.

Κάποια εγκυκλοπαίδεια λέει ότι «η φυσική ομορφιά της Βομβάης είναι απαράμιλλη σε σύγκριση με εκείνη των άλλων πόλεων της περιοχής». Λόγω της όμορφης τοποθεσίας της και σε συμφωνία με το φανταστικό κόσμο των ινδικών ταινιών που βοήθησε να δημιουργηθούν—ένα μείγμα μουσικής, χορού και αγάπης—η Βομβάη θα έπρεπε να είναι μια πόλη χαράς.

Αλλά η Βομβάη έχει μια από τις μεγαλύτερες πυκνότητες πληθυσμού στον κόσμο. Οι συνθήκες συνωστισμού που επικρατούν αμαυρώνουν τα όμορφα περίχωρα της πόλης και φέρνουν ελάχιστη ευτυχία στις πολλές χιλιάδες των ανθρώπων που ζουν στις συνοικίες με τις παράγκες «χωρίς τρεχούμενο νερό και εγκαταστάσεις υγιεινής» και οι οποίοι αναγκάζονται να χρησιμοποιούν «τα γειτονικά ποτάμια και την ύπαιθρο ως τουαλέτες».—5.000 Μέρες για να Σώσουμε τον Πλανήτη (5000 Days to Save the Planet).

Η Βομβάη επίσης έχει πολλές θρησκείες. Αλλά αντί το αποτέλεσμα να είναι χαρά, έχουν σημειωθεί σφοδρές θρησκευτικές αναταραχές στην Ινδία. Τα περασμένα δύο χρόνια και μόνο, αυτές έχουν αφαιρέσει εκατοντάδες ζωές μόνο στη Βομβάη.

Ό,τι Λάμπει Δεν Είναι Χρυσός

Το Σαν Φρανσίσκο είναι επίσης μια πόλη με φυσική ομορφιά. Φημίζεται για τους λόφους του, για ένα από τα καλύτερα φυσικά λιμάνια στον κόσμο και για τις γέφυρές του, περιλαμβανομένης της Χρυσής Πύλης που σχηματίζει αψίδα πάνω από την είσοδο του λιμανιού. Ελάχιστοι επισκέπτες παραμένουν ασυγκίνητοι.

Το 1835 ιδρύθηκε η Γέρμπα Μπουένα, και το 1847 μετονομάστηκε σε Σαν Φρανσίσκο. Ένα χρόνο αργότερα ανακαλύφτηκε χρυσός εκεί κοντά και άρχισε ο πυρετός του χρυσού στην Καλιφόρνια. Το χωριό με τις λίγες μόνο εκατοντάδες κατοίκους μετατράπηκε γρήγορα σε μια ακριτική, ραγδαία αναπτυσσόμενη πόλη. Αλλά αντιμετώπισε και αυτή αντιξοότητες, όπως ήταν ο καταστροφικός σεισμός και η φωτιά του 1906.

Κάτι που συμβάλλει στη δημοτικότητα του Σαν Φρανσίσκο είναι το διεθνές ύφος του. Έχει μέσα στα όριά του, όπως παρατηρεί το περιοδικό Δε Γιουροπίαν (The European), «ξεχωριστούς κόσμους, πολύ διαφορετικούς τόσο σε ατμόσφαιρα όσο και σε όψη». Αρκετές εθνικές ομάδες αντιπροσωπεύουν την Ευρώπη και την Ασία, όπως, για παράδειγμα, μια από τις μεγαλύτερες κινεζικές κοινότητες έξω από την Ασία. Οι ισπανόφωνοι κάτοικοι τονίζουν ότι η προέλευση της πόλης συνδέεται με το Μεξικό.

Πρόσφατα, αρκετές εκατοντάδες ειδικοί σε θέματα τουρισμού ψήφισαν το Σαν Φρανσίσκο σαν «την πόλη των ονείρων» τους, εκθειάζοντας το «μοναδικό μείγμα φιλικότητας, κομψότητας και διαλλακτικότητας» της πόλης. Ένας δημοσιογράφος πρόσθεσε: «Αν υπάρχει ένα πράγμα που χαρακτηρίζει τη Βόρεια Καλιφόρνια και την πόλη στην οποία ζω, είναι η διαλλακτικότητα απέναντι σε κάθε είδους ανθρώπινη συμπεριφορά, συμπεριφορά που αναστατώνει και εξοργίζει τους ανθρώπους σε άλλα μέρη της χώρας».

Τα ασυνήθιστα χαρακτηριστικά της έχουν συχνά βρεθεί στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας. Στη δεκαετία του 1960 πολλοί παρακολουθούσαν με ανησυχία καθώς τα ατημέλητα παιδιά των λουλουδιών με τα μακριά μαλλιά τιμούσαν την «αγάπη» και την «ειρήνη», προτού βυθιστούν στον άσχημο τρόπο ζωής των ναρκωτικών και του αχαλίνωτου σεξ. Μάλιστα η πόλη έχει μια από τις μεγαλύτερες κοινότητες ομοφυλοφίλων στις Η.Π.Α.

Το AIDS έχει επιφέρει πολύ σοβαρό πλήγμα στο Σαν Φρανσίσκο. Μια γερμανική εφημερίδα χαρακτηρίζει την επιδημία ως την «εντονότερη κρίση» της πόλης μετά το σεισμό και τη φωτιά του 1906, προσθέτοντας ότι «η εύθυμη ατμόσφαιρά της φαίνεται πως έχει χαθεί για πάντα». Η πόλη που βρίσκεται δίπλα στη Χρυσή Πύλη αναγκάστηκε να έρθει αντιμέτωπη με μια οδυνηρή αλήθεια: Οι «χρυσοί» τρόποι ζωής, παρότι υπόσχονται πολλά, έχουν χάσει τη λάμψη τους καθώς περιστοιχίζονται από στενοχώριες.

Περισσότεροι Χάνουν Παρά Κερδίζουν

Το Μόντε Κάρλο, που αποτελεί επί πολύ καιρό το κέντρο ψυχαγωγίας των πλουσίων και της αφρόκρεμας της κοινωνίας, είναι η έδρα μιας από τις πιο γνωστές χαρτοπαικτικές λέσχες στον κόσμο. Από τότε που άνοιξε το 1861, το καζίνο του αποτελεί φημισμένο σταθμό για τους τουρίστες. Αρκετά καζίνο προσπαθούν να ικανοποιήσουν εκείνους που πιστεύουν ότι το να νικήσουν στα τυχερά παιχνίδια είναι ο δρόμος που οδηγεί στη μόνιμη ευτυχία. Αλλά πολύ περισσότεροι άνθρωποι χάνουν στα τυχερά παιχνίδια παρά κερδίζουν.

Το Μόντε Κάρλο βρίσκεται στη Γαλλική Ριβιέρα, στο πριγκιπάτο του Μονακό, και έχει έκταση μικρότερη από 2,5 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Το Μονακό κατοικούνταν από τους Ρωμαίους στους αρχαίους καιρούς. Το 1297 περιήλθε στον έλεγχο της πλούσιας οικογένειας των Γκριμάλντι από την Ιταλία. Αφού έχασε την ανεξαρτησία του, πρώτα από την Ισπανία και κατόπιν από τη Γαλλία, το πριγκιπάτο επέστρεψε στην κυριαρχία των Γκριμάλντι το 1814.

Το 1992, ο Ρενιέ Γ΄, απόγονος των Γκριμάλντι, εξέφρασε την ανησυχία του για την ασφάλεια των υπηκόων του. Αφού παρατήρησε ότι το «σαράντα τοις εκατό της παγκόσμιας κίνησης των δεξαμενόπλοιων περνάει από τη Μεσόγειο», πρόσθεσε: «Η Μεσόγειος έχει 150 φορές περισσότερη ρύπανση από πετρέλαιο αν συγκριθεί με τη Βόρεια Θάλασσα. Ογδόντα τοις εκατό των λυμάτων των υπονόμων που περιβάλλουν αυτή τη θάλασσα πέφτουν κατευθείαν σε αυτήν χωρίς να έχουν δεχτεί κάποια επεξεργασία».

Παρά τα προβλήματα, «κανένα άλλο θέρετρο», λέει το περιοδικό Δε Γιουροπίαν, «δεν μπορεί να φέρει στο νου τόσο γρήγορα μια εικόνα συγκινήσεων και ανεμελιάς του παλιού καιρού απλώς και μόνο με την αναφορά του ονόματός του». Σε αυτή την εικόνα συμβάλλουν τα καζίνο του, τα μουσεία του, ο πολυτελής ναυτικός όμιλός του, το ράλι αυτοκινήτων του—που μερικοί λένε ότι είναι ο πιο σημαντικός αγώνας, με τη μεγαλύτερη αίγλη—καθώς επίσης η όπερά του. Ωστόσο, ο τρόπος ζωής δεν είναι το μόνο που ελκύει τους πλούσιους στο Μόντε Κάρλο· τα φορολογικά του πλεονεκτήματα είναι ουσιώδη.

Εντούτοις, τα χρήματα και ο τρόπος ζωής δεν μπορούν να εξασφαλίσουν διαρκή ευτυχία. Ο Τσαρλς Γουέλς, ένας Άγγλος, στην κυριολεξία σάρωσε το καζίνο του Μόντε Κάρλο το 1891, αλλά παρά την ‘καλή τύχη’ του τελικά κατέληξε στη φυλακή. Και σε μια πόλη που φημίζεται για τις συγκλονιστικές εμπειρίες των αγώνων αυτοκινήτου και της ιστιοπλοΐας, αποτελεί θλιβερή ειρωνεία το ότι η σύζυγος του Πρίγκιπα Ρενιέ, η Πριγκίπισσα Γκρέις, πέθανε το 1982 σε αυτοκινητικό δυστύχημα και ότι ο σύζυγος της κόρης τους σκοτώθηκε σε ένα δυστύχημα που έγινε σε κάποια λεμβοδρομία το 1990.

Τρόπος Ζωής Κατασκευασμένος στις Η.Π.Α.

Μολονότι επικρίνουν την «κουλτούρα ποπ» της Αμερικής, πολλοί Ευρωπαίοι φαίνεται να υιοθετούν οι ίδιοι μεγάλο μέρος της. Για παράδειγμα, παρακολουθούσαν ευχάριστα καθώς σκηνές με δολοπλοκίες και οικογενειακά σκάνδαλα εναλλάσσονταν στις οθόνες των τηλεοράσεων επί αρκετά χρόνια στη σειρά που ονομαζόταν Ντάλας. Μια γερμανική εφημερίδα εκθείασε τη σειρά για το ότι «ικανοποιούσε μια συναισθηματική ανάγκη» και για το ότι μετέδιδε «ένα αίσθημα ασφάλειας, εμπιστοσύνη και ένα αίσθημα ότι οι τηλεθεατές ανήκαν κάπου».

Το περιοδικό Τάιμ (Time) ήταν λιγότερο εγκωμιαστικό. Παρατηρούσε ότι το πρόγραμμα «ανήγαγε την ξέφρενη κατανάλωση σε κοσμική θρησκεία . . . Εισήγαγε τους θεατές στην Άπληστη Δεκαετία του 1980, καθιερώνοντας σαν λαϊκό είδωλο έναν Τεξανό πετρελαιοπαραγωγό».

Η εντύπωση που δόθηκε για την πόλη από την ομώνυμη τηλεοπτική σειρά δεν ήταν αυτή που είχε στο μυαλό του ο δικηγόρος και έμπορος Τζον Μπράιαν όταν ίδρυσε έναν εμπορικό σταθμό το 1841, πιθανώς δίνοντάς του το όνομα του Τζορτζ Ντάλας, ενός αντιπροέδρου των Η.Π.Α. Πόλη στην οποία υπάρχουν οικονομικές, μεταφορικές και βιομηχανικές δραστηριότητες—έδρα για τις περισσότερες εταιρίες πετρελαίου από οποιαδήποτε άλλη πόλη των Η.Π.Α.—το «Μεγάλο Ν» είναι όντως πλούσιο.

Τα πλούτη συχνά εξισώνονται με την ευτυχία, γι’ αυτό οι άνθρωποι ίσως θεωρούν το Ντάλας χαρούμενη πόλη. Ωστόσο, τα πλούτη δεν αποκλείουν τα άσχημα πράγματα. Το Ντάλας είναι η πόλη στην οποία δολοφονήθηκε ο Τζον Φ. Κένεντι, 35ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, στις 22 Νοεμβρίου 1963.

Το έγκλημα που υπάρχει στις μεγαλουπόλεις είναι ένα από τα προβλήματα του Ντάλας, και στερεί την ευτυχία από τους ανθρώπους. Ένα άλλο πρόβλημα είναι η φυλετική και η πολιτιστική ένταση. Στο Ντάλας, όπως και σε κάθε πόλη με πολλές φυλές και πολλούς πολιτισμούς, υπάρχει πάντοτε η πιθανότητα εκδήλωσης βίας, όπως καταδεικνύουν οι φυλετικές αναταραχές στο Λος Άντζελες και οι θρησκευτικές αναταραχές στη Βομβάη.

Ασφυκτιά Μέσα στην Ευημερία Της

Λόγω των πολλών καναλιών της, η Μπανγκόκ ονομαζόταν συνήθως «Βενετία της Ανατολής». Τώρα τα περισσότερα από τα κανάλια της έχουν αντικατασταθεί από δρόμους, και μια αναφορά λέει ότι ο «μέσος οδηγός αυτοκινήτου δαπανά χρόνο που αντιστοιχεί με 44 μέρες το έτος κοιτάζοντας τον πίσω προφυλακτήρα ενός αυτοκινήτου».

Ο Βασιλιάς Ράμα Α΄ δεν είχε ιδέα για αυτά τα προβλήματα όταν μετέτρεψε ένα μικρό χωριό σε βασιλική πόλη το 1782, μετονομάζοντάς το σε Κρουνγκ Τεπ, που σημαίνει «Πόλη των Αγγέλων». Αφού οικοδομήθηκε το Μεγάλο Ανάκτορο, η υπόλοιπη πόλη εξαπλώθηκε γύρω του σύμφωνα με την ταϋλανδέζικη αντίληψη ότι το ανάκτορο ήταν το κέντρο του σύμπαντος. Στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, η Μπανγκόκ υπέστη εκτεταμένες ζημιές από αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Παρά το όνομά της και τους μεγαλοπρεπείς ναούς της, δεν υπήρξε κανένα δείγμα αγγελικής προστασίας.

Μολονότι βρίσκεται περίπου 30 χιλιόμετρα μακριά από τον Κόλπο της Ταϋλάνδης, η Μπανγκόκ μετατράπηκε σε θαλάσσιο λιμάνι με τις συνεχείς εκσκαφές του βυθού του ποταμού Τσάο Πράγια, ο οποίος διασχίζει την πόλη. Ο ποταμός συχνά υπερχειλίζει και πλημμυρίζει ορισμένα μέρη της πόλης, μερικά από τα οποία βρίσκονται μόνο 60 εκατοστά πάνω από το επίπεδο της θάλασσας. Ωστόσο, τα νερά των πλημμύρων τώρα διοχετεύονται αλλού μέσω μιας διώρυγας εκτροπής, και αυτό έχει φέρει κάποια ανακούφιση. Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι τα χιλιάδες αρτεσιανά φρέατα έχουν προκαλέσει πτώση στη στάθμη του υπόγειου υδάτινου ορίζοντα. Από το 1984 ολόκληρη η πόλη βυθίζεται με ρυθμό δέκα εκατοστά το χρόνο.

Η αύξηση του πληθυσμού της Μπανγκόκ σε περισσότερους από πέντε εκατομμύρια ανθρώπους, μαζί με κάποια οικονομική ευημερία, θα έπρεπε να είναι αιτία ευτυχίας. Επίσης, κάθε χρόνο εκατομμύρια τουρίστες επισκέπτονται την πόλη και γεμίζουν τα ταμεία της. Αλλά αυτό είναι εν μέρει σε βάρος της φήμης της, επειδή πολλοί επισκέπτες ελκύονται από το φτηνό και εύκολα διαθέσιμο σεξ στα πορνεία της Μπανγκόκ. Έτσι η πόλη είναι τώρα γνωστή ως πρωτεύουσα της λαγνείας της Άπω Ανατολής.

Ούτε ακόμα και η χαρά για γεγονότα όπως είναι ο εορτασμός της διακοσιοστής επετείου της Μπανγκόκ—εκθέσεις λουλουδιών, ιστορικά εκθέματα, βασιλικές τελετές, κλασικοί χοροί και πυροτεχνήματα—δεν μπορεί να σβήσει τη θλίψη που υπάρχει σε αυτή την πόλη. Η Μπανγκόκ, έγραψε το περιοδικό Νιούζγουικ (Newsweek), «ασφυκτιά μέσα στην ίδια την οικονομική ευημερία της».

Ανεύρεση Πραγματικής Χαράς

Τι έχουν πραγματικά να προσφέρουν τα κέντρα ψυχαγωγίας, τα οποία λανσάρουν τη μόδα, όπως αντιπροσωπεύονται από τις παραπάνω πόλεις; Στην καλύτερη περίπτωση στιγμιαία απόλαυση, όχι διαρκή ευτυχία. Σήμερα, η διαρκής ευτυχία μπορεί να επιτευχθεί μόνο σε συνδυασμό με το πνεύμα του Θεού, καρποφορία του οποίου είναι η χαρά.—Γαλάτες 5:22.

Συνεπώς, μην ψάχνετε μάταια να βρείτε χαρά στα κινηματογραφικά στούντιο της Βομβάης, στα καζίνο του Μόντε Κάρλο, στους εναλλακτικούς τρόπους ζωής του Σαν Φρανσίσκο, στον οφθαλμοφανή πλούτο του Ντάλας ή στα πορνεία της Μπανγκόκ. Σε μελλοντικά τεύχη, θα δούμε πού μπορεί να βρεθεί διαρκής χαρά.

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Σαν Φρανσίσκο, Η.Π.Α.

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Βομβάη, Ινδία

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Μπανγκόκ, Ταϋλάνδη