Ολοκληρωτική Εξάντληση—Ποιοι Κινδυνεύουν και Γιατί;
ΦΑΝΤΑΣΤΕΙΤΕ ότι είστε υπάλληλος γραφείου και έχετε οικογένεια—ή ίσως όντως να είστε. Η δουλειά συσσωρεύεται πάνω στο γραφείο σας. Το τηλέφωνο χτυπάει αδιάκοπα και οι πελάτες απαιτούν πράγματα που είναι σχεδόν αδύνατον να γίνουν. Ο προϊστάμενός σας είναι δυσαρεστημένος επειδή δεν βγάζετε όση εργασία θα έπρεπε. Ο γιος σας έχει φασαρίες στο σχολείο. Ο δάσκαλος θέλει να σας δει αμέσως. Ο σύντροφός σας αντιμετωπίζει με αδιαφορία τις εκκλήσεις σας για βοήθεια. Όταν η κατάσταση φαίνεται εκτός ελέγχου, το στρες μετατρέπεται σε απελπισία, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για την ολοκληρωτική εξάντληση.
Προκαλείται η ολοκληρωτική εξάντληση από την υπερβολική εργασία; Η Αν Μακ Γκι-Κούπερ, ερευνήτρια των λειτουργιών του εγκεφάλου, είπε ότι η ολοκληρωτική εξάντληση είναι «το αποτέλεσμα του να ζει κάποιος χωρίς ισορροπία, συνήθως σε ένα φαύλο κύκλο συνεχούς εργασίας/καθόλου αναψυχής». Η υπερβολική εργασία, ωστόσο, δεν είναι ο μόνος συντελεστής· κάτω από τις ίδιες πιέσεις και περιστάσεις μερικοί παθαίνουν ολοκληρωτική εξάντληση ενώ άλλοι δεν παθαίνουν.
Πιθανά Θύματα Ολοκληρωτικής Εξάντλησης
Όπως ακριβώς υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι είναι πιο πιθανό να προσβληθούν από μια συγκεκριμένη ασθένεια, έτσι υπάρχουν και κατηγορίες ανθρώπων οι οποίοι έχουν περισσότερες πιθανότητες να υποστούν ολοκληρωτική εξάντληση. «Για να υποστείτε ολοκληρωτική εξάντληση», λέει ο Έλιοτ Άρονσον, καθηγητής κοινωνικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, «πρέπει αρχικά να διακατέχεστε από φλογερό ενθουσιασμό». Συνεπώς εκείνοι που είναι επιρρεπείς στην ολοκληρωτική εξάντληση φλέγονται από υψηλούς στόχους και ιδανικά. Λέγεται ότι εκείνοι που παθαίνουν ολοκληρωτική εξάντληση είναι συνήθως οι καλύτεροι υπάλληλοι μιας εταιρίας.
Συνοψίζοντας τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των πιθανών θυμάτων της ολοκληρωτικής εξάντλησης, ο καθηγητής Φουμιάκι Ιναόκα του Κολεγίου Νοσηλευτών του Ιαπωνικού Ερυθρού Σταυρού έγραψε στο βιβλίο Μοέτσουκισόκογκουν (Moetsukishokogun [Σύνδρομο Ολοκληρωτικής Εξάντλησης]): «Εκείνοι που είναι επιρρεπείς στην ολοκληρωτική εξάντληση έχουν ισχυρές τάσεις να είναι συμπονετικοί, ανθρώπινοι, ευαίσθητοι, αφοσιωμένοι και ιδεαλιστές. Τους ενδιαφέρουν περισσότερο οι άνθρωποι και όχι οι μηχανές».
Όταν ζητήθηκε από κάποιον ειδικό να φτιάξει ένα τεστ για να εντοπίζονται και να απορρίπτονται εκείνοι που είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες να υποστούν ολοκληρωτική εξάντληση, αυτός είπε ότι το τεστ θα έπρεπε μάλλον να χρησιμοποιείται ως κριτήριο πρόσληψης. «Αυτό που πρέπει να κάνουν οι εταιρίες», είπε ο ίδιος, «είναι να βρουν τους ανθρώπους που εκδηλώνουν τόσο πολύ ενδιαφέρον ώστε να οδηγούνται στην ολοκληρωτική εξάντληση . . . και κατόπιν να αναπτύξουν προγράμματα για να καταπολεμήσουν την ολοκληρωτική εξάντληση».
Ιδιαίτερα ευάλωτοι είναι εκείνοι που εργάζονται σε υπηρεσίες οι οποίες έχουν ως αντικείμενό τους ανθρώπους, όπως είναι οι κοινωνικοί λειτουργοί, οι γιατροί, οι νοσοκόμες και οι δάσκαλοι. Αυτοί προσπαθούν πρόθυμα να βοηθήσουν τους ανθρώπους, δίνοντας από τον εαυτό τους για να βελτιώσουν τη ζωή των άλλων, και μπορεί να υποστούν ολοκληρωτική εξάντληση όταν συνειδητοποιήσουν ότι δεν πετυχαίνουν τους μερικές φορές ανέφικτους στόχους που έχουν θέσει για τον εαυτό τους. Οι στοργικές μητέρες μπορεί επίσης να υποστούν ολοκληρωτική εξάντληση για τον ίδιο λόγο.
Γιατί Παθαίνουν Ολοκληρωτική Εξάντληση
Μια έρευνα στην οποία πήραν μέρος νοσοκόμες αποκάλυψε την ύπαρξη τριών παραγόντων που οδηγούν στην ολοκληρωτική εξάντληση. Ο πρώτος παράγοντας ο οποίος σημειώθηκε ήταν η ποσότητα των καθημερινών ανησυχιών που προκαλούσαν απογοήτευση. Για παράδειγμα, οι περισσότερες από τις νοσοκόμες είχαν να φέρουν σε πέρας βαριές ευθύνες, να χειριστούν δυσκολίες στη σχέση τους με τους ασθενείς, να προσαρμοστούν στο νέο εξοπλισμό, να αντιμετωπίσουν τα αυξανόμενα έξοδα και να τα βγάλουν πέρα με έναν ακανόνιστο τρόπο ζωής. «Αυτές οι καθημερινές ανησυχίες αποτελούν το σημαντικότερο παράγοντα που συντελεί στην ολοκληρωτική εξάντλησή τους», λέει το βιβλίο Μοέτσουκισόκογκουν. Όταν τα προβλήματα παραμένουν άλυτα, η απογοήτευση απλώς συσσωρεύεται και οδηγεί σε ολοκληρωτική εξάντληση.
Ο δεύτερος παράγοντας που σημειώθηκε ήταν η έλλειψη υποστήριξης, το ότι δεν είχαν κάποιον στον οποίο να εμπιστευτούν. Έτσι, μια μητέρα που απομονώνεται από τις άλλες μητέρες είναι πιθανότερο να υποστεί ολοκληρωτική εξάντληση. Η έρευνα που αναφέρθηκε παραπάνω διαπίστωσε ότι οι ανύπαντρες νοσοκόμες είναι πιο επιρρεπείς στην ολοκληρωτική εξάντληση από ό,τι εκείνες που είναι παντρεμένες. Εντούτοις, το να είναι παντρεμένος κάποιος μπορεί να αυξήσει τις καθημερινές ανησυχίες αν δεν υπάρχει ανοιχτή επικοινωνία μεταξύ του συζύγου και της συζύγου. Ακόμα και όταν είναι όλοι στο σπίτι, κάποιο άτομο μπορεί να νιώθει μόνο επειδή η οικογένειά του είναι απορροφημένη στην παρακολούθηση τηλεόρασης.
Ο τρίτος παράγοντας ήταν το αίσθημα της έλλειψης βοήθειας. Για παράδειγμα, οι νοσοκόμες έχουν περισσότερες πιθανότητες να νιώσουν αβοήθητες από ό,τι οι γιατροί επειδή οι νοσοκόμες ίσως δεν έχουν την εξουσία να αλλάξουν τα πράγματα. Εκείνοι που βρίσκονται στη μέση της ιεραρχικής κλίμακας μπορεί να υποστούν ολοκληρωτική εξάντληση όταν αισθανθούν ότι ακόμα και οι πιο σκληρές τους προσπάθειες δεν οδηγούν πουθενά. Όπως είπε κάποιος προσωπάρχης, η ολοκληρωτική εξάντληση προκαλείται από το να νιώθει κάποιος «απογοητευμένος επειδή προσπαθεί να κάνει κάτι σημαντικό και δεν του δίνουν σημασία».
Οι άνθρωποι νιώθουν αβοήθητοι όταν βρίσκονται σε κάποιο περιβάλλον όπου εκδηλώνεται αγνωμοσύνη, και το αποτέλεσμα είναι η ολοκληρωτική εξάντληση. Οι γυναίκες σύζυγοι παθαίνουν ολοκληρωτική εξάντληση όταν οι σύζυγοί τους αποτυχαίνουν να αναγνωρίσουν το πόση εργασία περιλαμβάνει η φροντίδα του σπιτιού και των παιδιών. Οι διευθυντές που βρίσκονται στη μέση της ιεραρχικής κλίμακας παθαίνουν ολοκληρωτική εξάντληση όταν το αφεντικό τους αγνοεί κάποια εργασία που την έκαναν πολύ καλά και τους επιπλήττει για μικρολάθη. «Το βασικό σημείο είναι ότι όλοι χρειαζόμαστε να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν τις προσπάθειές μας», λέει το περιοδικό Γονείς (Parents), «και αν εργαζόμαστε σε κάποιο μέρος που δεν ανταμείβει τις προσπάθειές μας—είτε αυτό είναι το σπίτι μας είτε το γραφείο μας—τότε υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες να υποστούμε ολοκληρωτική εξάντληση».
Είναι ενδιαφέρον ότι, ενώ στις νοσοκόμες υπάρχουν υψηλά ποσοστά ολοκληρωτικής εξάντλησης, στους μαιευτήρες τα ποσοστά είναι πολύ χαμηλότερα. Σε γενικές γραμμές, το έργο του μαιευτήρα περιλαμβάνει το να βοηθάει καινούριες ζωές να έρθουν στον κόσμο. Οι μητέρες και οι πατέρες τούς ευχαριστούν για το έργο τους. Όταν οι άλλοι αναγνωρίζουν την αξία τους, τότε εκείνοι αισθάνονται ότι είναι χρήσιμοι και αυτό αποτελεί κινητήρια δύναμη.
Μόλις κάποιος καταλάβει ποιος τείνει να υποστεί ολοκληρωτική εξάντληση και γιατί, γίνεται ευκολότερο να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Το άρθρο που ακολουθεί μπορεί να βοηθήσει τα θύματα της ολοκληρωτικής εξάντλησης να έχουν μια ισορροπημένη προσέγγιση στη ζωή.
[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 6]
Η ολοκληρωτική εξάντληση είναι αποτέλεσμα ενός φαύλου κύκλου συνεχούς εργασίας/καθόλου αναψυχής