Φιλοτελισμός—Συναρπαστικό Χόμπι και Επικερδής Επιχείρηση

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

Ο ΦΙΛΟΤΕΛΙΣΜΟΣ, ή συλλογή γραμματοσήμων, λέγεται ότι είναι «το δημοφιλέστερο χόμπι στον κόσμο». Τα πρώτα γραμματόσημα ήταν απλώς ‘κομμάτια χαρτί, καλυμμένα στο πίσω μέρος με μια κολλητική γόμα, τα οποία ο αποστολέας μπορούσε, με λίγο υγρό, να κολλήσει σε κάποια επιστολή’, σύμφωνα με τον Βρετανό μεταρρυθμιστή των ταχυδρομείων Σερ Ρόουλαντ Χιλ (1795-1879). Αυτά που ονόμαζε ‘κομμάτια χαρτί’ έγιναν τόσο δημοφιλή ώστε σήμερα τα γραμματόσημα θεωρούνται μια ανακάλυψη που άλλαξε το ρου των επικοινωνιών σε όλο τον κόσμο.

Για τους συλλέκτες και τους εμπόρους, οι τιμές των γραμματοσήμων κυμαίνονται από σχεδόν μηδαμινά ποσά ως το αστρονομικό ποσό του ενός εκατομμυρίου δολαρίων και πλέον. Πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό αφού τα γραμματόσημα είναι τόσο κοινά; Και τι τα κάνει τόσο ελκυστικά και πολύτιμα;

Η Σπάνια Μαύρη Πένα

Τα πρώτα γραμματόσημα ήταν σφραγίδες που δήλωναν προπληρωμή των ταχυδρομικών τελών και ήταν εφεύρεση του εμπόρου Ουίλιαμ Ντόκρα, ο οποίος το 1680 ίδρυσε το Ταχυδρομείο της Πένας (Penny Post) στο Λονδίνο. Η αλληλογραφία την οποία έφερναν στο γραφείο παραλαβής σφραγιζόταν με δύο τρίγωνα το ένα μέσα στο άλλο και με τις λέξεις PENNY POST PAID, και ήταν έτοιμη για μεταφορά από τους αγγελιοφόρους του Ντόκρα. Αλλά οι άλλοι αγγελιοφόροι και μεταφορείς εναντιώθηκαν σθεναρά σε αυτή τη διευθέτηση επειδή ένιωθαν ότι απειλούσε την επιβίωσή τους. Το ταχυδρομείο της κυβέρνησης επίσης είδε το ταχυδρομείο του Ντόκρα ως παραβίαση του μονοπωλίου του.

Στις αρχές του 19ου αιώνα οι ταχυδρομικές μεταρρυθμίσεις κατάφεραν τελικά να κάνουν διαθέσιμο το ταχυδρομικό τέλος της μιας πένας σε όλη τη χώρα. Το Μάιο του 1840, το πρώτο γραμματόσημο για επικόλληση άρχισε να πουλιέται στη Βρετανία και σύντομα έγινε ξακουστό με το όνομα Μαύρη Πένα. (Βλέπε φωτογραφία). Ήταν χωρίς οδόντωση και έπρεπε να κόβουν το κάθε γραμματόσημο από ένα φύλλο.

Το 1843, η Βραζιλία, μόλις δεύτερη μετά τη Βρετανία, κυκλοφόρησε γραμματόσημα με κόλλα τα οποία ίσχυαν για χρήση σε μια ολόκληρη χώρα. Σταδιακά άλλες χώρες υιοθέτησαν τη χρήση του γραμματοσήμου για την αλληλογραφία του εσωτερικού. Αργότερα, για τη διευκόλυνση της διακίνησης της αλληλογραφίας στο εξωτερικό, δημιουργήθηκε μια διεθνής ταχυδρομική ένωση. Σήμερα η Παγκόσμια Ταχυδρομική Ένωση, με κεντρικά γραφεία στη Βέρνη της Ελβετίας, είναι μια εξειδικευμένη υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών.

Οι Συλλογές Αφηγούνται Ιστορίες

Καθώς αυξάνονταν οι διεθνείς επικοινωνίες, η κάθε χώρα σχεδίαζε και τύπωνε διαφορετικά γραμματόσημα. Μερικές σειρές, που λέγονται αναμνηστικές, απεικονίζουν ξεχωριστά γεγονότα και άτομα· άλλες, που λέγονται οριστικές σειρές, είναι καθορισμένες για συνηθισμένη χρήση σε μια σειρά αξιών που καλύπτουν τις ποικίλες ταχυδρομικές ανάγκες. Στο πέρασμα των ετών περίπου 600 ταχυδρομικές υπηρεσίες εκδίδουν, σύμφωνα με υπολογισμούς, 10.000 νέα γραμματόσημα το χρόνο. Τόσο ο σοβαρός μελετητής των γραμματοσήμων (ο φιλοτελιστής) όσο και το άτομο που απλώς του αρέσει η συλλογή γραμματοσήμων ως χόμπι μπορούν να βρουν κάτι που θα ταιριάζει στις προτιμήσεις τους από τα 250.000 διαφορετικά γραμματόσημα που έχουν εκδοθεί ως τώρα!

Προφανώς, με τέτοια ποσότητα και ποικιλία γραμματοσήμων, κανένας μεμονωμένος συλλέκτης δεν μπορεί να αναμένει να έχει ένα αντίτυπο από κάθε είδος γραμματοσήμου που εκδόθηκε ποτέ. Αντιθέτως, πολλοί επιλέγουν να συλλέγουν γραμματόσημα κατά θέματα. Η Αγία Γραφή, ο αθλητισμός, η Ανταρκτική, η βιομηχανία, οι γέφυρες, η γεωλογία, η γεωργία, το διάστημα, η ενέργεια, ο Ερυθρός Σταυρός, η εσπεράντο, η Ευρώπη, τα ζώα, η θρησκεία, η ιατρική, το κάρβουνο, ο κινηματογράφος, τα λουλούδια, τα μανιτάρια, οι μέλισσες, οι μεταφορές, η μουσική, ο Ο.Η.Ε., οι Ολυμπιακοί Αγώνες, τα πουλιά, η πτήση, τα σπήλαια, τα ταχυδρομεία, η ύπαιθρος, η φωτιά, η φωτογραφία, ακόμη και ο καιρός, είναι όλα συλλεκτικά θέματα. Ό,τι και αν σκεφτείτε υπάρχει σε γραμματόσημο.

Άλλοι συλλέκτες επικεντρώνουν την προσοχή τους σε παραλλαγές γραμματοσήμων. Τι περιλαμβάνει αυτό; Ρίξτε άλλη μια ματιά στη Μαύρη Πένα. Παρατηρείτε τα γράμματα που είναι τυπωμένα στις κάτω γωνίες του γραμματοσήμου; Αρχικά, αυτά τα γραμματόσημα τυπώνονταν σε ένα φύλλο που αποτελούνταν από 240 γραμματόσημα διευθετημένα σε 20 οριζόντιες σειρές των 12. Το πρώτο γραμματόσημο της πάνω σειράς είχε τα γράμματα AA· το τελευταίο της σειράς, AL, και προς τα κάτω το φύλλο έφτανε αλφαβητικά ως τα γράμματα TA και TL στην αρχή και στο τέλος της 20ής σειράς. Τα γράμματα σφραγίζονταν με το χέρι στα γωνιακά τετράγωνα του σχεδίου στα τελικά στάδια της κατασκευής των τσίγκων. Ένας ταχυδρομικός υπάλληλος θα υποπτευόταν ότι είχε γίνει παραχάραξη αν τα γραμματόσημα σε πολλές από τις επιστολές που διακινούσε είχαν τους ίδιους δύο χαρακτήρες.

Αν και εκδόθηκαν, όπως υπολογίζεται, 68 εκατομμύρια γραμματόσημα Μαύρη Πένα, ο συλλέκτης που έχει σήμερα ένα αμεταχείριστο τέτοιο γραμματόσημο κατέχει κάτι σπάνιο και πολύτιμο—αξίας 4.200 ως 6.800 δολαρίων (περ. 970 χιλ. ως 1,6 εκατ. δρχ.).

Εκτός από τις ανεπαίσθητες παραλλαγές στο σχέδιο, τα γραμματόσημα που είναι τυπωμένα από διαφορετικούς τσίγκους, σε χαρτί με διαφορετικό υδατόσημο (ένα αδιόρατο σχέδιο στο χαρτί, το οποίο είναι ορατό αν το κρατήσετε αντίθετα στο φως), και ακόμη και εκείνα που έχουν διαφορές στην οδόντωση (οι τρύπες κατά μήκος των πλευρών), όλα εγείρουν το ενδιαφέρον των ειδικευμένων συλλεκτών. Για να επιτύχουν, αυτοί οι ειδικοί χρειάζονται κάτι παραπάνω από μια μικρή λαβίδα (Ποτέ μη χρησιμοποιείτε τα δάχτυλά σας!) και ένα μεγεθυντικό φακό. Όργανα μέτρησης ανιχνεύουν τυχόν διαφορές στην οδόντωση· υπεριώδεις λάμπες δείχνουν αν υπάρχει φθορά, κρυμμένος φώσφορος και άλλες μικρές λεπτομέρειες.

Ορισμένοι συλλέκτες δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για λάθη στη σχεδίαση και στην εκτύπωση των γραμματοσήμων. Για αυτούς, το σπουδαίο είναι να έχουν κάποια γραμματόσημα που λείπουν από άλλους συλλέκτες. Σκεφτείτε τη διαφορά στην αξία. Σύμφωνα με υπολογισμούς του 1990, μια Κόκκινη Πένα του 1841 από την οποία λείπει το γράμμα Α, ένα λάθος στο πρώτο γραμματόσημο της δεύτερης στήλης του φύλλου, άξιζε περίπου 1.300 φορές περισσότερο από το ίδιο γραμματόσημο που δεν είχε αυτό το λάθος!

Τα Γραμματόσημα Είναι Επικερδής Επιχείρηση

Στις μέρες μας, το χόμπι της συλλογής γραμματοσήμων ελκύει διάφορους επενδυτές. Ο γνήσιος επενδυτής αγοράζει συλλογές σπάνιων κλασικών γραμματοσήμων για τις οποίες οι έμποροι πιστεύουν ότι είναι πιθανότερο να αυξηθεί η τιμή τους σε κάποιον καθορισμένο χρόνο. Όταν λήξει η προθεσμία της επένδυσης, ο έμπορος αναλαμβάνει να πουλήσει την ιδιοκτησία του πελάτη του στην υψηλότερη δυνατή τιμή. «Οι καθαρές, ευανάγνωστες ταχυδρομικές σφραγίδες είναι προϋπόθεση για τα χρησιμοποιημένα γραμματόσημα—συχνά τα πιο κοινά γραμματόσημα είναι σχετικά σπάνιο να έχουν ιδανικές ή ασυνήθιστες ταχυδρομικές σφραγίδες και όσα έχουν τέτοιες σφραγίδες αξίζουν αντίστοιχα κάτι παραπάνω. Η κατάσταση ενός γραμματοσήμου είναι καθοριστική για την αξία του», γράφει ο ειδικός σε θέματα γραμματοσήμων Τζέιμς Γουάτσον.

Το 1979 η εφημερίδα Ντέιλι Μέιλ (Daily Mail) του Λονδίνου ανέφερε πως, «τα περασμένα πέντε χρόνια, τα κλασικά γραμματόσημα (χρονολογίας από το 1840 ως το 1870) θεωρείται ότι έχουν πολύ μεγαλύτερη αξία από μετοχές και άλλα είδη επενδύσεων, και σε πολλές περιπτώσεις, ακόμη και από τις τιμές των σπιτιών». Η αξία μιας συλλογής εφτά σπάνιων γραμματοσήμων, που κόστιζε 84.700 δολάρια (περ. 19,5 εκατ. δρχ.) το 1974, αυξήθηκε σε 306.000 δολάρια (περ. 70,4 εκατ. δρχ.).

Το 1990, μια διαφήμιση στο περιοδικό Τάιμ Ιντερνάσιοναλ (Time International) ανέφερε: «Ως επένδυση, τα γραμματόσημα είχαν διακυμάνσεις. Στη δεκαετία του 1970 οι τιμές ανέβηκαν ταχύτατα καθώς οι κερδοσκόποι που ανέμεναν κέρδη από σπάνια γραμματόσημα έφτιαχναν επενδυτικές συλλογές. Αλλά όταν έλαβε χώρα η Παγκόσμια Έκθεση Γραμματοσήμων στο Λονδίνο το 1980, οι ελπίδες τους διαλύθηκαν και οι κερδοσκόποι διαπίστωσαν ότι οι μόνοι άνθρωποι που ήταν έτοιμοι να υποστηρίξουν την αγορά ήταν οι συλλέκτες, και αυτοί είχαν λογικά αποσυρθεί. ‘Όταν οι επενδυτές προσπάθησαν να εξαργυρώσουν τις συλλογές τους, διαπίστωσαν ότι πολλά γραμματόσημα δεν ήταν τόσο σπάνια όσο νόμιζαν ότι ήταν’», και τελικά έχασαν. Τι προειδοποίηση είναι αυτή για όσους επενδύουν σε γραμματόσημα!

Ως συλλέκτης, λοιπόν, ή ακόμη και ως φιλοτελιστής, να διατηρείτε ισορροπία. Απολαύστε τα γραμματόσημά σας. Μάθετε από αυτά—για τον κόσμο, τη γεωγραφία, τους λαούς και τους πολιτισμούς του. Μην αφήσετε τη συλλογή να γίνει πάθος. Να αξιολογείτε προσεκτικά το ενδιαφέρον σας για τα γραμματόσημα και να το συγκρίνετε με τα πιο σπουδαία πράγματα στη ζωή.

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Μαύρη Πένα

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Γραμματόσημα από την Αυστρία, την Ισπανία και τη Βρετανία