Θέλγητρα του Υποβρύχιου Κόσμου

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στις Νήσους Λήουαρντ

ΟΠΛΙΣΜΕΝΟΙ με τα σύνεργα της σκούμπα ή απλώς με μια μάσκα και πτερύγια, οι άνθρωποι εξερευνούν τώρα τα θαυμάσια του υποβρυχίου κόσμου. Αφήνουν τους άλλους να πηγαίνουν στο φεγγάρι και να σχεδιάζουν νέα κατορθώματα στο διάστημα· εκείνοι που ενθουσιάζονται, από τους βυθούς είναι ευτυχείς να εξερευνούν μερικές από τις λιγώτερο γνωστές περιοχές του πλανήτου μας. Η ζωή και η δραστηριότης κάτω στη θάλασσα προσφέρουν τη δική τους ιδιόρρυθμη γοητεία. Ο σιωπηλός κόσμος προσφέρει μια ανακούφισι σε αντίθεσι με το θόρυβο και την αναταραχή της ζωής στην επιφάνεια.

Μια υποβρύχια περιπέτεια δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκην και μια αδικαιολόγητη σφαγή των κατοίκων της θαλάσσης. Υπάρχουν καλοί και πρακτικοί σκοποί επίσης. Οι ωκεανογράφοι που είναι ενήμεροι των μεγάλων δυνατοτήτων της υποβρυχίου καλλιέργειας συνιστούν ότι αυτή είναι μια μερική λύσις στο πρόβλημα διατροφής του κόσμου. Φοιτηταί της βοτανικής και της βιολογίας ενδιαφέρονται ζωηρά για τη βλάστησι και τον ζωικό κόσμο της θαλάσσης. Πολλοί άλλοι ελκύονται από την ομορφιά και το χρώμα και τις μυριάδες των καλλιτεχνικών σχημάτων από τα οποία αφθονούν οι θάλασσες.

Μια τέτοια περιοχή που προτιμάται ιδιαιτέρως για παρόμοιες περιπέτειες κάτω από τα κύματα είναι οι τροπικές θάλασσες, όπου η θερμοκρασία των υδάτων δεν είναι πολύ ψυχρή για παρατεταμένες υποβρύχιες επισκέψεις. Τα καθαρά και διαυγή νερά των κοραλλένιων θαλασσών προσκαλούν εκείνους που αγαπούν τις περιπέτειες στις καλύτερες τοποθεσίες.

Οι Κοραλλιογενείς Ύφαλοι

Αλλά γιατί οι κοραλλιογενείς θάλασσες έχουν ένα ιδιαίτερο θέλγητρο; Διότι τα κοράλλια ευδοκιμούν σε νερά που αναταράσσονται συνεχώς ώστε να εξασφαλίζεται συνεχής εφοδιασμός από μικροσκοπικούς μικροοργανισμούς (πλαγκτόν), και η γύρω ανάπτυξι από κοράλλια βρίσκουν ότι είναι η μεγαλύτερη ποικιλία της υποθαλάσσιας ζωής. Μικρότερα θαλάσσια ζώα αναζητούν τους προστατευτικούς κοραλλένιους υφάλους με τις πολυπληθείς σπηλιές και τις ρωγμές, ενώ άλλα μεγαλύτερα περιπολούν συνεχώς στα γειτονικά μέρη με την ελπίδα να πιάσουν κανένα αμέριμνο μικρό ζώο που έχει περιπλανηθή πολύ μακρυά.

Αλλά τι είναι ο κοραλλιογενής ύφαλος; Μοιάζει με διάτρητο βράχο. Εν τούτοις, η διαμόρφωσίς του δεν είναι καθόλου όμοια με του βράχου. Η κοραλλιογενής διαμόρφωσις είναι στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα αρχιτεκτονικής εργασίας πολλών γενεών μικροσκοπικών θαλασσίων ζωών—ζώων που είναι συγγενή με την τσούχτρα και τη θαλάσσια ανεμώνη. Αυτά τα ζώα που ονομάζονται πολύποδα ομοιάζουν με ζελατίνα είναι εύκαμπτα και έχουν κυλινδρική μορφή. Το ένα άκρον τους στηρίζεται στην κοραλλιογενή αποικία, στις έρημες κατοικίες προηγουμένων γενεών. Το άλλο άκρο είναι το στόμα του ζώου που ανοίγει τη νύχτα σε μια φράντζα από μικρούς πλοκάμους που απλώνονται γύρω και τρέφονται από το πλαγκτόν που υπάρχει στα νερά των επιφανειών. Κάθε πολύπους κατασκευάζει ένα προστατευτικό κάλυμμα γύρω του, ένα είδος ατομικού διαμερίσματος που σχηματίζεται από ασβεστίτη που εκκρίνεται από το εξωτερικό του δέρμα. Στη διάρκεια της ημέρας αυτοί οι πολύποδες αποσύρονται μέσα στα καταφύγιά των.

Με τους ατέλειωτους αριθμούς αυτών των μικροσκοπικών αρχιτεκτόνων που εργάζονται ο ένας δίπλα στον άλλον οικοδομώντας προς τα άνω με κατεύθυνσι προς τον ήλιο, χρόνο με το χρόνο, αιώνα με τον αιώνα ο ύφαλος πήρε την παρούσα μορφή του. θαλάσσια φυτά έκαμαν ρίζες, φύκια εκάλυψαν τα κενά, σφουγγάρια και άλλα θαλάσσια φυτά—όλα έλαβαν κατά κάποιο τρόπο μέρος στη συγκόλλησι του σκελετού. Το αποτέλεσμα—ο κοραλλιογενής ύφαλος, που συχνά αναφέρεται με τον όρο «η υποβρύχια πολυκατοικία.»

Γενικά οι ύφαλοι βρίσκονται στα αβαθή παραλιακά νερά όπου το φως του ηλίου και η ζέστη εισχωρούν αρκετά βαθιά. Ένας λόγος φαίνεται να είναι ότι μέσα στο σώμα κάθε πολύποδος υπάρχουν μικροσκοπικά φυτά που συντελούν πάρα πολύ στη λειτουργία της πέψεώς του και, όπως τα περισσότερα φυτά, εξαρτώνται από τη φωτοσύνθεσι. Χωρίς το φως του ήλιου αυτά τα φυτά πεθαίνουν και συνεπώς πεθαίνει και ο πολύπους.

Μολονότι η αρχιτεκτονική του υφάλου είναι στερεή και αντοχής, υπάρχουν εν τούτοις δυνάμεις που μπορούν να τη θρυμματίσουν όπως είναι οι δυνατές καταιγίδες που συχνά αποσπούν μεγάλα κοραλλιογενή κομμάτια που ζυγίζουν μερικούς τόννους και τα τινάζουν στην κορυφή του υφάλου όπως ένα σπιρτόξυλο.

Ποικιλίες Κοραλλιών

Υπάρχουν και άλλα κοράλλια επίσης που δεν χτίζουν στον κυρίως ύφαλο, κι’ εν τούτοις προσθέτουν στον όγκο των. Υπάρχει το ελαφοκέρατο κοράλλι, η ανάπτυξις του οποίου μοιάζει με την ανάπτυξι ενός δένδρου με πολλά κλαδιά, μερικά από τα οποία έχουν μήκος δεκαπέντε ή είκοσι πόδια και πάχος δυο πόδια στη βάσι. Το εγκεφαλικό κοράλλι παίρνει το σχήμα λίθων διαφόρων μεγεθών με ανωμαλίες που μοιάζουν πολύ τις έλικες του εγκεφάλου. Αυτά αναπτύσσονται σε παλιρροιακές κοιλότητες κοντά στους υφάλους.

Υπάρχει το κοράλλι που κεντρίζει και που είναι ο φόβος των δυτών, διότι μπορεί να προκαλέση μια οδυνηρή πληγή σε πλάσματα που πλησιάζουν πολύ κοντά. Ένας άλλος τύπος κοραλλιού μοιάζει πολύ με μαρούλι στο σχήμα. Μαλακά κοράλλια, που διακρίνονται από τα κοράλλια των βράχων, περιλαμβάνουν τον ζωηρά χρωματισμένο αστερία, άλλα που είναι μια πλαδαρή μάζα με μαλακούς σπογγώδεις πλοκάμους, και ακόμη άλλα που μοιάζουν με μεγάλα πιάτα με διάμετρο από έξη έως οκτώ πόδια, που έχει τους πλοκάμους σε ομόκεντρους κύκλους.

Κύριοι των Υφάλων

Μολονότι οι κοράλλινοι πολύποδες είναι αρχιτέκτονες και πρώτης τάξεως οικοδόμοι, πρέπει να παραδεχθούμε ότι τα ψάρια είναι οι πραγματικοί κύριοι των υφάλων. Εδώ αυτά τρέφονται και διασκεδάζουν και βρίσκουν καταφύγιο από τα μεγαλύτερα αρπακτικά της θαλάσσης. Ο πληθυσμός των υφάλων φθάνει σε μια φανταστική ποικιλία σχημάτων, μεγεθών, χρωμάτων και παράξενων χαρακτηριστικών. Όταν τα βλέπη κανείς πάνω στο φόντο των πολλών κοραλλένιων αποχρώσεων, του θυμίζουν τα πολύχρωμα τροπικά πουλιά και τις πεταλούδες που πετούν σ’ έναν ανθόκηπο. Υπάρχουν κόκκινα, πράσινα, κίτρινα, μπλε και άλλες λεπτές αποχρώσεις μεταξύ των. Η κίνησις που παρατηρείται συνίσταται από γρήγορες εκκινήσεις και μικρές παύσεις μεταξύ των δαντελλωτών κοραλλιών. Η ευκινησία και η ταχύτης είναι ζωτικά πράγματα. Για το λόγο αυτό οι περισσότεροι από τους κατοίκους των υφάλων είναι μετρίων διαστάσεων.

Κοντά στους υφάλους, στο αμμουδερό έδαφος μπορεί να ιδή κανείς το μικρό κιτρινοκέφαλο ψαράκι να σκάβη με τις σιαγόνες του στην υπόγεια φωλιά του. Βαθιά μόνο λίγα εκατοστά η υπόγειος τρύπα προμηθεύει ένα καταφύγιο όπου μπαίνει με την ουρά πρώτα όταν το απειλή κάποιος κίνδυνος. Τέτοιες τρύπες συνήθως επενδύονται με προσεκτικά διαλεγμένα βότσαλα. Ολόκληρα κοπάδια από ρίνες και βαλιστές [είδη ψαριών], μερικά από τα οποία έχουν όμορφα χαρακτηριστικά, γλιστρούν εδώ κοντά. Στην επιφάνεια της υφάλου το μπλε παπαγαλόψαρο, με ράμφος όμοιο με πουλιού, σπάζει χονδρά τεμάχια από κοράλλια και τρέφεται από τα νόστιμα ζωόφυτα που περιέχουν.

Βαθιά κάτω στις άκρες και τις ρωγμές των υφάλων ή κρυμμένο μέσα σε σωρούς από παληές σαβούρες ναυαγισμένων πλοίων, ζη το πιο φοβερό ίσως από τους κατοίκους των υφάλων—το έξη ποδών πράσινο χέλι σμέρνα και ο εξάδελφός του μήκους τριών ποδών η παρδαλή σμέρνα. Αυτά τα ισχυρά ζώα εφοδιασμένα με κοπτερά δόντια θα μπορούσαν να κόψουν με τα δόντια των τα δάκτυλα των χεριών ενός ανθρώπου ή τα δάκτυλα των ποδιών αν δεν είναι προσεκτικός που πατά. Πέρα από τις υφάλους, σε βαθύτερα νερά παραμονεύουν οι μεγαλύτερες άρπαγες που άγρυπνοι πάντοτε περιμένουν την ευκαιρία για ένα καλό γεύμα—η ζύγαινα, ο καρχαρίας, ο κίτρινος καρχαρίας και ο μήκους έξη ποδών θερσίτης.

Η σφύραινα εφοδιασμένη με ταχύτητα και καταπληκτική δύναμι, είναι πολύ εκλεκτικός φαγάς. Μερικές από τις σπάνιες επιθέσεις αυτών των ζώων εναντίον ανθρώπων πιστεύεται ότι οφείλεται σε λάθος δικό του. Γενικά αυτά φονεύουν ότι πρόκειται να φάγουν και φαίνεται ότι δεν υπάρχει ούτε άσκοπη ούτε εσκεμμένη σκληρότης στο κυνήγι των.

Ενώ αυτά τα μεγαλύτερα ψάρια πέρα από τις υφάλους αποτελούν ένα πρόβλημα για τους ανθρώπινους επισκέπτας στον υποβρύχιο κόσμο, υπάρχει ένας άλλος πιο άμεσος κίνδυνος από τον οποίο πρέπει κανείς να προφυλαχθή. Πάρτε, παραδείγματος χάριν τον κοινό αχινό της θαλάσσης. Είναι ένα ζώο που τρυπώνει σε χαραμάδες και όμοιο με γαϊδουράγκαθο. Όταν κάποιος το πατήση, τα αγκάθια εισέρχονται στη σάρκα των ποδιών του και σπάζουν. Είναι πολύ δύσκολο να τα βγάλη κανείς και μπορούν γρήγορα να προκαλέσουν μόλυνσι.

Ένας άλλος κίνδυνος είναι η τσούχτρα που κεντρίζει. Για να αφοπλίζουν τον επισκέπτη παίρνουν χρώματα σκούρο μπλε, καφέ και κίτρινο. Αλλά πολλές απ’ αυτές μπορούν να προκαλέσουν ένα φοβερό κέντημα. Μια από τις πιο επικίνδυνες είναι αυτή που αποκαλείται Πορτογαλικό πολεμικό. Πλέει στην επιφάνεια και ταλαντεύει τα μακρυά δηλητηριώδη της νήματα. Το να την ακουμπήση κανείς σημαίνει ένα πολύ κακό κέντημα και σε μερικές σπάνιες περιπτώσεις προξενεί ακόμα και θάνατο.

Κάτι που δεν είναι εκτός τόπου για να το αναφέρομε εδώ είναι ένας κίνδυνος που αντιμετωπίζουν οι πολύποδες, αυτοί οι μικροσκοπικοί αρχιτέκτονες των υφάλων. Ο ακανθώδης αστερίας συνήθως αναζητεί και τρώγει όσους πολύποδες μπορεί να βρη. Εν τούτοις στην περιοχή του Ειρηνικού φαίνεται ότι οι αστερίες αντιμετωπίζουν μια πληθυσμιακή έκρηξι σε τέτοιο βαθμό ώστε οι πολύποδες να εξαλείφονται από τη μία ύφαλο μετά την άλλη μετατρέποντάς τις έτσι σ’ ένα σκεπασμένο με φύκια νεκροταφείο ή σε χωρίς ζωή καταδικασμένη πολυκατοικία.

Ο υποβρύχιος κόσμος φυσικά έχει την ποικιλία του, τους κινδύνους του και τα θέλγητρά του, όπως ακριβώς έχει και ο κόσμος της επιφανείας. Ο επισκέπτης των υφάλων που μελετά όλα τα θαυμάσια που βλέπει στον σιωπηλά κόσμο της θαλάσσης δεν μπορεί παρά να σταθή με θαυμασμό και δέος μπροστά σ’ αυτά τα πολυπληθή δημιουργήματα Εκείνου που αρχικά διέταξε: «Ας γεννήσωσι τα ύδατα εν αφθονία νηκτά έμψυχα.»—Γεν. 1:20.