Κοράλλια—Κινδυνεύουν και Πεθαίνουν
ΠΟΥΘΕΝΑ δεν είναι πιο διάφανος ο ωκεανός από ό,τι στις τροπικές χώρες. Διάφανος σαν κρύσταλλο. Γαλάζιο κρύσταλλο. Η λευκή άμμος στον πυθμένα, ο οποίος έχει 15 μέτρα βάθος, φαίνεται τόσο κοντά ώστε νομίζεις ότι θα την αγγίξεις! Φορέστε βατραχοπέδιλα και μάσκα. Προσαρμόστε τον αναπνευστήρα καθώς βυθίζεστε στο ζεστό νερό, και οι φυσαλίδες σάς κρύβουν τη θέα για μια στιγμή. Κατόπιν κοιτάξτε κάτω. Εκεί! Δείτε το μεγάλο κοκκινογάλανο ψάρι παπαγάλο που τσιμπολογάει το κοράλλι και μετά φτύνει μερικά κομματάκια, τα οποία γίνονται μέρος του αμμώδους βυθού. Ξαφνικά, ένα ασημένιο ουράνιο τόξο τροπικών ψαριών—κόκκινα, κίτρινα, μπλε, πορτοκαλί, μοβ—περνάει σαν αστραπή. Ο τόπος σφύζει από ζωή. Οι αισθήσεις σας κατακλύζονται από ερεθίσματα.
Αυτή είναι η ζούγκλα των κοραλλιών. Υψώνεται από τον αμμώδη πυθμένα και απλώνει χιλιάδες ζωντανά χέρια. Μπροστά μας βρίσκεται το μεγαλόπρεπο κοράλλι «κέρατο ελαφιού», με ύψος και πλάτος πάνω από 6 μέτρα. Περίπου 25 μέτρα πιο πέρα υπάρχει το κοράλλι «κέρατο άλκης», μικρότερο από το «κέρατο ελαφιού», και τα λεπτότερα κλαδιά του γεμίζουν τη θάλασσα σαν δάσος. Πόσο κατάλληλη είναι η ονομασία αυτών των κοραλλιών—αφού μοιάζουν στην κυριολεξία με κέρατα ζώου! Ψάρια και άλλα είδη θαλάσσιας ζωής βρίσκουν τροφή και καταφύγιο στα κλαδιά τους.
Κάποτε πιστεύαμε ότι τα κοράλλια αποτελούνται από φυτά, αλλά τώρα γνωρίζουμε ότι είναι ασβεστολιθικός σχηματισμός που δημιουργείται από κοινότητες ζώων τα οποία ονομάζονται πολύποδες. Οι περισσότεροι πολύποδες είναι μικροί, με διάμετρο μικρότερη από 2,5 εκατοστά. Ο μαλακός πολύποδας του κοραλλιού προσκολλάται στον διπλανό του με ιστό που είναι καλυμμένος από μια βλεννώδη ουσία. Το κοράλλι μοιάζει με βράχο την ημέρα, επειδή οι πολύποδες αποτραβιούνται μέσα στο σκελετό τους. Αλλά μεταμορφώνεται τη νύχτα, καθώς τα τεντωμένα πλοκάμια τους κινούνται απαλά, δίνοντας στον ύφαλο μια ελκυστική, ασαφή όψη. Το βραχώδες «δέντρο» που μοιράζονται οι πολύποδες είναι ο συνδυασμένος σκελετός τους, τον οποίο ενώνουν αντλώντας ανθρακικό ασβέστιο από το θαλασσινό νερό.
Κάθε είδος κοινότητας κοραλλιών κατασκευάζει το δικό του μοναδικό σχήμα σκελετού. Σε όλο τον κόσμο, υπάρχουν πάνω από 350 διαφορετικά είδη κοραλλιών, με εκπληκτικά σχήματα, μεγέθη και χρώματα. Τα κοινά ονόματά τους θυμίζουν αντικείμενα της ξηράς—κοράλλι δέντρο, στύλος, τραπέζι ή ομπρέλα—ή φυτά—κοράλλι γαρίφαλο, λάχανο, φράουλα ή μανιτάρι. Βλέπετε εκείνο το μεγάλο κοράλλι-εγκέφαλο; Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς πώς πήρε το όνομά του!
Αυτή η υποθαλάσσια ζούγκλα βρίθει από ζωή, από μικροσκοπικά φυτά και ζώα μέχρι σαλάχια, καρχαρίες, μεγάλες σμέρνες και χελώνες. Εδώ υπάρχουν επίσης κάποια ψάρια τα οποία ίσως να μην έχετε ξανακούσει—το κατακίτρινο ψάρι παλιάτσος, το μοβ Μπο Γκρέγκορι, ο ασπρόμαυρος ζάνκλος, ο πορτοκαλής αυλόστομος, το σκούρο μπλε χειρουργόψαρο, ο λουλακής ροφός ή ο καστανόχρυσος πτερόεις. Και τι θα πούμε για τη γαρίδα «του κουρείου», τους «χρωματιστούς» αστακούς ή το πορφυρό «γερακόψαρο»; Όλα τα χρώματα, όλα τα μεγέθη, όλα τα σχήματα. Μερικά όμορφα, μερικά αλλόκοτα—αλλά όλα ενδιαφέροντα. Να, ένα χταπόδι κρύβεται πίσω από αυτό το κοράλλι-στύλος! Τρώει ένα μύδι που κατάφερε να το ανοίξει. Όπως και στις ζούγκλες της ξηράς, μια τρομερή ποικιλία ζωής είναι συνυφασμένη στο ύφασμα αυτού του θαλάσσιου κόσμου, και όλοι οι οργανισμοί εξαρτώνται από την ποικιλομορφία του. Ο αναπαραγωγικός κύκλος των κοραλλιών και η ικανότητά τους να ταξιδεύουν με τα ρεύματα του ωκεανού για να χτίσουν νέες κοινότητες υφάλων περιγράφτηκαν με λεπτομέρεια στο τεύχος του Ξύπνα! 8 Ιουνίου 1991.
Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι αποτελούν τους μεγαλύτερους βιολογικούς σχηματισμούς της γης. Ένας από αυτούς, το Μεγάλο Κοραλλιογενές Φράγμα, στα ανοιχτά της βορειοανατολικής ακτής της Αυστραλίας, εκτείνεται σε μήκος 2.010 χιλιομέτρων και καλύπτει έκταση όση η Αγγλία και η Σκωτία μαζί. Ένα κοράλλι μπορεί να ζυγίζει αρκετούς τόνους και να υψώνεται 9 μέτρα και πλέον πάνω από τον πυθμένα του ωκεανού. Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι αναπτύσσονται σε όλα τα ρηχά τροπικά νερά σε βάθος μέχρι και 60 μέτρα. Τα χαρακτηριστικά τους διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή, έτσι οι ειδικοί εξετάζοντας ένα κομμάτι από κάποιο κοράλλι μπορούν να βρουν τον ωκεανό και ακόμη και την τοποθεσία στην οποία αναπτύχτηκε αυτό. Για την ανάπτυξη των κοραλλιογενών υφάλων απαιτείται περιβάλλον με περιορισμένες θρεπτικές ουσίες στο νερό, πράγμα που εξηγεί γιατί ο ωκεανός είναι ασυνήθιστα διάφανος στην περιοχή τους. Τροφή στο κοράλλι παρέχουν τα φύκια (επιστημονική ονομασία: ζωοξανθέλλες) που ζουν στο διαφανές σώμα του πολύποδα, και επίσης μικροσκοπικά ζώα τα οποία συλλαμβάνει το κοράλλι με τα πλοκάμια του. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ένας κοραλλιογενής ύφαλος ο οποίος στεγάζει χιλιάδες θαλάσσια είδη που βρίσκονται μέσα σε κάποιον ωκεανό που δεν προσφέρει άλλο καταφύγιο.
Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι είναι επίσης από βιολογική άποψη το πιο παραγωγικό θαλάσσιο οικοσύστημα. Το περιοδικό Νέα των Η.Π.Α. & Παγκόσμιες Ειδήσεις (U.S.News & World Report) το περιέγραψε ως εξής: «Οι ύφαλοι είναι το θαλάσσιο αντίστοιχο των τροπικών βροχερών δασών, και βρίθουν από αφθονία έμβιων όντων: κυματοειδείς βεντάλιες και ‘μαστίγια’ της θάλασσας, πουπουλένια κρινοειδή, φωσφορίζοντα ψάρια και σφουγγάρια, γαρίδες, αστακούς και αστερίες, καθώς και τρομακτικούς καρχαρίες και γιγάντιες σμέρνες. Το φυσικό περιβάλλον όλων αυτών εξαρτάται από το συνεχή σχηματισμό των κοραλλιών». Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι φροντίζουν επίσης για τη ζωή στην ξηρά δημιουργώντας ένα φράγμα ανάμεσα στο σημείο που σκάνε τα κύματα και στην ακτή, και θέτοντας το θεμέλιο για χιλιάδες τροπικά νησιά.
Τα υγιή κοράλλια είναι καφέ, πράσινα, κόκκινα, μπλε ή κίτρινα, ανάλογα με το τι είδους φύκια κατοικούν στο διαφανή ξενιστή κοράλλι-πολύποδα. Τα μικροσκοπικά φύκια χρησιμοποιούν το ηλιακό φως που περνάει μέσα από τα ζώα με τα οποία συμβιώνουν και απορροφούν τα κατάλοιπα των πολύποδων, στα οποία περιλαμβάνεται και διοξείδιο του άνθρακα, για να τραφούν. Με τη σειρά τους, μέσω της φωτοσύνθεσης τα φύκια παρέχουν οξυγόνο, τροφή και ενέργεια στους ιστούς των κοραλλιών. Αυτή η συμβίωση με τα φύκια επιτρέπει στα κοράλλια να μεγαλώνουν πιο γρήγορα και να επιζούν στα ολιγοτροφικά τροπικά νερά. Φύκια και κοράλλια συνδυάζουν τα καλύτερα στοιχεία του κόσμου των φυτών και του κόσμου των ζώων. Τι αριστοτεχνικό και σοφό σχέδιο!
Αποχρωματισμένοι Άψυχοι Σκελετοί
Δεν μας εκπλήσσει το ότι υπάρχει τόση δραστηριότητα εκεί κάτω! Αλλά τι είναι αυτό; Αποχρωματισμένοι άψυχοι σκελετοί. Τα κλαδιά έχουν σπάσει και διαλύονται. Μερικά έχουν ήδη αποσυντεθεί. Αυτό το μέρος του δάσους των κοραλλιών είναι ήδη νεκρό ή πεθαίνει. Δεν υπάρχουν ψάρια. Δεν υπάρχουν γαρίδες. Δεν υπάρχουν αστακοί. Τίποτα. Είναι μια υποθαλάσσια έρημος. Δεν πιστεύετε στα μάτια σας. Τι σοκ! Η ειδυλλιακή εμπειρία σας καταστράφηκε. Ακόμη και όταν επιστρέφετε στη βάρκα, τα ανησυχητικά ερωτήματα παραμένουν. Τι μπορεί να προκάλεσε αυτή την καταστροφή; Ένα ατύχημα; Κάποια ασθένεια; Φυσικά αίτια; Θέλετε απαντήσεις.
Μολονότι τα λιθοκοράλλια φαίνονται σκληρά, είναι εξαιρετικά εύθραυστα. Ένα ανθρώπινο άγγιγμα μπορεί να προκαλέσει βλάβη, έτσι οι σοφοί δύτες δεν τα αγγίζουν και οι προσεκτικοί βαρκάρηδες δεν αγκυροβολούν πάνω τους. Άλλοι κίνδυνοι για τα κοράλλια είναι η χημική μόλυνση, οι πετρελαιοκηλίδες, τα λύματα, η υλοτομία, τα εντομοκτόνα και τα λιπάσματα από αγροκτήματα που καταλήγουν στη θάλασσα, οι βυθοκόροι, η ιζηματογένεση και η εισροή γλυκού νερού. Η άμεση πρόσκρουση με τις καρίνες των πλοίων φέρνει τον όλεθρο. Και οι ακραίες θερμοκρασίες μπορούν να βλάψουν και να σκοτώσουν τα κοράλλια. Όταν προξενείται αναστάτωση, τα κοράλλια αποβάλλουν τα φύκια τους σε πυκνά σύννεφα, και τα ψάρια τα καταβροχθίζουν. Αν οι καταστάσεις που προκαλούν αναστάτωση συνεχιστούν επί εβδομάδες ή μήνες, το κοράλλι αποχρωματίζεται και πεθαίνει. Και όταν πεθαίνει το κοράλλι, πεθαίνει και το οικοσύστημα του υφάλου. Το ύφασμα της ζωής ξεφτάει και χάνεται.
Ο αποχρωματισμός εμφανίζεται σε όλους τους τροπικούς ωκεανούς. Ως αποτέλεσμα, έχει σημάνει συναγερμός στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα που ασχολείται με τη θάλασσα. Όταν συμβαίνει αποχρωματισμός σε μεγάλη κλίμακα, η βλάβη είναι ανεπανόρθωτη. Η έκταση του αποχρωματισμού των κοραλλιών και ο επακόλουθος θάνατός τους έχει έρθει με οδυνηρό τρόπο στην προσοχή του κοινού από αυτά που συνέβησαν στις τροπικές θάλασσες παγκόσμια τα πρόσφατα χρόνια. Ενώ επί πολλά χρόνια συνέβαινε περιοδικός και τοπικός αποχρωματισμός των κοραλλιών, τα πρόσφατα κρούσματα είναι πρωτοφανούς σφοδρότητας και παρουσιάστηκαν σε παγκόσμια έκταση. Κάτι επιτίθεται στα ζωντανά κοράλλια των περισσότερων ειδών παγκόσμια, προξενώντας κατάρρευση του οικοσυστήματος των υφάλων.