Ο Υψηλός Τρόπος Ζωής

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΒΟΛΙΒΙΑ

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ανθρώπους του υψιπέδου της Βολιβίας ‘το να ζουν στα ψηλά’ είναι μια καθημερινή υπόθεσις.

Τώρα, αν είσθε όπως οι περισσότεροι άνθρωποι, όταν ανεβήτε στην αραιά ατμόσφαιρα σ’ ένα ύψος πάνω από ένα μίλι, θ’ αρχίσετε να νοιώθετε κάπως το κεφάλι σας ελαφρό κι ακόμα να έχετε ζαλάδες. Αλλ’ ακριβώς εδώ, σ’ αυτό το υψηλό οροπέδιο περισσότερο από δυο μίλια επάνω από την επιφάνεια της θαλάσσης, ζουν και εργάζονται άνετα περίπου τα δυο τρίτα του πληθυσμού της Βολιβίας με το κεφάλι κάπως ‘στα σύννεφα’ και τα πόδια στο χώμα.

Το υψίπεδο είναι μια ευρεία επίπεδη επιφάνεια γης που εκτείνεται μεταξύ των ανωμάλων οροσειρών των πανύψηλων ορέων των Άνδεων. Ανεμοδαρμένο και άγονο, το οροπέδιο είναι σχεδόν χωρίς δένδρα. Εν τούτοις έχει τη δική του ασυνήθιστη ομορφιά. Το φως της ημέρας φαίνεται διαφορετικό σ’ αυτήν την αραιή ατμόσφαιρα—τόσο λαμπρό που κάνει τα χρώματα να ξεχωρίζουν με μια καθαρότητα που δεν παρατηρείται σε χώρες που βρίσκονται σε χαμηλότερα υψόμετρα. Σ’ αυτούς τους Βολιβιανούς, όπως και για τους προγόνους των πολλούς αιώνες πριν, αυτό είναι το σπίτι τους και τους αρέσει να ζουν έτσι στα ψηλά.

Ότι και να στερήται το υψίπεδο από πρασινάδα ή άλλες ποικιλίες, οι άνθρωποι το συμπληρώνουν με τα πολύχρωμα κοστούμια τους. Τα πόντσος, μεγάλες τετράγωνες μάλλινες κουβέρτες μ’ ένα άνοιγμα στη μέση για να περνά το κεφάλι, είναι το κύριο εξωτερικό ένδυμα των ανδρών. Υποδήματα οικιακής κατασκευής είναι πιθανόν να έχουν για σόλες τεμάχια από λάστιχα αυτοκινήτου. Για τις γυναίκες μπέρτες με ζωηρά χρώματα και φούστες με σούρες στη μέση και ελεύθερες στο κάτω μέρος φθάνουν σ’ ένα σταθερό μήκος μεταξύ της κνήμης και του αστραγάλου τόσο για τις νέες όσο και για τις ηλικιωμένες. Μερικές από τις τσόλας (μιγάδες γυναίκες από Ισπανούς και Ινδούς προγόνους) μπορεί να φορούν πέντε, έξη ακόμα και μέχρι δέκα φούστες τη μια επάνω στην άλλη. Στη ράχη τους υπάρχει μια τετράγωνη σάκκα από υφαντό υλικό, στην οποία μπορούν να βάζουν το μωρό τους ή ίσως μερικά κλινοσκεπάσματα ή προϊόντα που προορίζονται για πούλημα στην αγορά. Με τα χέρια ελεύθερα καθώς βαδίζουν οι γυναίκες, μπορούν να κλώθουν μαλλί από πρόβατα ή λάμα χρησιμοποιώντας ένα απλό αδράχτι του χεριού.

Από ποια περιοχή της χώρας προέρχονται; Συνήθως αυτό το λέγει το καπέλλο τους. Οι τσόλας που ζουν γύρω από τις πόλεις Λα Παζ και Ορούρο φορούν ένα καφέ, μπεζ ή μαύρο σομπρέρο ημίψηλου τύπου. Εκείνοι που είναι από την περιοχή Κοτσαμπάρμπα φορούν καπέλλα από σκληρό άχυρο, βαμμένα με λευκό γυαλιστερό χρώμα, μ’ ένα υψηλό τεπέ και με μια μαύρη κορδέλλα δεμένη στη βάσι τους. Οι γυναίκες χωρίς καπέλλα; Είναι πιθανόν να προέρχωνται από τη Σούκρε στο νότιο κεντρικό μέρος της Βολιβίας.

Απ’ όπου και αν προέρχωνται ποτέ δεν ενοχλούνται για τον ξεπερασμένο τους τρόπο ενδύσεως—διότι αυτές οι φορεσιές έχουν παραμείνει βασικά οι ίδιες από αιώνες. Και εξακολουθούν να είναι ελκυστικές.

Λίγα μέρη μπορούν να εξισωθούν με τις πολυάσχολες αγορές σε ζωηρότητα και χρώμα. Οι τσόλας κάθονται σταυροπόδι καταγής, ή κάθονται ενθρονισμένες με τα προϊόντα τους και τα διάφορα σκεύη σωριασμένα γύρω τους. Τα φρούτα και τα λαχανικά σχηματίζουν τακτοποιημένες μικρές πυραμίδες. Οι αγοραστές παζαρεύουν τις τιμές με τους πωλητές οι οποίοι ποτέ δεν περιμένουν να πληρωθούν με την τιμή που δίνουν στην αρχή. Όταν συμφωνηθή η αγορά, τότε οι πωληταί ακολουθούν την Λατινοαμερικανική συνήθεια να δίνουν την γιάπα (ή νιάπα)—που είναι μια επί πλέον φούχτα από οποιοδήποτε προϊόν πωληθή. Αν συμβή να είσθε ο πρώτος τους αγοραστής το πρωί, τότε θα είναι πολύ έντονες οι προσπάθειες για να σας πείσουν να ψωνίσετε. Η προκατάληψις τούς κάνει να νομίζουν ότι ο πρώτος πελάτης πρέπει να ψωνίση, άλλως οι δουλειές δεν θα πάνε καθόλου καλά όλη την ημέρα. Μπορεί να φιλήσουν τα χρήματα από την πρώτη πώλησι ειδωλοποιώντας τα έτσι προς στιγμήν, επειδή πιστεύουν ότι αυτό θα φέρει καλές δουλειές.

Εκεί κοντά μικρά παιδιά παίζουν με απλά παιγνίδια. Καπάκια από μπουκάλια, που τα χτυπούν υπομονητικά με μια πέτρα για να τα κάνουν ίσια, χρησιμοποιούνται σ’ ένα παιγνίδι παρόμοιο με τους βώλους. Εδώ πλησιάζει ένας πιτσιρίκος με κάτι παράξενο—ένα μικρό καροτσάκι καμωμένο από μερικά κουτιά σαρδέλλας με ρόδες από άδειες ξύλινες κουβαρίστρες και ένα σπόγγο για να το τραβά.

Τα μικρά κοριτσάκια, που μπορεί να είναι ηλικίας πέντε ή έξη ετών, παίζουν με κούκλες από κουρέλια φτιαγμένες από τα στοργικά χέρια της μητέρας των. Όπως και οι μητέρες των φορούν μια όμοια φορεσιά που φορούν οι τσόλας στην οποία περιλαμβάνεται και η σάκκα στη ράχη τους ίσως γεμάτη με κότσαλα από καλαμπόκια, κομμάτια από ξύλα ή κουρέλια—οτιδήποτε που να μοιάζη με μικρό φορτίο που κι αυτά επίσης κουβαλούν στη μικρή τους ράχη.

Απλά πράγματα αν συγκριθούν με ότι έχουν πολλά παιδιά στις βιομηχανοποιημένες χώρες. Και όμως αυτά τα παιδιά είναι προφανώς ευτυχισμένα με το παιγνίδι τους.

Εξερευνώντας το Υψίπεδο

Οι περισσότεροι επισκέπται στη Βολιβία έρχονται στη Λα Παζ που είναι πολύ γνωστή «ως η υψηλότερη πρωτεύουσα του κόσμου» (αν και η Σούκρε είναι στην πραγματικότητα η επίσημη πρωτεύουσα). Με πτήσι από το βορρά μπορεί κανείς να πάρη μια άποψι της λαμπερής Λίμνης Τιτικάτα που τα βαθυγάλανα νερά της αντανακλούν τον καθαρό διάφανο ουρανό. Σε ύψος 12.500 ποδών επάνω από τη θάλασσα αυτός ο από 138 μίλια μακρύς υδάτινος όγκος είναι η υψηλότερη πλωτή λίμνη της γης.

Κάτω προς τα νοτιοανατολικά φαίνεται θαμπά το χιονοσκεπασμένο Όρος Ιλλιμάνι, η μεγαλοπρεπέστερη απ’ όλες τις βουνοκορφές της Βολιβίας. Και χιλιάδες πόδια κάτω από την κορυφή του, σ’ ένα βαθύ στενό φαράγγι, είναι η πόλις Λα Παζ.

Για όσους ταξιδεύουν δια ξηράς η προσέγγισις στην πόλι Λα Παζ τους παρέχει ένα εντυπωσιακό θέαμα. Διότι, σχεδόν μέχρις ότου φθάση κανείς σ’ αυτήν, η πόλις είναι κρυμμένη, αθέατη. Έπειτα ξαφνικά σ’ ένα ωρισμένο σημείο του δρόμου κοιτάς κάτω κι εκεί, λουσμένη στο λαμπρό φως του ήλιου, η πόλις απλώνεται ολόγυρα σαν σ’ ένα δοχείο σχήματος κρατήρος με πεζούλια.

Μερικοί είναι ικανοποιημένοι μόνο με το να δουν κάποια από τις κύριες πόλεις της Βολιβίας που είναι «ψηλά στον ουρανό» όπως η Λα Παζ, η Κοτσαμπάμπα και η Σούκρε. Αλλ’ ένα ταξίδι στο εσωτερικό του υψιπέδου μπορεί να σας ικανοποιήση πολύ—αν είσθε ένα άτομο που ενδιαφέρεται για τους λαούς και θέλει να γνωρίση τους ποικίλους τρόπους ζωής της μεγάλης επιγείου ανθρώπινης οικογενείας.

Τρόπος Ζωής

Ας πάρωμε τον μικρό οικισμό όπου ζη το ζεύγος που ονομάζεται Δεσιδέριο και Φρανσίσκα με τα έξη μικρά παιδιά τους—απλά σπίτια τα περισσότερα απ’ αυτά, μόλις με ένα μόνο δωμάτιο, τοίχοι με τούβλα, στέγες αχυρένιες και δάπεδο από πατημένο χώμα. Αυτό το μεγαλύτερο σπίτι είναι του Δεσιδέριο. Στη πραγματικότητα έχει ένα κύριο δωμάτιο με μερικά άλλα πλιθόσπιτα χτισμένα ολόγυρά του που όλα είναι ενωμένα μεταξύ τους. Στο κέντρο βρίσκεται μια χωματοστρωμένη αυλή με το πηγάδι της.

Έντρε Έντρε σας λέγουν, και σεις μπαίνετε. Τα έπιπλά τους είναι πολύ απλά. Κάτι το χαρακτηριστικό είναι μια ουρά αγελάδος που κρέμεται κάτω από τον καθρέφτη στον τοίχο. Και ποια είναι η χρήσις της; Προφανώς για να κρατά επάνω της τις χτένες. Τα απλά κρεββάτια προστατεύονται από το κρύο με προβιές που κρατούν ζεστασιά στην οικογένεια όταν οι άνεμοι φυσούν δυνατά τις ψυχρές χειμωνιάτικες νύχτες. Δεν υπάρχει ηλεκτρισμός και αν περάσης τη νύχτα μαζί τους θα τους βρης όρθιους την αυγή ώστε καμμιά από τις πολύτιμες ώρες της ημέρας να μη πάη χαμένη. Μήπως νυστάζετε λιγάκι; Ένα σύντομο πλύσιμο στη λεκάνη που είναι δίπλα στο πηγάδι της αυλής θα φροντίση γι’ αυτό—ειδικά αν είναι χειμώνας και πρέπει να σπάσετε πρώτα τον πάγο.

Τώρα μπορείτε να εκτιμήσετε γιατί ένα συμπαθητικό μέρος του σπιτιού είναι το μαγειρείο, μια οικοδομή δίπλα αλλά ξεχωριστή από το κύριο δωμάτιο. Εδώ είναι η Φρανσίσκα καθισμένη μπροστά στη μικρή πήλινη θερμάστρα του σπιτιού που η φωτιά της καίει με τα ξηρά κόπρανα των λάμας, των αγελάδων ή των προβάτων. Την ώρα του φαγητού μαζεύεται όλη η οικογένεια στη ζεστασιά του αναπαυτικού αν και κάπως καπνισμένου μαγειρείου. Το γεύμα τι περιλαμβάνει; Ίσως λίγο νόστιμο κρέας λάμα που έχει μαγειρέψει η Φρανσίσκα με ρύζι που το συνοδεύει και σούπα. Αλλά για σας αυτή μπορεί να ετοιμάση μια ξεχωριστή λιχουδιά: κεφαλάκι αρνίσιο. Βγάζουν πρώτα τα κέρατά του μ’ ένα δυνατό χτύπημα επάνω σε βράχο, έπειτα το δέρμα του και μετά μαγειρεύεται όπως είναι—και να τώρα βρίσκεται στο πιάτο μπροστά σας με τους βολβούς των ματιών, τα δόντια, τη μύτη και τ’ αυτιά· όλα είναι εκεί. Ίσως μαζί μ’ αυτό μπορεί να έχετε μια πιο πολύ συνηθισμένη τροφή—πατάτες. Εδώ στο υψίπεδο καλλιεργούνται πάνω από 112 διάφορες ποικιλίες. Συχνά οι πατάτες προετοιμάζονται, ως τσούνιο, δηλαδή ψύχονται και ξηραίνονται εναλλάξ με το να εκτίθενται στον ψυχρό αέρα της νύχτας και στον ζεστό ήλιο της ημέρας και μετά συμπιέζονται για να φύγη κάθε απομένουσα υγρασία. «Δεν προστίθενται συντηρητικά»—ούτε χρειάζονται! Με αυτόν τον τρόπο διατηρούνται επ’ αόριστον.

Άνθρωποι Άξιοι Προσοχής

Σύντομα θα διαπιστώσετε ότι οι οικοδεσπόται σας δεν είναι συνήθεις άνθρωποι. Ο Δεσιδέριο εξηγεί γιατί σηκώνεται συχνά στις 5 το πρωί. Βλέπετε, αυτός και η οικογένειά του είναι μάρτυρες του Ιεχωβά, μέρος μιας μικρής εκκλησίας σ’ αυτή την περιοχή. Στο Γραφικό εκπαιδευτικό τους έργο συχνά διεξάγουν Γραφικές μελέτες πολύ ενωρίς το πρωί μ’ ενδιαφερόμενα άτομα, πριν αρχίσουν οι καθημερινές μικροδουλειές ν’ απορροφούν όλο το χρόνο των σπουδαστών των. Ακόμα και η ενδεκάχρονη κόρη του Δεσιδέριο Ιουλία, η οποία τακτικά οδηγεί τα πρόβατα και τις λάμες της οικογενείας στη βοσκή, διεξάγει τέσσερες τέτοιες Γραφικές μελέτες με μερικά παιδιά της ηλικίας της—και μ’ αυτόν τον τρόπο βόσκει «πρόβατα» (ή «αρνία») ενός άλλου είδους.

Διαφορετικές ενδυμασίες και συνήθειες, απλοί τρόποι και απλά γούστα—ναι, αλλά οι άνθρωποι είναι άνθρωποι σε όλη τη γη. Κι εδώ μπορείτε να διαπιστώσετε πόσο υγιής και ευτυχής μπορεί να είναι μια οικογένεια, όταν η ανυψωτική δύναμις του Λόγου του Θεού επηρεάζη τη ζωή. Ακόμα και ο τεσσάρων ετών μικρός Αντριάν, που συνήθως δεν ξεκολλάει από τη μαμά του στο μαγειρείο, έχει κατορθώσει ν’ απομνημονεύση ύμνους από το υμνολόγιο της οικογενείας, ύμνους με Βιβλικά θέματα που τους τραγουδά με διάθεσι—και με λίγα καλοπιάσματα στην αρχή.

Είναι αλήθεια ότι μπορεί να δήτε πολλούς τσόλος στο υψίπεδο μ’ ένα περιπαθές και μάλλον ανιαρό βλέμμα στην όψι τους. Αυτό μπορεί να οφείλεται στη συνήθεια που έχουν πολλοί να μασούν φύλλα κόκας που περιέχει τη ναρκωτική κοκαΐνη. Πιστεύουν ότι το φυτό έχει μαγικές δυνάμεις. Αμβλύνει τις αισθήσεις τους στην πείνα και το κρύο. Αλλ’ οι μάρτυρες του Ιεχωβά εδώ, όπως και σ’ όλες τις χώρες, αντιθέτως βρίσκουν ανακούφισι στις χαροποιές υποσχέσεις της Γραφής. Και βρίσκουν ότι το προνόμιο τους να δείχνουν αγάπη προς τον πλησίον τους με το Γραφικό εκπαιδευτικό τους έργο αποτελεί το πιο διεγερτικό και περισσότερο απολαυστικό χαρακτηριστικό στη ζωή τους. Με τα πόδια ή με το ποδήλατο καλύπτουν με ενθουσιασμό μια μεγάλη περιοχή με τα αγαθά νέα της δικαίας κυβερνήσεως του Θεού, της βασιλείας του. Αυτό και όχι το μεγάλο ύψος της περιοχής, είναι που κάνει τη ζωή τους στο υψίπεδο να είναι πράγματι ένας «υψηλός τρόπος ζωής.»