Τι Υπάρχει Πίσω από τα Προβλήματα του Δολλαρίου;

ΓΙΑΤΙ συνέβησαν όλα αυτά στο Αμερικανικό ισοζύγιο πληρωμών; Γιατί παρουσιάσθηκε ένα τόσο τεράστιο έλλειμμα σε είκοσι χρόνια;

Όπως τονίσθηκε προηγουμένως, η απλή απάντησις είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δαπανούσαν συνήθως περισσότερα στις χώρες του εξωτερικού από όσα κέρδιζαν.

Αλλά μήπως αυτό σημαίνει ότι στο παρελθόν οι Ηνωμένες Πολιτείες πωλούσαν λιγώτερα προϊόντα στο εξωτερικό από όσα αγόραζαν; Όχι, μέχρι τελευταίως οι Ηνωμένες Πολιτείες παρουσίαζαν σταθερά ένα πλεόνασμα στο εμπόριό των με άλλες χώρες.

Γιατί λοιπόν να έχουν τώρα ένα τόσο κολοσσιαίο έλλειμμα; Διότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δαπανούν ή δίνουν τα δολλάρια των για άλλα πράγματα, τα οποία δεν συμπεριλαμβάνονται στην αγορά ή πώλησι ειδών του παγκοσμίου εμπορίου.

Από την άποψι αυτή ένα σημαντικό σημείο αποτελεί η εξωτερική οικονομική βοήθεια. Χιλιάδες εκατομμύρια δολλάρια έχουν δοθή σε άλλες χώρες από τον Δεύτερον Παγκόσμιο Πόλεμο. Επίσης όταν οι Αμερικανοί πηγαίνουν σε χώρες του εξωτερικού για διακοπές, δαπανούν δολλάρια σε ξένες χώρες. Δαπανούν πολύ περισσότερα από όσα δαπανούν οι ξένοι οι οποίοι έρχονται στην Αμερική για τις διακοπές των, αφήνοντας έτσι ένα έλλειμμα σ’ αυτόν τον λογαριασμό.

Υπάρχουν και άλλες περιοχές που συντελούν στην εκροή των δολλαρίων. Πολλοί συνταξιούχοι Αμερικανοί ζουν σε χώρες του εξωτερικού. Λαμβάνουν τις συντάξεις των και τις δαπανούν στη χώρα που ζουν. Επίσης Αμερικανοί επιχειρηματίαι ξοδεύουν χρήμα για εργοστάσια και εφόδια που θέλουν να τα εκμεταλλεύωνται σε άλλες χώρες. Εκτός αυτού, οι Αμερικανοί αγοράζουν ξένα χρεώγραφα για επενδύσεις.

Ο Μεγαλύτερος Ένοχος

Εν τούτοις, το μεγαλύτερο μοναδικό είδος που διοχετεύει τα Αμερικανικά δολλάρια μακρυά δεν είναι κανένα απ’ αυτά. Ποιο είναι τότε; Το περιοδικό Βιομηχανική Εβδομάς της 3ης Μαΐου 1971 έλεγε: «Η μεγαλύτερη αιτία του εμπορικού ελλείμματος . . . είναι οι στρατιωτικές δαπάνες που γίνονται στο εξωτερικό.»

Οι στρατιωτικές δαπάνες περιλαμβάνουν χρήμα για την αγορά πολεμικών εφοδίων σε άλλες χώρες και μισθούς για το στρατιωτικό προσωπικό που δαπανά τα δολλάρια στο εξωτερικό. Επίσης περιλαμβάνει πληρωμές για τον ανεφοδιασμό και τη συντήρησι ξένων στρατιωτικών δυνάμεων που είναι σύμμαχοι των Ηνωμένων Πολιτειών.

Αναφορικώς με τις στρατιωτικές αυτές δαπάνες, οι Τάιμς της Νέας Υόρκης εσχολίασαν: «Στη δεκαετία του 1960, το καθαρόν έλλειμμα του Αμερικανικού ισοζυγίου πληρωμών για στρατιωτικές δαπάνες ανήλθε σε 32 δισεκατομμύρια δολλάρια. Όπως ετόνισε ο πρώην Υπουργός των Οικονομικών, Χένρυ Φάουλερ, μια τέτοια εκροή δολλαρίων δεν μπορεί να γίνη ανεκτή στην επομένη δεκαετία.»

Μια άλλη άποψις αυτών των στρατιωτικών δαπανών είναι ότι δεν παράγεται τίποτε που να έχη πραγματική αξία. Οι πόλεμοι και οι πολεμικές προετοιμασίες είναι καταστρεπτικές για τον πλούτο (των φορολογουμένων) του έθνους. Όταν δυο ανταγωνιστικές χώρες κατασκευάζουν αεροπλάνα και τανκς για τον πόλεμο, δεν παράγεται τίποτε που να συντελή σε μια διαρκή οικονομική ωφέλεια. Όταν τα όπλα αυτά χρησιμοποιούνται για την καταστροφή κτιρίων, εργοστασίων, πόλεων και κτημάτων, πόσος πλούτος παράγεται; Κάνει η δαπάνη και η χρήσις όλων αυτών τα έθνη πλουσιώτερα ή πτωχότερα; Γνωρίζετε την απάντησι.

Είναι αλήθεια ότι ο πόλεμος αποτελεί την αιτία για την κατασκευή πολεμικών μηχανών και αυτό δημιουργεί εργασίες. Αλλ’ οι εργασίες αυτές δεν παράγουν οικονομικό πλούτο, κάτι που να έχη πραγματική αξία για την ανθρωπότητα. Έχουν μήπως βελτιωθή τα κτήματα, τα σπίτια, τα δένδρα, τα πάρκα, τα σχολεία και τα νοσοκομεία; Αν το χρήμα που δαπανάται για πολεμική παραγωγή εχρησιμοποιείτο γι’ αυτά τα πράγματα, τότε θα υπήρχε μια πραγματική και διαρκής οικονομική ωφέλεια.

Από μια ευρεία άποψι, λοιπόν, οι πολεμικές δαπάνες εκ μέρους όλων των εθνών δεν αυξάνουν τον πλούτον τους, απ’ εναντίας τον ελαττώνουν. Και στην περίπτωσι της Αμερικής, οι τεράστιες στρατιωτικές δαπάνες που γίνονται στο εξωτερικό αποτελούν την πρωταρχική αιτία που την κάνουν να χωλαίνει στους διεθνείς λογαριασμούς της.

Δυσοίωνος Εξέλιξις

Αργότερα παρουσιάσθηκε και μια άλλη δυσοίωνος εξέλιξις από την Αμερικανική άποψι. Τα τεράστια πλεονάσματα που είχε άλλοτε στις εμπορικές συναλλαγές της με άλλα έθνη εξαφανίζονται.

Τα τελευταία έτη οι εισαγωγές ανήρχοντο με ταχύτερο ρυθμό από τις εξαγωγές. Άλλες χώρες είναι τώρα σε θέσι να παράγουν πολλά εμπορεύματα τα οποία προ ολίγων δεκαετηρίδων μόνον η Αμερική μπορούσε να παράγει ικανοποιητικά. Και πολλές άλλες χώρες είναι σήμερα σε θέσι να κατασκευάζουν πολλά είδη με πολύ χαμηλότερο κόστος.

Λόγω του πληθωρισμού, οι τιμές των Αμερικανικών προϊόντων έχουν σημειώσει ταχείαν άνοδο. Αυτό κάνει τα Αμερικανικά είδη ακριβώτερα στο διεθνές εμπόριο. Οι ξένοι προτιμούν ν’ αγοράζουν από άλλα έθνη τα οποία παράγουν τα είδη αυτά στην ίδια ποιότητα αλλά σε χαμηλότερες τιμές.

Οι Αμερικανοί καταναλωταί αυξάνουν επίσης το πρόβλημα. Λόγω των υψηλοτέρων τιμών των Αμερικανικών προϊόντων, αγοράζουν ολοένα περισσότερα ξένα προϊόντα. Το έτος αυτό τα δύο από τα πέντε ζεύγη υποδημάτων, που πωλούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες, προέρχονται από το εισαγωγικό εμπόριο. Οι έξη από τις δέκα συσκευές τηλεοράσεως εισάγονται τώρα στην Αμερική, όπως συμβαίνει και με τα εννέα από τα δέκα ραδιόφωνα. Αυτοκίνητα κατασκευασμένα στο εξωτερικό, όπως τα Γερμανικά Φολκσβάγκεν και τα Ιαπωνικά Τογιότα και Ντάτσουν, πλημμυρίζουν τη χώρα, περιορίζοντας την εγχώρια παραγωγή.

Έτσι, τα ξένης κατασκευής εμπορεύματα γεμίζουν παντού όλες τις αγορές. Ζημιώνουν τις Αμερικανικές πωλήσεις σε άλλες χώρες όπως και τις πωλήσεις της στο εσωτερικό. Αν η τάσις αυτή εξακολουθήση, η Αμερική θα παρουσιάση ταχέως έλλειμμα ακόμη και αν καταργούσε όλες τις στρατιωτικές δαπάνες του εξωτερικού.

Η Έλλειψις Ισορροπίας Οδηγεί σε Κρίση

Τα ελλείμματα του Αμερικανικού ισοζυγίου πληρωμών εξακολουθούν να ανέρχωνται επί σειράν ετών. Εν τούτοις, λόγω πολιτικής ή άλλης πιέσεως, οι αρμόδιοι της Αμερικής μπόρεσαν να πουν στα άλλα έθνη να μη μετατρέψουν τα δολλάριά των σε χρυσό. Προειδοποίησαν ότι κάθε «επιδρομή» κατά του χρυσού της θα παρήγαγε μια κρίσι για όλα τα έθνη του Ταμείου, εφ’ όσον αυτά είναι στενώς συνδεδεμένα μεταξύ των.

Έρχεται, όμως, καιρός που ακόμη κι ένας αγαθός τραπεζίτης δεν θα μπορή να κάμη αλλοιώς. Πρέπει να πη στον δανειστή του: «Όχι άλλα!» Αυτό συνέβη την άνοιξι του 1971. Η δραστική αυτή ενέργεια προεκλήθη από μια κατάστασι που παρουσιάσθηκε στη διάρκεια του 1970 και στην αρχή του 1971.

Το 1970 η Αμερική υπέφερε από μια οικονομική υποχώρησι. Μεταξύ των διαφόρων πραγμάτων που έγιναν για να βγη απ’ αυτή την υποχώρησι ήταν και ο υποβιβασμός των τόκων. Αυτό συνήθως διεγείρει το εμπόριο, διότι καθιστά ευκολώτερη τη δανειοδότησι. Εκείνοι που θέλουν να αγοράσουν αυτοκίνητα, να χτίσουν σπίτια ή να επεκτείνουν τις επιχειρήσεις των είναι πιθανώτερο να δανεισθούν το χρήμα, όταν ο τόκος είναι χαμηλότερος.

Εν τούτοις, με χαμηλότερους τόκους, εκείνοι που θέλουν να επενδύσουν χρήματα απολαμβάνουν μικρότερα κέρδη. Έτσι, πολλοί αποσύρουν το χρήμα των από Αμερικανικές επενδύσεις για να το διαθέσουν σε Ευρωπαϊκές επενδύσεις, λόγω υψηλοτέρου τόκου.

Την άνοιξι του 1971, τα δολλάρια ξεχύθηκαν στην Ευρώπη. Όχι μόνο οι καταθέται ζητούσαν υψηλότερους τόκους, αλλά και λόγω της αδυναμίας του δολλαρίου, οι κερδοσκόποι ήθελαν ν’ απαλλαγούν από το δολλάριο και ν’ αγοράσουν το ισχυρότερο Ευρωπαϊκό νόμισμα, ιδιαιτέρως το Γερμανικό μάρκο. Ησθάνοντο ότι τα ισχυρότερα αυτά νομίσματα θ’ αποκτούσαν μεγαλύτερη αξία και θα είχαν κέρδη.

Εν τούτοις, όταν τόσο χρήμα ξεχύνεται σε μια χώρα, το έθνος αυτό πρέπει να δαπανά και να δανείζη περισσότερα, πράγμα που προκαλεί τον πληθωρισμό. Έτσι, ενώ τα Αμερικανικά ελλείμματα επί σειράν ετών ήσαν σε αρκετά κακή κατάστασι, η πλημμύρα αυτή των δολλαρίων στην Ευρώπη, ιδιαιτέρως στη Γερμανία, ήταν το αποκορύφωμα. Οι κεντρικές Τράπεζες πολλών Ευρωπαϊκών χωρών είπαν ξαφνικά: «Όχι άλλα!» Προσωρινώς αρνήθηκαν να δεχθούν περισσότερα δολλάρια. Τότε επέτρεψαν στο νόμισμά των να ανεβαίνη στις αγορές.

Αυτό εσήμαινε ότι δεν επρόκειτο να επιμείνουν στη συμφωνία του Νομισματικού Ταμείου να επιτρέπουν στα νομίσματά των να κυμαίνωνται μόνον ένα τοις εκατό. Επέτρεψαν στο χρήμα των να ζητή το δικό του επίπεδο σύμφωνα με την προσφορά και τη ζήτησι. Εφόσον η ζήτησις δολλαρίων ήταν μικρή και η ζήτησις Ευρωπαϊκών νομισμάτων μεγάλη, η αξία των νομισμάτων αυτών είχε ανέλθει σε αρκετά εκατοστά.

Για κάθε πρακτικό σκοπό το γεγονός αυτό απετέλεσε πτώσιν της αξίας του δολλαρίου. Εφόσον η Αμερική δεν το έκαμε αυτό μόνη της, το έκαμαν τα άλλα έθνη γι’ αυτήν ανατιμώντας το νόμισμά των. Το αποτέλεσμα υπήρξε το ίδιο. Τώρα στοιχίζει περισσότερα δολλάρια η αγορά των ιδίων ξένων προϊόντων και υπηρεσιών.