Γιατί ο Παγκόσμιος Πληθωρισμός;
ΑΠΟ την εποχή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου σχεδόν κάθε έθνος στη γη έχει πληγή με ύψωσι των τιμών, δηλαδή μ’ αυτό που ονομάζεται πληθωρισμός. Εκείνο που είναι μοναδικό τώρα είναι ότι ο πληθωρισμός λαμβάνει χώρα σ’ όλον τον κόσμο και συγχρόνως. Αυτό δεν είχε συμβή ποτέ προηγουμένως.
Επίσης, ο πληθωρισμός αυξάνει με ταχύτητα από χώρα σε χώρα. Γιατί αυτός ο παγκόσμιος πληθωρισμός; Ποια ελπίδα υπάρχει ότι οι τιμές θα σταματήσουν ν’ ανεβαίνουν ή ακόμη να κατεβούν—και να παραμένουν χαμηλές;
Μια Βασική Αιτία
Ο πληθωρισμός μπορεί να προέλθη από πολλές αιτίες. Μια αιτία είναι η έλλειψις αγαθών. Στην επιθυμία τους να προμηθευθούν τα είδη που σπανίζουν, οι άνθρωποι μπορεί να πληρώνουν τις μεγαλύτερες τιμές που ζητούν οι έμποροι. Και σε όλο τον κόσμο σήμερα υπάρχουν αρκετά είδη που αρχίζουν να σπανίζουν.
Πάντως, μια από τις πιο βασικές αιτίες για πληθωρισμό είναι το ότι οι κυβερνήσεις δαπανούν περισσότερο χρήμα απ’ ό,τι εισπράττουν από φόρους και άλλα έσοδα. Είναι ενδιαφέρον να ερευνήσωμε αυτή τη βασική αιτία, εφ’ όσον αυτή, από χρόνια, υπήρξε η περισσότερο υπεύθυνη για τον πληθωρισμό διαφόρων εθνών. Σχετικώς, η Παγκόσμιος Εγκυκλοπαιδεία του Βιβλίου λέγει:
«Από τότε που εξελίχθηκαν η τραπεζική επιχείρησις και το χαρτονόμισμα κατά τα τελευταία 200 ή 300 χρόνια, ο πληθωρισμός προκαλείται κυρίως από τα ελλείμματα του προϋπολογισμού της Εθνικής κυβερνήσεως. Έλλειμμα δημιουργείται όταν η κυβέρνησις πληρώνη περισσότερα απ’ ό,τι εισπράττει.»
Όταν συμβαίνη να υπάρχη έλλειμμα, η κυβέρνησις είναι υποχρεωμένη να πληρώση τα χρέη της οπωσδήποτε. Ο τρόπος με τον οποίον το πράττουν αυτό εξαρτάται από τη μορφή της κυβερνήσεως. Σε πολλά Δυτικά Έθνη, ένας τρόπος είναι να δανείζωνται χρήματα από τους ίδιους τους πολίτας των με την έκδοσι ομολογιών. Συνήθως, όμως, αυτό δεν καλύπτει το χρέος.
Έτσι εκείνο που συχνά συμβαίνει είναι ότι οι κυβερνήσεις δανείζονται χρήματα από τις δικές των Κεντρικές ή Εθνικές Τράπεζες. Από πού αυτές οι τράπεζες λαμβάνουν τα χρήματα; Όταν εξουσιοδοτούνται από την κυβέρνησι, εκδίδουν πιστώσεις ή απλώς εκδίδουν περισσότερο χαρτονόμισμα. Το «δανείζουν» στην κυβέρνησι με ένα ωρισμένο ποσοστό τόκου. Τελικά ο φορολογούμενος αναμένεται να πληρώση το δάνειο ως και τις επιβαρύνσεις τόκων μέσω των φόρων.
Μερικές κυβερνήσεις ούτε καν μπαίνουν στον κόπο να αποταθούν στις κεντρικές τράπεζες για να καλύψουν το έλλειμμά τους. Απλώς λέγουν στα τυπογραφεία τους να εκδώσουν περισσότερο χαρτονόμισμα. Και μ’ αυτά τα καινούργια χρήματα πληρώνουν τα χρέη τους.
Αλλ’ όταν οι κυβερνήσεις εισάγουν περισσότερο χαρτονόμισμα μέσα στην οικονομία χωρίς κάτι αντίστοιχο με πραγματική αξία, σημαίνει ότι υπάρχουν περισσότερα χρήματα για τα προς διάθεσιν προϊόντα. Αυτό κάνει τις τιμές να υψώνωνται. Συμβαίνει όπως σε μια δημοπρασία: Όταν ο κόσμος σε μια δημοπρασία διαθέτη περισσότερα χρήματα, τότε πλειοδοτούν και η τιμή των ειδών γίνεται υψηλότερη.
Σχετικά με τον πληθωρισμό το Αμερικανικό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών ανέφερε τα ακόλουθα:
«Επί είκοσι πέντε χρόνια τα κύρια πιστωτικά συστήματα του κόσμου προκαλούν πληθωρισμό στα σχετικά αγοραστικά μέσα (τα χαρτονομίσματα). Πρώτες στη σειρά μεταξύ των περισσότερο βιομηχανικών Εθνών υπήρξαν οι Ηνωμένες Πολιτείες.
»Πράγματι, οι Ηνωμένες Πολιτείες όχι μόνον προηγήθηκαν στη δημιουργία υπερβολικών αγοραστικών μέσων για εσωτερική χρήσι, αλλά εξήγαγαν και πολλά πληθωριστικά αγοραστικά μέσα υπό μορφήν παραχωρήσεων, δανείων και επενδύσεων στο εξωτερικό και σε τέτοια έκτασι που τα δολλάρια τα έχουν στην κατοχή τους σε τεράστιες ποσότητες οι ξένοι, περιλαμβανομένων και των κεντρικών τραπεζιτών, οι οποίοι εργάσθηκαν με την ψευδαίσθησι ότι ένα κομμάτι χαρτιού έχει την ίδια αξία όπως και ο χρυσός.»
Ρεκόρ των Ηνωμένων Πολιτειών
Αφ’ ότου οι Ηνωμένες Πολιτείες άρχισαν να «προηγούνται στην πορεία του πληθωρισμού» είναι ενδιαφέρον να δούμε τι συνέβη στις συνήθειες δαπανών της.
Κατά τα τελευταία σαράντα τρία χρόνια ο εσωτερικός προϋπολογισμός της κυβερνήσεως των Ηνωμένων Πολιτειών παρουσίασε έλλειμμα στα τριάντα έξη από τα χρόνια αυτά! Μάλιστα, κατά τα 84 τοις εκατό του χρόνου εδαπάνησε περισσότερα από ό,τι εισέπραξε.
Ως αποτέλεσμα τούτου, το κυβερνητικό χρέος έφθασε πάνω από 427 δισεκατομμύρια δολλάρια ($427.000.000.000) κατά το οικονομικό έτος 1972. Αυτό είναι το υψηλότερο χρέος στην ιστορία, και ανέρχεται συνεχώς. Κανείς δεν ελπίζει σοβαρά ότι θα πληρωθή. Γιατί; Διότι, απλώς οι πληρωμές του τόκου και μόνον ανέρχονται σε περισσότερα από είκοσι τρία δισεκατομμύρια δολλάρια κάθε χρόνο τώρα!
Αυτό το είδος ελλειμματικών δαπανών σε μια μακρά περίοδο χρόνου έπρεπε να έχη ένα κακό αποτέλεσμα. Και είχε—τον διαρκή πληθωρισμό.
Γιατί Τόσα Πολλά Ελλείμματα;
Όπως είδαμε, το έλλειμμα οδηγεί σε πληθωρισμό και το έλλειμμα προέρχεται όταν η κυβέρνησις δαπανά περισσότερα απ’ όσα εισπράττει. Αλλά γιατί τόσες συνεχείς δαπάνες από τόσες πολλές κυβερνήσεις στον καιρό μας;
Μια από τις κυριώτερες αιτίες είναι Ο ΠΟΛΕΜΟΣ. Απ’ όλα τα κονδύλια στους προϋπολογισμούς των περισσοτέρων κυβερνήσεων, τα μεγαλύτερα, συχνά, είναι για στρατιωτικές δαπάνες. Στις Ηνωμένες Πολιτείες οι στρατιωτικές δαπάνες στοιχίζουν περίπου εβδομήντα πέντε έως ογδόντα δισεκατομμύρια δολλάρια κάθε χρόνο!
Αλλά ο πόλεμος καταστρέφει· δεν οικοδομεί πλούτον. Ακόμη και σε καιρό ειρήνης τα πολεμικά εφόδια δεν παράγουν τίποτε που να έχη πραγματική αξία. Απ’ εναντίας, γρήγορα γίνονται απαρχαιωμένα και πρέπει να αντικατασταθούν, συνήθως από κάποιο πιο πολύ δαπανηρό όπλο. Είναι αλήθεια ότι αυτές οι δαπάνες δημιουργούν δουλειές. Αλλά δημιουργούν επίσης και τεράστια χρέη, κι έτσι κανένας πραγματικός πλούτος δεν προκύπτει για το έθνος.
Τουναντίον μοιάζει σαν μια βδέλλα που στραγγίζει τη δύναμι που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθή για άλλους σκοπούς. Λόγου χάριν, σκεφθήτε τα οφέλη που θα μπορούσαν να προκύψουν αν τα εβδομήντα πέντε έως ογδόντα δισεκατομμύρια δολλάρια, που οι Ηνωμένες Πολιτείες δαπανούν για τους στρατιωτικούς των σκοπούς, διετίθεντο σε ειρηνικές επιδιώξεις. Και το ίδιο θα μπορούσε να λεχθή για τη Σοβιετική Ένωσι και για κάθε άλλη χώρα. Θα μπορούσε να δημιουργήση εξ ίσου πολλές δουλειές αλλά για σκεφθήτε πόσες πόλεις θα μπορούσαν να ανοικοδομηθούν, πόσα καινούργια σπίτια να κατασκευασθούν. Σκεφθήτε τη βελτίωσι που θα μπορούσε να γίνη στη φροντίδα της υγείας, στις μεταφορές, στα πάρκα και στις περιοχές ψυχαγωγίας, στη μείωσι της φτώχειας και της μολύνσεως.
Ένα Παράδειγμα
Για να καταλάβωμε καλύτερα τι κάνουν ο πόλεμος και οι τεράστιες στρατιωτικές δαπάνες σε μια οικονομία, ας φαντασθούμε δυο οικογένειες που κατοικούν η μια δίπλα στην άλλη. Η κάθε μια έχει ένα ωραίο σπίτι και τόσο εισόδημα ώστε να πληρώνουν τους λογαριασμούς τους.
Τώρα υποθέστε ότι αρχίζουν να δυσπιστούν η μια προς την άλλη, ώστε η μια οικογένεια αγοράζει ένα όπλο για προστασία. Και η άλλη κάνει το ίδιο. Αυτό αρχίζει ένα κύκλο αγοράς μεγαλυτέρων και περισσότερο δαπανηρών όπλων. Αλλά επειδή δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα, αρχίζουν να δανείζωνται χρήματα.
Τελικά, κάνουν «πόλεμο» μεταξύ τους και καταστρέφουν η μία την περιουσία της άλλης οικογενείας. Μήπως η καταστροφή αυτή εβελτίωσε το βιωτικό τους επίπεδο; Ασφαλώς όχι.
Κατόπιν, μετά απ’ αυτόν τον «πόλεμο,» πρέπει να ανοικοδομήσουν. Αλλ’ επειδή ακόμη υποπτεύονται η μια την άλλη, συνεχίζουν την αγορά όλο και περισσότερο δαπανηρών όπλων. Και για να το πετύχουν όλο αυτό και για να μπορούν να ζουν, δανείζονται όλο και περισσότερα χρήματα και αναβάλλουν όλο και περισσότερο την εξόφλησι των χρεών των.
Τώρα, τι λέτε, βελτιώθηκε το επίπεδο ζωής αυτών των οικογενειών; Όχι βέβαια, γιατί κανένας πραγματικός πλούτος δεν προσετέθη. Στην πραγματικότητα, το βιοτικό τους επίπεδο επηρεάζεται δυσμενώς όταν αγοράζουν όπλα και ανοικοδομούν τις ζημίες του «πολέμου,» και εφ’ όσον είναι υποχρεωμένοι να αφαιρούν χρήματα από άλλες αγορές. Επίσης μπορεί να φαίνωνται ότι βελτιώνονται όταν δανείζωνται μεγάλα ποσά για ν’ αγοράσουν όλα όσα θέλουν. Αλλ’ όταν, οι εισπράκτορες των λογαριασμών κάποτε ζητήσουν την εξόφλησι, τότε θα φανή η πραγματική κατάστασις.
Το Ίδιο Συμβαίνει και με τα Έθνη
Σε μια πολύ μεγαλύτερη κλίμακα, αυτό έχει συμβή και στα έθνη του κόσμου στην εποχή μας. Αιμορραγούν για να θρέψουν τον θεό του πολέμου.
Με τις συνεχείς πολεμικές συγκρούσεις έχουν καταστρέψει τεράστιες εκτάσεις ιδιοκτησίας και πλούτου. Επί πλέον τεράστια ποσά πλούτου χρησιμοποιούνται για να συντηρήσουν ακόμη πιο δαπανηρούς στρατούς και όπλα, και σε καιρούς ειρήνης ακόμη.
Για να πληρώσουν για όλα αυτά και για να πληρώσουν και για άλλα πράγματα που θέλουν να κάμουν, πολλά έθνη δαπανούν περισσότερα χρήματα από όσα εισπράττουν. Ως εκ τούτου προκύπτει ο πληθωρισμός. Ένας παρατηρητής έγραψε στους Τάιμς της Νέας Υόρκης:
«Οι βασικές αιτίες του πληθωρισμού, πάνω απ’ όλες τις άλλες, είναι οι μεγάλες στρατιωτικές δαπάνες και η αποτυχία να τις εξοφλήσουν με ανάλογα φορολογικά έσοδα. . . .
»Ένα ουσιαστικό μέρος αυτού του τεραστίου θησαυρού δολλαρίων και εφοδίων χάνεται από την κρατική μας οικονομία, κι έτσι τροφοδοτούμε το πυρ του πληθωρισμού ενώ αρνούμεθα έγκρισι κεφαλαίων για ν’ αντιμετωπίσωμε κρίσιμες ανθρώπινες ανάγκες της χώρας.»
Εκτός των κυβερνητικών δαπανών που είναι περισσότερες από τις εισπράξεις, κατά τα τελευταία χρόνια πάρα πολλοί άνθρωποι έχουν κάμει το ίδιο. Έχουν ριχτή σ’ ένα απερίσκεπτο δανεισμό χρημάτων για ν’ αποκτήσουν όσα επιθυμούν. Και ασφαλώς, για λίγο, αυτός ο δανεισμός και η δαπάνη θα τους βοηθήσουν να ζήσουν καλύτερα. Αλλά θα έλθη πάντως μια μέρα για να καθαρίσουν οι λογαριασμοί με τους εισπράκτορας των λογαριασμών.
Επίσης, ο δανεισμός αυτός από δανειοδοτικούς οργανισμούς, όπως είναι οι τράπεζες, «δημιουργεί» κυκλοφορία περισσοτέρου χαρτονομίσματος. Ένεκα της φύσεως των τραπεζικών επιχειρήσεων, για κάθε κατάθεσι δολλαρίου, μια τράπεζα μπορεί να παρέχη δάνεια πολλές φορές αυτό το ποσόν. Και εφ’ όσον οι περισσότερες χρηματικές συναλλαγές γίνονται με επιταγές μάλλον παρά τοις μετρητοίς, «δημιουργούνται» με τον τρόπο αυτόν τεράστιες ποσότητες χαρτονομίσματος σε λογαριασμούς επιταγών.
Πάντως, όλη αυτή η υπερβολική δαπάνη δημιουργεί πρόσθετη πλημμύρα χαρτονομίσματος για την αγορά των διαθεσίμων αγαθών. Αυτό, μαζί με τις υπερβολικές κυβερνητικές δαπάνες, προσθέτει περισσότερο καύσιμο υλικό στο πυρ του πληθωρισμού.
Ως πού ακριβώς έχει προχωρήσει αυτή η επίδειξις υπερβολικών δαπανών στις Ηνωμένες Πολιτείες; Το ολικό κυβερνητικό και ιδιωτικό χρέος στη χώρα ανέρχεται τώρα πάνω από δύο τρισεκατομμύρια δολλάρια (2.000.000.000.000) κατά πολύ περισσότερο από το ετήσιο εισόδημα ολοκλήρου του έθνους! Και το χρέος αυτό ανεβαίνει περισσότερο κάθε χρόνο.
Δαπάνες σε Υπερπόντιες Χώρες
Αλλά υπάρχουν και άλλα. Ένας άλλος παράγων κάνει την κατάστασι πιο ασταθή—οι δαπάνες σε υπερπόντιες χώρες.
Στη διεθνή σκηνή οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εξακολουθητικά δαπανήσει περισσότερα χρήματα σε άλλες χώρες απ’ ό,τι έχουν εισπράξει. Το αποτέλεσμα ήταν να συσσωρευθή χρέος που ανέρχεται σε δεκάδες δισεκατομμύρια δολλάρια σε υπερπόντιες χώρες.
Το περιοδικό Μπίζινες Γουίκ κάνει την εξής περιγραφή: «Έχουν παραχθή πάρα πολλά δολλάρια και υπάρχει ένα τεράστιο ανεξόφλητο υπόλοιπο στις αγορές του κόσμου.» Μερικές εκτιμήσεις ανεβάζουν αυτό το «ανεξόφλητο υπόλοιπο» σε 100 δισεκατομμύρια δολλάρια.
Γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες συσσώρευσαν τέτοια τεράστια χρέη σε χώρες του εξωτερικού; Το Εκονόμικ Εντιουκέισιον Μπούλετιν του Μαΐου 1972 δίνει την απάντησι:
«Πρώτον, επί πολλά χρόνια η κυβέρνησις των Ηνωμένων Πολιτειών εδαπάνησε στο εξωτερικό περισσότερο χαρτονόμισμα και πιστώσεις απ’ ό,τι έχει εισπράξει από το εξωτερικό. Με το τεράστιο και υπεργενναιόδωρο πρόγραμμά της εξωτερικής βοηθείας και με τις μεγάλες στρατιωτικές δαπάνες σε άλλες χώρες, έθεσε τις απαιτήσεις αυτές εις βάρος της στα χέρια ξένων κυβερνήσεων, κεντρικών τραπεζών και ατόμων. . . .
»Δεύτερον, οι Ηνωμένες Πολιτείες εστράφησαν σε αξιοσημείωτο και παρατεταμένο πληθωρισμό . . . περισσότερο από μια τριακονταετία. Αυτή η εξέλιξις . . . κατέληξε σε τέτοια αξιοσημείωτη αύξησι των τιμών [για Αμερικανικά προϊόντα] που πολλοί Αμερικανοί βιομήχανοι δεν μπορούσαν να συναγωνισθούν την παγκόσμια αγορά.»
Φυσικά, μερικές φορές αυτές οι δαπάνες σε χώρες του εξωτερικού ισοζυγίζονται σχεδόν με τα έσοδα. Αλλά η γενική ροπή για τις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τις τελευταίες λίγες δεκαετηρίδες στις εξωτερικές των δαπάνες υπήρξε όμοια με την ροπή που υπάρχει και στο εσωτερικό. Χωρίς παρέκκλισι έχουν δαπανήσει περισσότερα απ’ ό,τι εισέπραξαν.
Το αποτέλεσμα όλης αυτής της υπερβολικής εσωτερικής και εξωτερικής δαπάνης, ήταν να συσσωρευθούν τεράστια χρέη τόσο μέσα στη χώρα, όσο και έξω απ’ αυτήν. Πώς θα πληρωθούν αυτά τα χρέη; Μια ελπίδα υπήρχε ότι κάποια μέρα η τάσις αυτή θα αντιστρεφόταν και ότι τα έσοδα θα γίνονταν διαρκώς μεγαλύτερα από τις δαπάνες. Αυτό βαθμηδόν θα ελάττωνε το χρέος. Αλλ’ αυτό δεν συνέβη. Στην πραγματικότητα συνέβη το αντίθετο. Επομένως πώς επρόκειτο να εξοφληθούν αυτά τα χρέη;
Άλλοτε η απάντησις ήταν Ο ΧΡΥΣΟΣ.
Χρυσός—Ο Ρόλος που Έχει Παίξει
Επί χιλιάδες χρόνια, όταν οι άνθρωποι αγόραζαν εμπορεύματα έπρεπε να διαθέτουν κάτι της αυτής αξίας για να τα εξοφλούν. Επί πάρα πολύ μακρό χρονικό διάστημα εξωφλούσαν τα αγαθά με αντάλλαγμα άλλων αγαθών.
Αργότερα διεπιστώθη ότι ένα είδος είχε μεγαλύτερη αξία και ήταν πιο επιθυμητό από τα άλλα—ο χρυσός. Ο χρυσός είχε μοναδικές ιδιότητες. Μπορούσε να διατηρηθή απεριορίστως χωρίς να φθείρεται. Μπορούσε να μετατραπή σε ωραία χρυσαφικά, νομίσματα και άλλα αντικείμενα.
Έτσι, ο χρυσός τελικά έγινε το καλύτερο «χρήμα,» πάντοτε αποδεκτό. Όταν εμφανίσθηκε το χαρτονόμισμα, είχε συχνά την υποστήριξι αυτού του πραγματικού χρήματος—του χρυσού. Εφ’ όσον το χαρτονόμισμα μπορούσε να μετατραπή σε χρυσό, ο κόσμος εμπιστευόταν στο χαρτονόμισμα.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήσαν άλλοτε ‘ο χρυσούς κανών’. Οι πολίται της μπορούσαν να μετατρέψουν το χαρτονόμισμά τους οποτεδήποτε και να πάρουν χρυσό. Αλλ’ εφ’ όσον το χαρτονόμισμα ήταν πολύ ευκολώτερο στις δοσοληψίες, ο κόσμος προτιμούσε να χρησιμοποιή αυτό. Είχαν εμπιστοσύνη να το χρησιμοποιούν, αφού ήταν τόσο «έγκυρο όσο και ο χρυσός.»
Έπειτα ήλθε η Μεγάλη Οικονομική Κρίσις το 1929. Η κυβέρνησις των Ηνωμένων Πολιτειών άρχισε να δημιουργή τεράστια ελλείμματα δαπανώντας περισσότερα από όσα εισέπραττε. Έτσι, το 1933, η κυβέρνησις διέταξε να μη μπορούν πια οι πολίτες ν’ ανταλλάσσουν τα χαρτονομίσματά τους με χρυσό. Επίσης όλοι οι Αμερικανοί διετάχθησαν να παραδώσουν όλα τα χρυσά κέρματα και όλες τις χρυσές ράβδους μ’ επιστροφή χαρτονομισμάτων. Η κυβέρνησις με τον τρόπο αυτόν προστάτευσε τα εις χρυσόν αποθέματά της από του να εξαλειφθούν από ανθρώπους που φοβούνταν για τα χαρτονομίσματά τους και ζητούσαν χρυσό.
Ο νόμος, όμως, απαιτούσε από την κυβέρνησι να έχη ένα δολλάριο από πραγματικό χρυσό για κάθε τέσσερα δολλάρια από χαρτονόμισμα, που έθετε σε κυκλοφορία στη χώρα. Αυτό χρησίμευσε σαν κάποια τροχοπέδη που εμπόδιζε την κυβέρνησι να εκδίδη περισσότερο χαρτονόμισμα από το αντίκρυσμα που θα μπορούσε να έχη από 25% σε χρυσό.
Η Τελευταία Τροχοπέδη Απομακρύνεται
Αλλά το 1968 κι αυτό ακόμη άλλαξε. Η κυβέρνησις επέτυχε την έγκρισι νόμου που την απήλλασσε από την απαίτησι του 25% σε χρυσό, ως αντίκρυσμα του νομίσματός της. Το αποτέλεσμα αυτής της ενεργείας επεσημάνθη από το Οικονομικό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών, που είπε:
«Η απομάκρυνσις της απαιτήσεως αποθεμάτων χρυσού για τα ομοσπονδιακά αποθεματικά χαρτονομίσματα στις αρχές του 1968, απεμάκρυνε και το τελευταίο ίχνος τροχοπέδης για περαιτέρω πληθωρισμό και διέκοψε τον τελευταίο συνδετικό κρίκο μεταξύ Αμερικανικού νομίσματος και χρυσού.
»Από τότε η συναλλαγματική αξία του δολλαρίου ρυθμίζεται από τις αποφάσεις των διαχειριστών της χρηματαγοράς των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίοι δεν υπόκεινται πλέον στην πειθαρχία του χρυσού.»
Με την απομάκρυνσι της τροχοπέδης αυτής, παρετηρήθη ότι η κυβέρνησις «άρχισε να υποκύπτη στις συνεχείς πολιτικές πιέσεις για όλο και περισσότερο πληθωρισμό.»
Επί πλέον, ο άργυρος αφηρέθη απ’ όλα τα κέρματα. Συνεπώς ολόκληρο το χρηματικό σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών χωρίσθηκε από το αντίκρυσμα οποιασδήποτε πραγματικής αξίας.
Εκείνο που εσήμαινε όλο αυτό ήταν ότι το εθνικό νόμισμα έπρεπε να γίνη δεκτό με εμπιστοσύνη. Αλλά το Εκονόμικ Εντιουκέισιον Μπούλετιν εσημείωσε:
«Το παρόν χρηματοπιστωτικό σύστημα των Ηνωμ. Πολιτειών βασίζεται σε μια παραβιασθείσα υπόσχεσι.
»Αναφερόμεθα στην υπόσχεσι που κάποτε εθεμελιώθη επί των Ομοσπονδιακών Αποθεματικών Χαρτονομισμάτων που τώρα έχουν αποσυρθή από την κυκλοφορία, στην υπόσχεσι ‘πληρώσατε εις τον κομιστήν κατ’ αίτησιν τόσα δολλάρια,’ εκάστου δολλαρίου οριζομένου κατά νόμον ως το εν τριακοστόν πέμπτον της ουγγίας καθαρού χρυσού.
»Μια παραβιασθείσα υπόσχεσις δεν αποτελεί κατάλληλο θεμέλιο για ένα στερεό χρηματοδοτικό σύστημα.»
Εκεί όπου το χαρτονόμισμα παρείχε κάποτε την εγγύησι γραμμένη στην προσθία όψι του ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες «θα πληρώσουν εις τον κομιστήν κατ’ αίτησιν» την αξία των δολλαρίων σε πραγματικό χρήμα (σε χρυσό ή άργυρο), τώρα λέγει «το χαρτονόμισμα αυτό αποτελεί νόμιμον νόμισμα διά παν χρέος, δημόσιον ή ιδιωτικόν.» Το χάρτινο πιστοποιητικό που επί αιώνες αντιπροσώπευε το πραγματικό χρήμα (τον χρυσόν ή ακόμη και τον άργυρον), τώρα ανακηρύχθηκε ότι αυτό είναι το χρήμα. Αλλά σε ποιο απ’ τα δυο θα εμπιστευόταν ο κόσμος σε μια κρίσι—σ’ ένα κομμάτι χαρτιού ή στον χρυσό;
Και οι Ξένοι Επίσης Είπαν «ΟΧΙ»
Ενώ οι Αμερικανοί δεν μπορούσαν πια ν’ ανταλλάξουν τα δολλάρια τους με χρυσό, οι ξένοι μπορούσαν. Ο χρυσός αποτελούσε ακόμη το χρήμα που απητείτο για τις πληρωμές χρεών μεταξύ κυβερνήσεων στις διεθνείς των δοσοληψίες. Αυτή ήταν η διευθέτησις την οποίαν τα Δυτικά Έθνη είχαν συμφωνήσει πριν από πολύν καιρό.
Αλλά με τον συνεχή πληθωρισμό στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι ξένοι άρχισαν να δυσπιστούν περισσότερο στα δολλάρια που είχαν. Έτσι, πολλοί άρχισαν να τα ανταλλάσσουν με χρυσό. Σταθερά ο χρυσός αποστραγγιζόταν από το θησαυροφυλάκιο των Ηνωμένων Πολιτειών. Ιδού τι συνέβη (σε δισεκατομμύρια δολλάρια, σε στρογγυλούς αριθμούς):
Έτος Αποθέματα Χρυσού Η.Π.Α.
1950 $22.820.000.000
1960 17.804.000.000
1970 11.072.000.000
Το 1971 η κατάστασις με τον χρυσό είχε χειροτερέψει πάρα πολύ. Οι ξένοι είχαν τότε στην κατοχή τους πάνω από πενήντα πέντε δισεκατομμύρια χάρτινα δολλάρια, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν χρυσόν αξίας περίπου μόνον δέκα δισεκατομμυρίων δολλαρίων. Και οι ξένοι κάτοχοι δολλαρίων άρχισαν να δείχνουν σημεία πανικού, «αναζητώντας» τον λίγο χρυσό που είχε απομείνει στο Θησαυροφυλάκιο των Ηνωμ. Πολιτειών.
Τον Αύγουστο του 1971 οι Ηνωμένες Πολιτείες έλαβαν δραστικά μέτρα. Έκλεισαν τις «θυρίδες χρυσού» αναστέλλοντας τις πληρωμές εις χρυσόν για τα χρέη τους σε ξένες χώρες. Η υπόσχεσις που είχαν δώσει να εξαγοράζουν χάρτινα δολλάρια με χρυσό κατά τις συναλλαγές των με ξένες χώρες δεν ετηρήθη. Τα άλλα έθνη αναστατώθηκαν.
Τι εσήμαινε αυτό; Μερικοί παρατηρηταί κατέδειξαν ότι στην πραγματικότητα αυτό εσήμαινε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν κηρύξει πτώχευσι στις διεθνείς συναλλαγές τους. Αυτός είναι ένας επιπρόσθετος λόγος γιατί οι χρηματαγορές σ’ όλον τον κόσμο έγιναν τόσο ασταθείς τα τελευταία λίγα χρόνια. Επίσης γιατί η τιμή του χρυσού των Ευρωπαϊκών «ελευθέρων» αγορών ανήλθε κάποτε από $35 την ουγγία σε $100 και πλέον την ουγγία.
Τι Θα Συμβή στο Χρήμα;
Για να συνοψίσωμε αυτά που έχουν συμβή, οι Ηνωμένες Πολιτείες η άγκυρα της οικονομίας του Δυτικού κόσμου, έλαβαν τα ακόλουθα μέτρα, τα οποία πολλοί, οικονομολόγοι θεωρούν ως εξευτελιστικό για το χρήμα τους. 1) Έχουν, απαγορεύσει στους πολίτας των την εξαργύρωσι χαρτονομίσματος με χρυσό (ή άργυρο)· 2) έχουν απαγορεύσει στους πολίτας των να έχουν στην κατοχή των χρυσόν εκτός από χρυσαφικά ή σπάνια κέρματα· 3) αφήρεσαν τελείως κάθε αντίκρυσμα χρυσού του νομίσματος που έχουν στην εσωτερική κυκλοφορία· 4) αρνήθηκαν να επιτρέπουν στους ξένους να ανταλλάσσουν τα δολλάριά τους με χρυσό· 5) εδαπάνησαν περισσότερο χρήμα απ’ ό,τι εισέπραξαν, συσσωρεύοντας τεράστια χρέη και εκδίδοντας όλο και περισσότερο χαρτονόμισμα προς κάλυψι των χρεών αυτών.
Είναι αλήθεια ότι ζώντας, με δανεικά χρήματα μπορεί ν’ αποτελή κέντρισμα μιας οικονομίας. Αν ένα άτομο κερδίζη $100 εβδομαδιαίως και κατόπιν δανείζεται άλλα $100 κάθε εβδομάδα, σ’ όλα τα χρόνια, φυσικά θα μπορούσε να ζη καλύτερα—για λίγον καιρό. Έτσι και με τα Έθνη. Οι συνεχείς δαπάνες που υπερβαίνουν τα έσοδα προσωρινά κινητοποιούν την οικονομία. Αλλά οδηγούν σε τεράστια χρέη και σε ακράτητο πληθωρισμό.
Επίσης, ένα έθνος δεν διαφέρει πολύ από ένα άτομο όσον αφορά τους οικονομικούς νόμους. Θερίζει ό,τι σπέρνει. Αργά ή γρήγορα έρχεται η ημέρα του λογαριασμού για τις απερίσκεπτες δαπάνες. Ένα άτομο ή ένα έθνος που δαπανά περισσότερα απ’ ό,τι εισπράττει, κάποια μέρα θα καταρρεύση. Και δεν υπάρχουν εξαιρέσεις σ’ αυτόν τον κανόνα.
Συγχρόνως, δεν είναι βέβαιον ότι ο χρυσός, ο άργυρος ή και οποιοδήποτε άλλο πολύτιμο μέταλλο θα μπορούσαν απεριορίστως να χρησιμοποιούνται προς υποστήριξιν του χαρτονομίσματος. Οι πληθυσμοί αυξάνουν και το ίδιο πρέπει ν’ αυξάνουν και τα χαρτονομίσματα που είναι σε κυκλοφορία. Ο χρυσός, όμως, που μπορεί να εξορυχθή από τη γη είναι περιωρισμένος. Έτσι, υπάρχει το εξής δίλημμα—ο κόσμος χάνει την εμπιστοσύνη του σε χαρτονόμισμα που δεν υποστηρίζεται από αντίκρυσμα χρυσού (ή αργύρου), αλλά αργά η γρήγορα αυτά τα πολύτιμα μέταλλα δεν θα μπορούν να υποστηρίξουν όλο το χαρτονόμισμα που θα έχη οπωσδήποτε εκδοθή. Το δίλημμα αυτό αποδεικνύει τη βασική αστάθεια του χρήματος.
Πού Πηγαίνει
Εν πάση περιπτώσει, με ολοένα λιγώτερες περιοριστικές δυνάμεις σε λειτουργία, πολλά έθνη εδημιούργησαν τεράστια χρέη. Κατέκλυσαν τις οικονομίες τους με χαρτονόμισμα για να εξωφλήσουν τους λογαριασμούς των. Μερικοί οικονομολόγοι έχουν καταδείξει ότι οποιοσδήποτε κοινός πολίτης διέπραττε ένα τέτοιο πράγμα θα έπρεπε να κατηγορηθή ως πλαστογράφος.
Μια πηγή ανέφερε ότι «χρήμα που εκδίδεται χωρίς αντίκρυσμα είναι τόσο πλαστό και χωρίς αξία, σαν να είχε εκδοθή σε κάποιο γκαγκστερικό υπόγειο, με μόνη τη διαφορά ότι [οι κρατικές αρχές] έχουν άδεια, ενώ οι γκάγκστερς δεν έχουν. Κατά τραγικόν τρόπο, το αποτέλεσμα επί της οικονομίας είναι το ίδιο.»
Για τη μέθοδο αυτή, ο γνωστός οικονομολόγος Μίλτον Φρίντμαν έγραψε στο Νιούσγουηκ:
«Οι οικονομολόγοι έχουν γνωρίσει—τουλάχιστον κατά διαστήματα—επάνω από ενάμισυ αιώνα, δύο πράγματα: πρώτον, ότι εκδίδοντας αρκετά χρήματα μπορείτε να προκαλέσετε οποιονδήποτε επιθυμητό βαθμό [οικονομικής] δραστηριότητος· δεύτερον, ότι το τελικό αποτέλεσμα είναι η καταστροφή του νομίσματος.
»Το Αμερικανικό κοινό έμαθε το πρώτο. Κάποτε εγνώρισε, αλλά τώρα ξέχασε, το δεύτερο. Μόνον η πείρα μπορεί να το διδάξη και πάλι.»
Αυτό αντηχεί την προειδοποίησι που έδωσε προ ετών το Ινστιτούτο Αλεξάντερ Χάμιλτον στο βιβλίο Τράπεζαι. Έλεγε:
«Μερικές κυβερνήσεις έχουν εκδόσει χαρτονόμισμα χωρίς την υπόσχεσι ή την πρόθεσι να το καλύψουν με χρυσό ή κάτι παρόμοιο και το έχουν ανακηρύξει ότι αποτελεί νόμιμο νόμισμα για την εξόφλησι παντός χρέους.
»Το χαρτί που κατ’ αυτόν τον τρόπο ανακηρύσσεται ότι είναι χρήμα με την απλή εντολή της κυβερνήσεως καλείται νόμισμα κατ’ εντολήν. . . .
»Κάθε πείραμα με τέτοιο κατ’ εντολήν νόμισμα κατέληξε σε καταστροφή, διότι καμμιά κυβέρνησις που το εδοκίμασε δεν μπόρεσε ν’ αντισταθή στον πειρασμό να το εκδώση καθ’ υπερβολήν με το αποτέλεσμα το χρήμα αυτό να υποτιμηθή έως ότου τελικά καταστή άνευ αξίας.»
Όλες οι αποδείξεις από τους τομείς των οικονομικών και πολιτικών δείχνουν ότι τα πράγματα δεν είναι διαφορετικά σήμερα. Πολλές κυβερνήσεις εκδίδουν χαρτονόμισμα χωρίς καμμιά πραγματική αξία ως αντίκρυσμα. Αφού «κάθε πείραμα με αυτού του είδους χρήμα κατέληξε σε καταστροφή,» δεν υπάρχει ασφαλώς κανένας βάσιμος λόγος να νομίζη κανείς ότι η εποχή μας θ’ αποτελέση εξαίρεσι.
[Εικόνα στη σελίδα 17]
Μια αιτία για πληθωρισμό είναι ότι, όταν τα είδη σπανίζουν, οι άνθρωποι τείνουν να πληρώνουν μεγαλύτερες τιμές που ζητούνται
[Εικόνα στη σελίδα 22]
Όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες έκλεισαν τη θυρίδα χρυσού το 1971, αθέτησαν την υπόσχεσί τους να εξαγοράζουν δολλάρια με χρυσό κατά τις συναλλαγές των με ξένες χώρες