Γιατί η Σημερινή Κρίσις Ηλεκτρισμού;
ΚΑΘΕ δύναμις έχει μια πηγή. Ένας ίππος, επί παραδείγματι, παράγει τη δύναμί του από τη χημική ενέργεια που είναι αποθηκευμένη στη βλάστησι που τρώγει. Η βλάστησις είναι η πηγή της μυϊκής δυνάμεως, τόσο των ζώων όσο και των ανθρώπων.
Μέχρι της παρούσης εκατονταετηρίδος ο άνθρωπος στηρίχθηκε πολύ στη μυϊκή δύναμι για να εκπληρώση το έργο του, χρησιμοποιώντας είτε τους δικούς του μυς είτε τους μυς των ζώων. Επίσης, οι άνθρωποι έκαιαν τη βλάστησι—ξύλα—απελευθερώνοντας την ενέργειά της για χρησιμοποίησι. Ως το 1870 η ενέργεια από τα ξύλα επρομήθευε το πλείστον των αναγκών του ανθρώπου σε δύναμι, για να λειτουργούν ατμομηχανές, ποταμόπλοια και ατμομηχανές σιδηροδρόμων.
Χρήσις Φυσικών Καυσίμων
Όσο όμως ανεπτύσσετο η βιομηχανία, ο άνθρωπος είχε ανάγκη περισσότερης δυνάμεως για να κινή τις μηχανές που είχε επινοήσει τελευταία. Τα κοιτάσματα καυσίμων που είχαν αποθηκευθή μέσα στη γη προ αιώνων άρχισαν να χρησιμοποιούνται. Ο γαιάνθραξ ανωρύσσετο και εχρησιμοποιείτο σε όλο και μεγαλύτερες ποσότητες. Το 1910 ήταν η πηγή ενεργείας για τα τρία τέταρτα των αναγκών του ανθρώπου σε ενέργεια.
Το 1859 περίπου, ο άνθρωπος άρχισε να χρησιμοποιή σε μεγάλη κλίμακα ένα άλλο φυσικό καύσιμο, διατρυπώντας μια πετρελαιοπηγή επιτυχώς εκείνο το έτος. Μια κυρία χρήσις του πετρελαίου σήμερα είναι να προμηθεύη ενέργεια για αυτοκίνητα και άλλες μορφές μεταφορών. Οι Ηνωμένες Πολιτείες μόνον, χρησιμοποιούν τώρα, κατά μέσον όρον, 646 περίπου εκατομμύρια γαλλόνια πετρελαίου την ημέρα!
Πιο πρόσφατα, ιδιαίτερα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ανοίχθησαν τα αποθέματα της γης σε φυσικό αέριο. Ένα δίκτυο περίπου 800.000 μιλίων υπογείων σωληνώσεων αερίων κατασκευάσθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, τετραπλασίου μήκους από το μήκος των σωληνώσεων πετρελαίου του έθνους. Το αέριο με το οποίον μια οικοδέσποινα μαγειρεύει δυνατόν να εταξίδευσε χωρίς διακοπή από τις πηγές του πολλές εκατοντάδες μίλια μακρυά.
Σήμερα περισσότερα από 95 τοις εκατό των αναγκών των Ηνωμένων Πολιτειών σε ενέργεια καλύπτεται από αυτά τα φυσικά καύσιμα. Το 1970, το πετρέλαιο παρείχε περίπου 43 τοις εκατό των ολικών αναγκών ενεργείας του έθνους. Το υπόλοιπο της ενεργείας κυρίως εκαλύφθη από υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις. Αυτή η εξάρτησις από φυσικά καύσιμα είναι στη ρίζα της κρίσεως του ηλεκτρισμού.
Η Κρίσις
Οι Τάιμς της Νέας Υόρκης, της 19 Μαρτίου 1972, εξηγούσαν: «Το τρίξιμο γίνεται αισθητό επειδή οι ενεργειακές μας πηγές—γαιάνθραξ, πετρέλαιο και φυσικό αέριο—αρχίζουν να εξαντλούνται και η ζήτησις από τον υπόλοιπο κόσμο γι’ αυτές τις πηγές αυξάνει ταχύτερα από τη ζήτησι των Ηνωμένων Πολιτειών.»
Τι θα συνέβαινε αν αυτές οι ενεργειακές πηγές εξαφανίζονταν αιφνιδίως; Ο παρών βιομηχανοποιημένος τρόπος ζωής του ανθρώπου θα πέθαινε! Αυτοκίνητα, λεωφορεία, τραίνα και αεροπλάνα θα σταματούσαν. Πολλά φώτα, τηλεοράσεις, ψυγεία και άλλες ηλεκτρικές συσκευές θα έπαυαν να λειτουργούν. Αυτή είναι η βάσις της κρίσεως.
Αλλά αρχίζουν να εξαντλούνται πραγματικά τα κοιτάσματα καυσίμων; Μερικοί τα θεωρούσαν στην πραγματικότητα ανεξάντλητα—τουλάχιστον αρκετά για χιλιετηρίδες. Τι συνέβη;
Ταχεία Μείωσις
Οι ζητήσεις για ενέργεια μεγάλωσαν ταχύτερα από ό,τι ανεμένετο. Τα φυσικά κοιτάσματα καυσίμων καταναλίσκονται σε πρωτοφανή ρυθμό. Κάθε μέρα, κατά μέσον όρον, ο κόσμος λαμβάνει από τη γη περίπου 2.000 εκατομμύρια γαλλόνια πετρελαίου! Το 1970 ο παγκόσμιος αριθμός καταναλώσεως ηύξησε κατά 9.5 τοις εκατό από το προηγούμενο έτος. Αν αυτή η αναλογία συνεχισθή, η χρήσις του πετρελαίου θα ηυξάνετο περισσότερο από το διπλάσιο σε δέκα έτη. Η κατανάλωσις πετρελαίου της Δυτικής Ευρώπης πραγματικά ετριπλασιάσθη κατά τα τελευταία δέκα έτη. Σχετικώς με την καταπληκτική ζήτησι φυσικών καυσίμων, το περιοδικό Σάιενς Ντάιτζεστ του περασμένου Οκτωβρίου έγραψε:
«Η ταχεία μείωσις του παγκοσμίου αποθέματος αυτών των ζωτικής σπουδαιότητος πρώτων υλών γίνεται φρικτά δραματική όταν λάβετε υπ’ όψιν ότι ως το 1968, το ήμισυ του πετρελαίου που ο άνθρωπος χρησιμοποίησε σε όλη του την ιστορία παρήχθη κατά τα προηγηθέντα 12 έτη. Πράγματι, το πλείστον της παγκοσμίου καταναλώσεως φυσικών καυσίμων έλαβε χώραν κατά το τελευταίον τέταρτον του αιώνος μας.»
Μια τέτοια αναλογία καταναλώσεως έχει το αποτέλεσμα της χιονοστιβάδος που αποκτά απίστευτη ταχύτητα. Επί παραδείγματι, η κατανάλωσις ηλεκτρικής ενεργείας υπερδιπλασιαζόταν κάθε δέκα έτη στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό σημαίνει, εκείνο που παρατηρεί το περιοδικό Σαϊεντίφικ Αμέρικαν του Σεπτεμβρίου 1971: «Κατά τα επόμενα 10 έτη οι Ηνωμένες Πολιτείες θα παραγάγουν τόσον ηλεκτρισμό όσον έχουν παραγάγει από την έναρξι της ηλεκτρικής εποχής.» Οι συνέπειες μιας διπλασιαζόμενης αναλογίας καταναλώσεως κάθε δέκα έτη είναι συγκλονιστικές.
Μολονότι κανείς δεν γνωρίζει πόσοι γαιάνθρακες, πετρέλαιον ή φυσικά αέρια είναι αποθηκευμένα στη γη, ως παράδειγμα ας υποθέσουμε ότι 5 τοις εκατό του ολικού αποθέματος έχει ως τώρα καταναλωθή. Αυτό σημαίνει ότι με μια αναλογία διπλασιαζόμενης καταναλώσεως κάθε δέκα έτη, όλα τα αποθεματικά καύσιμα της γης θα εχρησιμοποιούντο μέσα σε σαράντα περίπου χρόνια!
«Έναρξις της Εξαντλήσεως»
Η αναλογία με την οποία τα φυσικά καύσιμα της γης καταναλίσκονται είναι τρομακτική για πολλούς. Μερικοί ειδικοί λέγουν ότι η εξάντλησίς των απέχει ‘μόνον λίγο περισσότερο από μια γενεά.’ Σε μια έκθεσι του 1969 προς τον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, η Εθνική Ακαδημία Επιστημών προείπε: «Θα χρειασθούν μόνον άλλα 50 χρόνια ή περίπου τόσα για να εξαντληθή το μεγαλύτερο μέρος του παγκοσμίου αρχικού εφοδιασμού των υγρών πετρελαίων και φυσικών καυσίμων που μπορούν να ληφθούν.»
Εν τούτοις, αυτή η πρόρρησις που έγινε προ τριών ετών μπορεί εύλογα να είναι πάρα πολύ αισιόδοξη. Ήδη εξαντλούνται τα αποθέματα φυσικών αερίων. Σε μια επιτελική έκθεσι του περασμένου Φεβρουαρίου η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ηλεκτρισμού ετόνισε ότι η έλλειψις που άρχισε το περασμένο έτος «εσημείωσε ένα ιστορικό σημείον στροφής—το τέλος της αναπτύξεως της βιομηχανίας φυσικών αερίων που δεν αναχαιτίζεται με ζητήματα εφοδιασμού.» Η έκθεσις συνεπέραινε: «Το φορτίον της ανακουφίσεως του ελλείμματος θα πέση σε άλλα καύσιμα.»
Αλλά και το πετρέλαιο, επίσης, βρίσκεται σε ανεπαρκή εφοδιασμό στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ήδη περισσότερο από ένα τέταρτον του πετρελαίου της χώρας εισάγεται—164 περίπου εκατομμύρια γαλλόνια ημερησίως κατά μέσον όρον. Αλλά σύμφωνα με μια πρόσφατη έκθεσι του Υπουργείου Εσωτερικών, αυτές οι εισαγωγές θα πρέπει να υπερδιπλασιασθούν το 1980.
Εξάρτησις από το Πετρέλαιο του Εξωτερικού
Μολονότι ανακαλύψεις πετρελαίου έγιναν στην Αλάσκα, το μεγαλύτερο μέρος των υπολοίπων γνωστών πετρελαιοπηγών της γης είναι σε άλλες χώρες, ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή. Έτσι ο Υπουργός των Εσωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών, Χόλλις Ντολ, λέγει ότι «αυτή η χώρα θα πρέπει να πάη όπου βρίσκεται το πετρέλαιο—στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή—για να καλύψη το έλλειμμα των καυσίμων της.»
Εν τούτοις μια αυξανόμενη εξάρτησις από το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής τονίζει μόνον την κρίσι του ηλεκτρισμού, όπως έδειξαν οι Τάιμς της Νέας Υόρκης της 7 Σεπτεμβρίου 1971:
«Η Πολιτειακή Επιτροπή Δημοσίων Υπηρεσιών εβεβαίωσεν ότι οι παρούσες πολιτικές πραγματικότητες που περιλαμβάνουν και τη συνεχιζόμενη υποβόσκουσα Αραβο-Ισραηλινή διένεξι, έκαμαν τις ηλεκτρικές δημόσιες επιχειρήσεις σε αυξανόμενο βαθμό τρωτές στην διακοπή του υπολειμματικού εφοδιασμού των καυσίμου πετρελαίου. Σχεδόν όλο αυτό το πετρέλαιο εισάγεται».
Ο Κήρυξ του Μαϊάμι αναφέρει: «Το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής είναι τόσο σπουδαίο ώστε οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πρόθυμες να διατρέξουν τον κίνδυνο πυρηνικής αναμετρήσεως, για να το προστατεύσουν.» Ναι, τα έθνη σήμερα θα διεκινδύνευαν πόλεμο για να λάβουν το πετρέλαιο που είναι αναγκαίο για να κινούν την βιομηχανία, τα αυτοκίνητα, να λειτουργούν οι τηλεοράσεις και ν’ ανάβουν τα φώτα.
Αλλά γιατί δεν μπορούν να στηριχθούν στον γαιάνθρακα αντί στο πετρέλαιο, ως την κυρία πηγή ενεργείας; Οι Ηνωμένες Πολιτείες, όπως λέγουν, έχουν ακόμη τεράστιες ποσότητες γαιανθράκων.
Υπάρχει Αφθονία Χρησιμοποιησίμου Γαιάνθρακος;
Το πρόβλημα είναι ότι πάρα πολλοί γαιάνθρακες είναι πολύ γεμάτοι από θείον ώστε ν’ ανταποκριθούν στους παρόντες κανόνες του περιβάλλοντος. Οι νόμοι σε όλο και περισσότερες πόλεις δεν επιτρέπουν να καίωνται γαιάνθρακες που περιέχουν θείον περισσότερο του 1 τοις εκατό. Αυτός είναι ο λόγος γιατί ολοένα και περισσότερες κοινότητες αντικαθιστούν τον γαιάνθρακα στις εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρισμού με τα λιγώτερο μολυντικά καύσιμα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Αντιθέτως προς όσα μερικά άτομα φαίνεται να νομίζουν, ο άνθρωπος απλούστατα δεν χρειάζεται να γνωρίζη πώς ν’ αφαιρέση τα μολυντικά του θείου από τους γαιάνθρακας ή το πετρέλαιο. Ο Πρόεδρος Νίξον στο μήνυμά του επί της ενεργείας της 4 Ιουνίου 1971 εξήγησε:
«Μια μεγαλύτερη δυσχέρεια στο καθαρό μας ενεργειακό πρόγραμμα είναι το γεγονός ότι εμείς δεν μπορούμε τώρα να καίμε γαιάνθρακες ή πετρέλαιο χωρίς να ξεφορτώνωμε το περιεχόμενο θείον στον αέρα. Χρειαζόμεθα νέα τεχνολογία που θα κάμη δυνατό ν’ αφαιρή το θείον προτού αυτό αποβληθή στον αέρα.»
Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν γαιάνθρακες διαθέσιμοι που περιέχουν λίγο θείον. Αλλά είναι πολύ ενδεχόμενον να είναι πλησίον της επιφανείας της γης και έτσι αποκτώνται μόνον δια της μεθόδου εξορύξεως κατά ζώνες. Και επειδή μια τέτοια μέθοδος καταστρέφει τη γη, έχουν προταθή νόμοι για την απαγόρευσί της.
Εξ άλλου, οι γαιάνθρακες που είναι βαθειά στη γη, είναι δύσκολο και δαπανηρό να εξορυχθούν από τον άνθρωπο και είναι ενδεχόμενον να έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε θείον. Έτσι ο Τ. Φ. Μπράτσω, Πρόεδρος της Εταιρίας Ρίτσφιλντ Ατλάντικ, παρετήρησε: «Είναι γεγονός ότι οι γαιάνθρακες—τουλάχιστον πολύ σύντομα—είναι ενδεχόμενον να είναι ανεπαρκείς παρά τα υψηλά αποθέματα της γης.»
Δίλημμα
Ο άνθρωπος αντιμετωπίζει πραγματικό δίλημμα. Η σημερινή βιομηχανοποιημένη κοινωνία χρειάζεται απέραντες ποσότητες ηλεκτρισμού για να λειτουργήση. Οι ποσότητες όμως των καυσίμων εξαντλούνται, ιδιαίτερα εκείνες που προκαλούν ελάχιστη μόλυνσι. Αν χρησιμοποιούνται τα διαθέσιμα καύσιμα, οι άνθρωποι δηλητηριάζονται βραδέως από τη μόλυνσι. Αλλ’ αν δεν χρησιμοποιούνται, η σύγχρονος βιομηχανοποιημένη κοινωνία αποθνήσκει βραδέως λόγω ελλείψεως ενεργείας.
Προφανώς οι άνθρωποι θα κάμουν επικίνδυνες εκλογές για να διατηρήσουν τον παρόντα των βιομηχανοποιημένον και καταναλωτικόν τρόπον ζωής. Έτσι, ενώ αναγνώρισε τη σοβαρότητα της ελλείψεως φυσικών καυσίμων, ο Σ. Δαβίδ Φρήμαν, πρώην ενεργειακός Σύμβουλος του Προέδρου Νίξον παρετήρησε:
«Η εξάντλησις ενεργειακών πηγών δεν είναι η ιδία ικανή ώστε ν’ αποτελή το κύριο σημείο του προβλήματος. . . Οι ποσότητες του μονοξειδίου του άνθρακος, της μικρής μοριακής ύλης άλλων πιθανόν μολυντικών που θα εξακοντίζωνται κατά τις επόμενες δύο δεκαετηρίδες είναι τόσο μεγάλες ώστε να υποδεικνύουν τη δυνατότητα θεμελιωδών μεταβολών στο περιβάλλον μας.»
Είναι φανερό ότι μια αλλαγή είναι αναγκαία, και αυτή πρέπει να έλθη γρήγορα. Τα παρόντα μέσα παραγωγής ηλεκτρισμού χρειάζονται αντικατάστασι. Αυτό αναγνωρίζεται γενικά. Πράγματι, η εκλογή της αντικαταστάσεως έχει ήδη προφανώς γίνει—είναι η πυρηνική ενέργεια. Οι Ηνωμένες Πολιτείες στην πραγματικότητα εμπιστεύονται σ’ αυτήν.
Αλλ’ είναι η πυρηνική ενέργεια ασφαλής; Αποτελεί σοφή εκλογή; Πώς παράγεται ο ηλεκτρισμός από την πυρηνική ενέργεια; Τέτοιες ερωτήσεις θ’ αφήσωμε να συζητηθούν σ’ ένα επόμενο τεύχος.
[Εικόνα στη σελίδα 17]
ΟΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ΜΑΣ ΠΗΓΕΣ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ ΕΞΑΝΤΛΟΥΝΤΑΙ!
ΟΛΑ ΠΑΝΕ ΑΣΧΗΜΑ!
Θα μπορούσε η παρούσα κρίσις να οδηγήση σ’ αυτή τη σκηνή;