Οι Πλημμύρες της Βραζιλίας—Γιατί Τόσο Καταστρεπτικές;

Από του ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Βραζιλία

«Η ΧΕΙΡΟΤΕΡΗ καταστροφή που έπληξε πότε τη Βραζιλία.» Μ’ αυτά τα απλά και άμεσα λόγια περιέγραψε ένας εκπρόσωπος των αρχών τις καταστρεπτικές πλημμύρες του περασμένου Μαρτίου.

Ακόμα και ένας περιγραφικός αφηγητής της ιστορίας δύσκολα θα μπορούσε να περιγράψη την εικόνα των φοβερών πραγμάτων που συνέβησαν. Όμως μια ματιά στις εκφράσεις των προσώπων εκείνων που επέζησαν βοηθεί να συλλάβη κανείς τα συγκλονιστικά αποτελέσματα της καταστροφής. Αυτοί οι άνθρωποι—κάτοικοι τουλάχιστον μιας δωδεκάδας πολιτειών που επλήγησαν, από το Ρίο Γκράντε ντο Σουλ στο νότο έως το Παρά στο βορρά—είδαν από πρώτο χέρι τα αποτελέσματα των καταρρακτωδών βροχών και της άγριας δυνάμεως των κατακλυσμιαίων υδάτων.

Ο επίσημος τελικός αριθμός των νεκρών σ’ όλη τη χώρα ίσως ξεπεράση τα χίλια άτομα. Κανένας όμως δεν γνωρίζει πραγματικά πόσοι πέθαναν. Αναρίθμητα σώματα βρίσκονται θαμμένα κάτω από παχειά στρώματα λάσπης στους πυθμένες των ποταμών ή έχουν παρασυρθή στη θάλασσα. Είναι όμως γνωστό ότι πάνω από 300.000 άνθρωποι αναγκάσθηκαν να φύγουν από τα σπίτια τους.

Η γεωργία, που είναι ένα βασικό και σπουδαίο μέρος της οικονομίας της Βραζιλίας, έπαθε μεγάλη ζημία στη διάρκεια των πλημμυρών. Μερικοί υπολογισμοί που έγιναν από την πολιτεία του Μάτο Γκρόσσο συγκλονίζουν τη φαντασία αν σκεφθή κανείς ότι χάθηκαν 500.000 περίπου ζώα, το ένα πέμπτο ολόκληρης της κτηνοτροφίας της πολιτείας. Στο Ρίο Γκράντε ντο Νόρτε κατά ένα υπολογισμό οι ζημίες των αγροκτημάτων ανήλθαν σε πέντε εκατομμύρια κρουζέιρος,a κυρίως από την καταστροφή της συγκομιδής του αραβοσίτου και των φασολιών. Μεγάλες φυτείες ρυζιού κατεστράφησαν στην Πολιτεία Μαρανχάο.

Το Τουμπαράο Εδέχθη το Χειρότερο Πλήγμα

Γενικά, όμως, οι μεγαλύτερες ζημίες συνέβησαν στην νότια πολιτεία της Σάντα Καταρίνα, και ως επί το πλείστον στο Τουμπαράο, που κάποτε ήταν μια πόλις 70.000 κατοίκων. Στην περιοχή του Τουμπαράο 200 άτομα διεπιστώθη ότι πέθαναν, 45.000 έμειναν άστεγα και, όπως υπολογίσθηκε, οι ζημίες ανήλθαν σε 500.000.000 κρουζέιρος.

Η πόλις βρίσκεται στις όχθες του Ποταμού Τουμπαράο που το πλάτος του φθάνει τα 130 μέτρα σε μερικά σημεία καθώς διασχίζει την πόλι. Η όχθη του ποταμού είναι ψηλότερη δύο μέτρα από το μεγαλύτερο τμήμα της πόλεως. Αυτό συνετέλεσε στην πλημμύρα. Πώς; Μεγάλες βροχές είχαν αρχίσει να πέφτουν την Τετάρτη, 20 Μαρτίου, μετά από μια μεγάλη περίοδο ξηρασίας. Μερικές μέρες αργότερα οι κάτοικοι των χαμηλότερων περιοχών παρέστη ανάγκη να μετακινηθούν σε υψηλότερα μέρη. Το πρωί της Κυριακής, 24 Μαρτίου, τα νερά φαίνονταν να υποχωρούν και οι άνθρωποι μπόρεσαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους για ν’ αρχίσουν να τα καθαρίζουν. Εκείνο όμως το βράδυ ο ποταμός άρχισε να ξεχειλίζη σε πολλά σημεία.

Σύντομα τα σπίτια κατακλύσθηκαν καθώς τα θορυβώδη νερά που σε μερικά μέρη είχαν πλάτος 500 μέτρων, εσάρωναν τους δρόμους της πόλεως με πρωτοφανή ταχύτητα, παρασύροντας δένδρα, οχήματα, έπιπλα και λάσπη. Τα μεσάνυχτα ο ποταμός βρισκόταν στο υψηλότερο επίπεδο που είχε φθάσει ποτέ, περίπου δώδεκα μέτρα πάνω από το κανονικό. Οι γέφυρες είχαν γίνει αδιάβατες, ή είχαν μετακινηθή από τις βάσεις των. Εν τω μεταξύ οι βροχές συνέχισαν ώσπου πλημμύρισε το 95 τοις εκατό της πόλεως. Το συνολικό ποσόν της βροχής, 2 μέτρα περίπου που έπεσε μέσα σε τέσσερες μέρες, ήταν ίσως το υψηλότερο που παρατηρήθηκε στη Βραζιλία.

Πολλοί απ’ αυτούς που επέζησαν από την πλημμύρα απορούσαν καθώς κοιτούσαν τα συντρίμματα ζαλισμένοι και κατάπληκτοι μη ξέροντας για ποιο πράγμα έψαχναν, για χαμένους συγγενείς, για το κατεστραμμένο σπίτι τους ή για λίγο μεταλλικό νερό ή για λίγη τροφή σε μια από τις ατέλειωτες γραμμές στα κέντρα διανομής τροφίμων. Μια τρομερή δυσωδία ερχόταν από παντού. Οι νεκροί ετάφησαν σε ομαδικούς τάφους από φόβο επιδημιών.

Η Εστάντο ανέφερε: «Λίγο έλλειψε να εξαφανισθή το Τουμπαράο από τον χάρτη.» Οι άνθρωποι άρχισαν να εγκαταλείπουν την πόλι σε μια ομαδική έξοδο σκεπτόμενοι ότι η ανάπτυξις του Τουμπαράο καθυστέρησε τα τελευταία δέκα χρόνια. Το ερώτημα που έκαμαν πολλοί ήταν: Οι πλημμύρες δεν είναι κάτι νέο στη Βραζιλία—γιατί αυτές οι τελευταίες ήσαν τόσο καταστρεπτικές; Υπήρχαν διάφοροι λόγοι.

Γιατί Τόσο Σοβαρές;

Φυσικά, οι ογκώδεις βροχοπτώσεις στο μεγαλύτερο διάστημα μιας εβδομάδος παρήγαγαν τεράστιες ποσότητες νερού και αυτό στην πραγματικότητα προκάλεσε την καταστροφή. Αλλ’ αυτό ήταν μόνο ένας εμφανής παράγων μιας αλυσίδας σοβαρών περιστατικών. Οι κατολισθήσεις σχημάτιζαν αυλάκια για τα νερά· μικρά ρέματα πλάτους μόλις δύο μέτρων, ξαφνικά απέκτησαν ορμητικότητα χειμάρρου πλάτους τριάντα ή και περισσοτέρων μέτρων. Έπειτα, μια εξαιρετικά υψηλή παλίρροια και ισχυροί άνεμοι εμπόδισαν τα νερά του ποταμού να χυθούν στον Ατλαντικό Ωκεανό. Ως εκ τούτου το νερό ξαναγύρισε πίσω στην ενδοχώρα.

Όσο εκπληκτικό όμως και αν φαίνεται, «οι φυσικές αιτίες,» όπως το νερό και ο άνεμος, ήσαν μόνο ένα μέρος των αιτίων της καταστροφής. Στον άνθρωπο πρέπει να καταλογισθή η μεγαλύτερη ευθύνη για την τρομακτική καταστροφή των πλημμύρων του Μαρτίου.

Εννοείται ότι σε μερικές περιπτώσεις ο άνθρωπος ήταν υπεύθυνος εμμέσως εξ αιτίας μερικών ατυχημάτων. Οι γέφυρές του, παραδείγματος χάριν, κτίσθηκαν για να διευκολύνουν τη διάβασι του ποταμού. Εν τούτοις αυτές συνετέλεσαν στο πρόβλημα της πλημμύρας. Τόννοι από συντρίμματα που παρασύρθηκαν από το νερό συσσωρεύθηκαν στις βάσεις των γεφυρών σε τέτοια ποσότητα που εμπόδιζαν την ελεύθερη ροή του νερού. Τελικά οι τρομακτικές πιέσεις εναντίον ωρισμένων γεφυρών εκλόνισαν τις βάσεις των. Με ποιο αποτέλεσμα; Μια γέφυρα μήκους εξήντα μέτρων από χονδρούς κορμούς δένδρων μεταφέρθηκε από τα ορμητικά νερά σε μια απόστασι τριάντα χιλιομέτρων, κόβοντας οτιδήποτε εύρισκε μπροστά της σαν ένα πελώριο δρέπανο!

Η απερισκεψία, όμως, και η αμεριμνησία του ανθρώπου είχε μια άμεση σχέσι με την κατάστασι της πλημμύρας. Πώς; Η εφημερίς Ο Εστάντο Ντε Σάο Πάολο απαντά: «Η κυρία αιτία των πλημμυρών. . . ήταν η άνευ διακρίσεως καταστροφή των δασών.» Απηχώντας αυτή την άποψι, ο Καθηγητής Πηκουέτ Καρνέιρο, πρώην πρόεδρος του Ιδρύματος της Βραζιλίας για την Προστασία της Φύσεως, λέγει ότι οι πλημμύρες ανεμένοντο από τους οικολόγους από αρκετά χρόνια εξ αιτίας της άνευ ελέγχου απογυμνώσεως των δασών της Βραζιλίας.

Τα δένδρα προσφέρουν ένα φυσικό φραγμό στη βροχή προφυλάσσοντας τη διάβρωσι και τις κατολισθήσεις. Κάποτε η Βραζιλία διέθετε πυκνά τροπικά δάση. Τώρα όμως κόπτονται κάθε μέρα ένα εκατομμύριο δένδρα σ’ ολόκληρη τη χώρα, ενώ μόνο το ένα τρίτο αυτού του αριθμού φυτεύεται.

Η απογύμνωσις τεραστίων δασικών περιοχών όπως αυτών εκρίθη αναγκαία για την «πρόοδο» του ανθρώπου. Οι μεγάλοι εθνικοί δρόμοι που τώρα διασχίζουν την περιοχή του Αμαζονίου έδωσαν την ευκαιρία σε χιλιάδες πρωτοπόρους να εγκατασταθούν σ’ αυτές τις περιοχές, που οι περισσότεροι απ’ αυτούς δεν γνωρίζουν τις μεθόδους διατηρήσεως της ισορροπίας του περιβάλλοντος. Εξ αιτίας αυτής της εκτεταμένης κοπής δένδρων, έχουν ανοιχθή βαθειές χαράδρες σε μερικά μέρη της χώρας. Πολλά μέρη, όπου άλλοτε υπήρχαν δάση, τώρα έχουν καλυφθή από πόλεις. Επίσης δεν υπάρχουν πλέον μεγάλες εκτάσεις από φυτείες καφέ και σόγιας.

Έτσι, καθώς λέγουν πολλές αυθεντίες, οι τελευταίες πλημμύρες δεν ήσαν παρά μια πράξις που εστράφη τελικά εναντίον του δράστου. Ο άνθρωπος επλήρωσε ακριβά την απρονοησία του—αυτή ακριβώς είναι που έκαμε τις πλημμύρες τόσο ερημωτικές. Αλλά χειρότερα πράγματα βρίσκονται μπροστά. Ο Ζοζέ Λουτσεμπέργκερ, πρόεδρος του Συνδέσμου για την Προστασία του Περιβάλλοντος του Ρίο Γκράντε ντο Σουλ προλέγει: «Η καταστροφή που έπληξε το Τουμπαράο είναι απλώς ένα προμήνυμα του τι πρόκειται να έλθη· στα προσεχή χρόνια θα συμβούν χειρότερες συμφορές. Είναι πιθανόν ν’ αντιμετωπίσουμε τώρα τις πρώτες κλιματολογικές αλλαγές που προξενήθηκαν από την καταστροφική μανία του ανθρώπου σ’ ολόκληρη τη γη.»

Προς το παρόν, βέβαια, οι επιζήσαντες είναι ευτυχείς που οι τελευταίες πλημμύρες δεν υπήρξαν σοβαρώτερες. Είναι αλήθεια ότι απεφεύχθη μια μεγαλύτερη τραγωδία στο Τουμπαράο χάρις στον ηρωισμό και τη συνεργασία πολλών ατόμων.

Θα Μπορούσαν να Είναι Χειρότερες

Καθώς τα νερά άρχισαν να υψώνωνται το βράδυ της Κυριακής, 24 Μαρτίου, μια απεγνωσμένη και τρομακτική χορωδία από κορναρίσματα αυτοκινήτων και σήματα ατμομηχανών σιδηροδρόμων προσπάθησε να ξυπνήση την κοιμισμένη πόλι. Αυτό συνετέλεσε στο να σωθούν πολλοί άνθρωποι. Καθώς τα λεωφορεία απεστέλλοντο στα υψηλότερα σημεία της πόλεως, οι οδηγοί έπαιρναν πολλούς πρόσφυγες μαζί τους σώζοντας έτσι, όπως υπολογίζεται, 400 άτομα. Τα λεωφορεία έπειτα εχρησίμευσαν ως καταφύγιο για τους πληγέντας για μια εβδομάδα σχεδόν. Έξη ελικόπτερα έσωσαν περίπου 6.000 θύματα της πλημμύρας από τις στέγες των σπιτιών. Πολλοί από το προσωπικό στρατιωτικών και Δημοτικών υπηρεσιών εργάσθηκαν επί είκοσι τέσσερες ώρες χωρίς ανάπαυσι, διευκολύνοντας την απομάκρυνσι των περισσότερο πληγέντων οικογενειών.

Διάφορα ιδρύματα της Βραζιλίας προσέφεραν τροφή και ρουχισμό για 20.000 άτομα για πολλές εβδομάδες μετά την καταστροφή. Κάθε μέρα κατέφθαναν σαράντα περίπου τόννοι τροφίμων. Ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός έστειλε 500 σκηνές από τη Φρανκφούρτη της Γερμανίας.

Όλα τα τριάντα οκτώ μέλη της εκκλησίας των μαρτύρων του Ιεχωβά στο Τουμπαράο σώθηκαν από την πλημμύρα, αν και πολλοί έπαθαν μεγάλες υλικές ζημίες. Ένας επίσκοπος περιοχής λέγει ότι οι Μάρτυρες «παρ’ όλον ότι αντιμετώπισαν το θάνατο, εν τούτοις δεν έχασαν το θάρρος τους.» Ο προεδρεύων επίσκοπος της εκκλησίας, Βαλντομίρο Καρντόσο, θυμάται τις προσπάθειές του να βοηθήση τους πάσχοντας: «Αφού τακτοποίησα την οικογένειά μου σ’ ένα γειτονικό κτίριο, ξαναγύρισα για να βοηθήσω και άλλους ανθρώπους να διαφύγουν τον κίνδυνο. Η στάθμη του νερού ανέβαινε γρήγορα και το ρεύμα ήταν πολύ ορμητικό. Οι κοσμικοί άνθρωποι γύρω μας είχαν μείνει με ανοιχτό στόμα. Εμείς, όμως, με την προσευχή είχαμε θέσει την εμπιστοσύνη μας στον Ιεχωβά και προσπαθούσαμε να τους ενθαρρύνωμε με την ελπίδα των ευλογιών της Βασιλείας του Θεού που πλησιάζει.»

Μεταξύ των πρώτων που έφθασαν στο κατεστραμμένο Τουμπαράο με τρόφιμα, ρουχισμό, νερό και φάρμακα ήσαν οι Μάρτυρες από την πλησιέστερη πόλι, την Φλωριανόπολι. Σύντομα ωργανώθηκε ένα πρόγραμμα παροχής πρώτων βοηθειών όπου οι Μάρτυρες και άλλα άτομα της περιοχής έλαβαν βοήθεια από τις διάφορες εκκλησίες, όπως επίσης και από τα γραφεία του τμήματος της Εταιρίας Σκοπιά στο Σάο Πάολο.

Τώρα η Ανοικοδόμησις

Ο πληθυσμός της Σάντα Καταρίνα δεν έχασε την ελπίδα του. Κάτω από το ρητό «ο Νότος Ζη,» οι άνθρωποι έχουν παρακινηθή για το έργο της ανοικοδομήσεως. Προγραμματίσθηκε να αποσταλούν φορτηγά αυτοκίνητα και μηχανές για να καθαρισθή η πόλις από τα ερείπια, τα χαλίκια και το πυκνό στρώμα της λάσπης. Εκατοντάδες εκατομμύρια κρουζέιρος διέθεσε το κράτος και οι ομοσπονδιακές κυβερνήσεις για την αποκατάστασι της στεγάσεως, των δρόμων, της γεωργίας και της βιομηχανίας.

Οι κάτοικοι των περιοχών που επλήγησαν αποβλέπουν με εμπιστοσύνη στο έργο της ανοικοδομήσεως. Οι πλημμύρες, όμως, της Βραζιλίας τους εντυπωσίασαν με το εξής γεγονός: Ο άνθρωπος, και όχι μόνο οι φυσικές δυνάμεις, ήταν ως επί το πλείστον υπεύθυνος για την πρόσφατη καταστροφή που έπληξε το έθνος των.

Γνωρίζουν ότι προφανώς ο άνθρωπος πρέπει πολλά να μάθη για να ζήση ειρηνικά με το περιβάλλον του.

[Υποσημειώσεις]

[Χάρτης στη σελίδα 24]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

TUBARÃO