Πόσο Ασφαλείς Είναι οι Τράπεζες;

Η ΦΡΑΣΙΣ «ασφαλής όσο και τα χρήματα στην τράπεζα» κάποτε εσήμαινε ότι οι επενδύσεις κεφαλαίων ή οι χρηματικές καταθέσεις εθεωρούντο πολύ ασφαλείς. Αυτή η σύγκρισις γινόταν γιατί οι τράπεζες εθεωρούντο σαν πολύ ασφαλείς τόποι για κατάθεσι χρημάτων.

Αλλά οι καιροί έχουν αλλάξει. Σήμερα πολλοί άνθρωποι δεν είναι τόσο βέβαιοι για την ασφάλεια των χρημάτων που έχουν στις τράπεζες και υπάρχει σοβαρός λόγος να αισθάνονται έτσι. Οι ειδικοί στα θέματα της οικονομίας δεν είναι και αυτοί βέβαιοι.

Η εφημερίδα Δη Γουώλ Στρήτ Τζώρναλ διεκήρυττε σε μια επικεφαλίδα: «Οι Φόβοι για την Σταθερότητα του Τραπεζικού Συστήματος της Δύσεως Επεκτείνονται.» Παρετήρησε ότι πολλές τράπεζες στα Δυτικά βιομηχανικά έθνη βρίσκονται σε δύσκολη θέσι. Η οικονομική τους θέσις έχει χειροτερεύσει. Ολοένα περισσότεροι οικονομολόγοι διαπιστώνουν ότι οι τράπεζες βρίσκονται σε χειρότερη κατάστασι τώρα από οποτεδήποτε άλλοτε μετά τη Μεγάλη Κρίσι που άρχισε το 1929.

Οι πρόσφατες πτωχεύσεις τραπεζών υπήρξαν συγκλονιστικές. Τον Οκτώβριο του 1974 η Εθνική Τράπεζα Φράνκλιν της Νέας Υόρκης εκήρυξε πτώχευσι. Ήταν η εικοστή μεγαλύτερη τράπεζα του έθνους, η μεγαλύτερη που κατέρρευσε στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών. Πολλές άλλες έκλεισαν στη διάρκεια του έτους. Στη Γερμανία επτώχευσαν τέσσερις τράπεζες, περιλαμβανομένης και της μεγαλύτερης ιδιωτικής τραπέζης του Ι. Δ. Χέρστατ. Μερικές άλλες Ευρωπαϊκές τράπεζες έκλεισαν ενώ ακόμη περισσότερες ανεκοίνωσαν τεράστιες ζημίες. Επίσης, πολλές τράπεζες εξήντλησαν τα όρια των εισοδημάτων τους.

Τα προβλήματα αυτά ξανάφεραν στη μνήμη τις σκοτεινές ημέρες της Οικονομικής Κρίσεως. Εκείνη την περίοδο πολυάριθμες τράπεζες σ’ ολόκληρο τον κόσμο επτώχευσαν. Στις Ηνωμένες Πολιτείες οι μισές περίπου τράπεζες έκλεισαν, 4000 μέσα στο έτος 1933 και μόνον. Οι περισσότερες δεν ξανάνοιξαν ποτέ.

Θα μπορούσε κάτι τέτοιο να ξανασυμβή; Βαδίζουν οι τράπεζες για μια ακόμη καταστροφή; Πόσο ασφαλείς είναι ακριβώς τώρα;

Αυξανόμενη Αγωνία

Οι τράπεζες συνδέονται άμεσα με τις παγκόσμιες οικονομικές συνθήκες. Έτσι, αντανακλούν την υγεία της οικονομίας και την κατεύθυνσι που αυτή παίρνει.

Όλες οι ενδείξεις δείχνουν ότι οι οικονομίες του κόσμου, ειδικά του Δυτικού κόσμου και της Ιαπωνίας βρίσκονται σε πολύ σοβαρή κατάστασι, ποτέ τόσες πολλές χώρες δεν είχαν τόσες οικονομικές δυσχέρειες ταυτόχρονα.

Ο Γάλλος πρόεδρος Βαλερύ Ζισκάρ ντ’ Εστέν εξέφρασε συνοπτικά τους φόβους των περισσοτέρων ανθρώπων. Προειδοποίησε ότι ο κόσμος έχει πάρει τον δρόμο μιας γενικής οικονομικής κρίσεως και ότι «όλες οι στροφές του δρόμου μας οδηγούν σε μια καταστροφή.» Η μια χώρα μετά την άλλη πλήττονται από τον ακράτητο πληθωρισμό, τα ελλείμματα χρημάτων, το μειωμένο ουσιαστικό εισόδημα των εργατών, την επίμονη ανεργία και τη φτώχεια.

Οι σπόροι αυτής της καταστάσεως εσπάρησαν πριν από δεκάδες χρόνια. Αλλά η κατάστασις έγινε πολύ χειρότερη από την πρόσφατη τετραπλή άνοδο των τιμών πετρελαίου. Τώρα σχεδόν κάθε έθνος που εισάγει πετρέλαιο βυθίζεται συνεχώς στο χρέος καθώς προσπαθεί να εξοφλήση τους συγκλονιστικούς λογαριασμούς του πετρελαίου.

Έτσι, αφού πολλές Ευρωπαϊκές τράπεζες έκλεισαν και άλλες, περιλαμβανομένης και μιας Σουηδικής υπέστησαν μεγάλες ζημίες η εφημερίδα Δη Γουώλ Στρήτ Τζώρναλ έγραψε «το [οικονομικό] Σύστημα ασθενεί», και προσέθετε τα εξής:

«Ούτε ακόμη και το τόσο περίφημο Σουηδικό τραπεζικό σύστημα δεν είναι άτρωτο και διερωτάται κανείς, υπάρχει τίποτε σήμερα που να είναι ασφαλές πραγματικά; . . .

»Ποτέ προηγουμένως τόσο πολλοί ασταθείς παράγοντες δεν απειλούσαν τις αγορές και τα στοιχεία εκείνα που ελέγχουν την κίνησι των αγορών. . . .

»Όταν ακόμη και η μεγαλύτερη Σουηδική τράπεζα «κρεμιέται» από μια συναλλαγή εξωτερικού συναλλάγματος, τότε κάποιος θα μπορούσε πολύ καλά να ρωτήση: Για που βαδίζει ο κόσμος; Οι απαισιόδοξοι ήδη δίδουν την απάντησι στην ερώτησι.»

Γιατί οι Τράπεζες Βρίσκονται σε Άσχημη Κατάστασι;

Γιατί τόσες τράπεζες βρίσκονται σ’ αυτή την άσχημη κατάστασι; Γιατί μερικές από τις μεγαλύτερες τράπεζες έχουν καταρρεύσει; Για τον ίδιο ακριβώς λόγο που οποιαδήποτε εργασία ή άτομο καταρρέει οικονομικώς. Αυτό συμβαίνει όταν τα έξοδα αυξάνουν ταχύτερα από τα έσοδα· όταν αυτό συνεχισθή για πολύ καιρό, τότε ακολουθεί η πτώχευσις.

Τα έξοδα των τραπεζών περιλαμβάνουν πληρωμές όπως είναι οι τόκοι που καταβάλλονται στους καταθέτας, οι μισθοί και άλλες παροχές προς τους υπαλλήλους καθώς και τα έξοδα λειτουργίας των κτιρίων των. Αλλά μερικές τράπεζες τελευταίως προσέθεσαν και ένα ακόμη διαρκώς αυξανόμενο έξοδο: Στηρίχθηκαν οι ίδιες περισσότερο σε δανεικά κεφάλαια ώστε να μπορούν να τα δανείσουν κατόπιν σε άλλους. Αλλά το κόστος (σε πληρωμές τόκων) για την τράπεζα που δανείζεται αυτά τα χρήματα, είναι συνήθως μεγάλο.

Κατά το 1974, σε μια περίοδο υφέσεως, οι τράπεζες υπέστησαν ζημίες και με άλλους τρόπους. Μερικές έκαμαν πάρα πολύ επικίνδυνες δανειοδοτήσεις. Όταν οι οφειλέτες δεν μπόρεσαν να εξοφλήσουν τα δάνεια στον προσδιορισμένο χρόνο ή και καθόλου λόγω των κακών εμπορικών συνθηκών, οι τράπεζες υπέστησαν ζημίες. Επίσης οι τράπεζες που είχαν επενδύσει χρήματα σε μετοχές και ομολογιακές αξίες εζημιώθηκαν και πάλι όταν αυτές έχασαν την αξία τους. Και μερικές τράπεζες έχασαν πάρα πολλά από την κερδοσκοπία και τον κακό υπολογισμό στα χρηματιστήρια του εξωτερικού όπου οι τιμές συναλλάγματος των διαφόρων νομισμάτων αυξομειώνονται επηρεάζοντας το ένα το άλλο.

Κατά τη διάρκεια του έτους μερικές τράπεζες εζημιώθηκαν επιπρόσθετα με την ανάληψι χρημάτων από τους καταθέτας. Οι καταθέται από φόβο, ή για να κάμουν επενδύσεις σε άλλους τομείς που προσέφεραν μεγαλύτερα κέρδη, απέσυραν αξιόλογα ποσά χρημάτων από μερικές τράπεζες. Αυτό εσήμαινε ότι η τράπεζα δεν είχε πλέον το χρήμα αυτό για να το δανείση και να πραγματοποιήση κέρδη και έτσι το εισόδημά της υπέστη μείωσι.

Έτσι, για διαφόρους λόγους τα έξοδα των τραπεζών έχουν αυξηθή. Αλλά σε πάρα πολλές περιπτώσεις το εισόδημα δεν συνεβάδισε. Οι πηγές εισοδήματος μειώθηκαν πολύ και για μερικές τράπεζες το πράγμα παρατράβηξε, σαν ένα μπαλόνι που παραφούσκωσε και έσπασε ξαφνικά.

Τα ανησυχητικά προβλήματα των τραπεζών κατά το 1974 προκάλεσαν στενοχώρια στους επισήμους. Ανάμεσα στα πράγματα που τους απασχολούν είναι το πώς τόσες πολλές αυθεντίες κατελήφθησαν απρόοπτα απ’ αυτά τα προβλήματα. Το περιοδικό Μπίζνες-Γουήκ έγραφε: «Τώρα υπάρχουν οι επικρίσεις και τα ερωτήματα σχετικά με το πώς συνέβη ώστε όχι μόνον οι τράπεζες αλλά, επίσης, και οι συντονισταί των τραπεζών μπόρεσαν να κάμουν τόσα σφάλματα στους υπολογισμούς των στα περασμένα δέκα χρόνια». Αυτό το εμπορικό έντυπο επί πλέον έγραφε:

«Σαν σύνολο, το σύστημα [το τραπεζικό σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών] βρίσκεται σε χειρότερη κατάστασι σήμερα από οποιαδήποτε άλλη εποχή μετά τη δεκαετία του 1980 μ’ ένα ανησυχητικό αριθμό τραπεζών που έχουν δανεισθή υπέρογκα ποσά, έχουν ομοίως δανείσει υπέρογκα ποσά και έχουν διακινδυνεύσει αμφίβολες επενδύσεις ενώ τα κεφάλαιά των είναι εξασθενημένα . . .

»Μπορεί να υπάρξη ένα άνευ προηγουμένου κύμα συγχωνεύσεων και ενώσεων τραπεζών όπως ένα αδύνατο ψάρι ζητά καταφύγιο, και είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα υπάρξουν μερικές πτωχεύσεις.»

Βασική Αιτία

Γιατί υπάρχει αυτή η οικονομική αστάθεια; Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες, φυσικά. Αλλά από όλες τις απαντήσεις μια προέχει. Οι οικονομολόγοι επαναλαμβάνουν συνεχώς ως την κυριώτερη αιτία του προβλήματος: το υπερβολικό χρέος.

Επί δεκάδες χρόνια τώρα οι άνθρωποι, οι επιχειρήσεις και οι κυβερνήσεις ξοδεύουν πολύ περισσότερα από όσα εισπράττουν. Δανείζονται συνεχώς χρήματα για να χρηματοδοτούν τις υποθέσεις των. Οι επιθυμίες τους έχουν αυξηθή περισσότερο από την ικανότητά τους να πληρώνουν. Για να συμπληρώσουν τη διαφορά καταφεύγουν σε διαρκώς αυξανόμενα χρέη.

Αλλά αργά ή γρήγορα έρχεται η ώρα για την εξόφλησι των χρεών. Αν το εισόδημα δεν ανέλθη αρκετά τα χρέη δεν μπορούν να εξοφληθούν. Και αν δεν μπορεί να γίνη και άλλο δάνειο, επειδή αρχίζει πλέον να συντρέχη πιστωτικός κίνδυνος, τότε επακολουθεί κατάρρευσις ή πτώχευσις. Αυτό ακριβώς συμβαίνει τώρα σ’ ένα μεγάλο αριθμό ατόμων, επιχειρήσεων και τραπεζών ακόμη. Ο σύμβουλος οικονομικών επενδύσεων Αλεξάντερ Πάρις στο βιβλίο η Επερχόμενη Κατάρρευσις του Πιστωτικού Συστήματος γράφει τα εξής:

«Υπάρχει πράγματι μια μοναδική θεμελιώδης αιτία όλων των οικονομικών κακών. Όλα αυτά είναι το αποτέλεσμα μιας πολυετούς τάσεως για υπερβολική αύξησι των πιστώσεων [των χρεών] που πλησιάζει ταχέως την τελική της φάσι. . . .

»Καθ’ όλην την μεταπολεμική περίοδο [από το 1945] το ποσόν των ανοικτών πιστώσεων αυξήθηκε με μια αναλογία που κατά μέσον όρον, υπήρξε σταθερά δύο ή τρεις φορές ταχύτερη από την αύξησι της ικανότητος των εθνών να προσφέρουν προϊόντα ή υπηρεσίες. Επί πλέον ο ρυθμός επεταχύνθη κατά τα τελευταία χρόνια. . .

»Αυτή η τάσις για πιστώσεις είχε σαν αποτέλεσμα την αύξησι της ζητήσεως που ήταν κατά μεγάλο μέρος τεχνητή και μέσω των αρχικών και των μετέπειτα επιδράσεων της υπήρξε υπεύθυνη για τα περισσότερα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η δανειοδότησις.»

Το περιοδικό Μπίζνες-γουήκ επισήμανε αυτήν τη βασική αιτία, αναφέροντας τα εξής:

«Οι Ηνωμένες Πολιτείες, όπως και ο υπόλοιπος κόσμος, βρίσκονται σε λυπηρή κατάστασι σήμερα. Αφού έχουν κάμει πολλά δάνεια με την προσδοκία της συνεχούς αφθονίας οι Αμερικανοί βρίσκονται σε απελπιστική κατάστασι για απαντήσεις σε ερωτήματα στα οποία δεν υπάρχουν έτοιμες απαντήσεις. . . .

»Οι μεγάλοι οικονομολόγοι του κόσμου έχασαν τον έλεγχο πολύ πριν [από την τεράστια αύξησι της τιμής του πετρελαίου] . . . και όλο εκείνο που επέτυχε η υπόθεσις του πετρελαίου ήταν να επιταχύνη την αναπόφευκτη ημέρα των λογαριασμών.»

Επέκτασις των Χρεών

Η επέκτασις των χρεών έχει γίνει αληθινά συγκλονιστική. Κατά το 1974, το χρέος στις Ηνωμένες Πολιτείες έφτασε πάνω από δυόμισυ τρισεκατομμύρια δολλάρια. Αυτό ξεπερνά το σύνολο της αξίας των υπηρεσιών και των αγαθών που παρήχθησαν μέσα σ’ ένα ολόκληρο έτος. Από το χρέος αυτό οι διάφοροι οργανισμοί χρωστούν περί το ένα τρισεκατομμύριο δολλάρια, η ομοσπονδιακή κυβέρνησις περί τα 500 δισεκατομμύρια δολλάρια, οι τοπικές κυβερνήσεις περί τα 200 δισεκατομμύρια δολλάρια, οι καταναλωταί περί τα 200 δισεκατομμύρια δολλάρια, το δε ομολογιακό δάνειο ήταν περίπου 600 δισεκατομμύρια δολλάρια.

Τώρα το χρέος των οργανισμών είναι μεγαλύτερο κατά δεκαπέντε φορές από τα κέρδη όταν αφαιρεθούν οι φόροι, περίπου το διπλάσιο απ’ ότι ήταν το 1955. Τα οικιακά χρέη εκάλυψαν περίπου το 93 τοις εκατό του εισοδήματος που απέμεινε αφού επληρώθησαν τα άλλα βασικά έξοδα, δηλαδή είχαν μια τεράστια αύξησι κατά τα τελευταία χρόνια. Και το ποσόν του διαθεσίμου χρήματος σε όλη τη χώρα ισοδυναμεί με ένα μόνο μικρό κλάσμα ολοκλήρου του χρέους.

Το παγκόσμιο χρέος υπολογίζεται σε περισσότερα από 10 τρισεκατομμύρια δολλάρια. Είναι απίθανο ότι θα πληρωθή ποτέ. Η ψυχολογία του χρέους έχει διαπεράσει κάθε πτυχή της οικονομίας. Ο Δυτικός κόσμος είναι τόσο συνυφασμένος με το χρέος, ώστε αν ήθελε να ζήση με το τρέχον εισόδημα θα εβυθίζετο σε καταστροφή τόσο εύκολα, όσο και με τον συνεχιζόμενο πληθωρισμό. Γιατί αυτό;

Εάν τα δάνεια περικόπτοντο για να εξοφληθούν τα τρέχοντα χρέη τόσον ο κόσμος όσο και οι επιχειρήσεις και οι κυβερνήσεις δεν θα έκαμαν τόσο πολλές αγορές. Η παραγωγή θα έπρεπε να περικοπή δραστικώς. Πλήθη ανθρώπων θα έχαναν την εργασία τους. Ο βιομηχανικός τρόπος ζωής, που συγκέντρωσε τόσους πολλούς ανθρώπους μακρυά από την αγροτική ζωή και μέσα στις πόλεις, δεν θα μπορούσε να ανθέξη τέτοια κτυπήματα.

Η «ευημερία» των Δυτικών εθνών έχει κτισθή πάνω σε δανεισμένα χρήματα. Δεν είναι γνήσια. Τώρα τα γραμμάτια λήγουν και δεν μπορούν να πληρωθούν. Και αυτή είναι μια πλευρά του προβλήματος που τρομάζει τους ηγέτας. Τόσο πολύς κόσμος, επιχειρήσεις και κυβερνήσεις βρίσκονται τόσο κοντά στην πτώχευσι που ακόμη και αν ένας μικρός αριθμός απ’ αυτά καταρρεύση, τότε θα μπορούσε ν’ αρχίση μια αλυσσιδωτή αντίδρασις που θα μπορούσε να γονατίση την οικονομία του Δυτικού κόσμου. Οι Τάιμς της Νέας Υόρκης επεσήμαναν: «Το πλήγμα μιας συγκλονιστικής αυξήσεως στις τιμές του πετρελαίου σαν επιστέγασμα του ήδη αλματωδώς αυξανομένου πληθωρισμού και του αυξανομένου ελλείμματος εξωτερικών πληρωμών έχει κάμει τις κυβερνήσεις παντού να πάρουν τον κατήφορο.»

Πώς Επηρεάζονται οι Τράπεζες

Με ένα τόσο μεγάλο χρέος όσο ποτέ άλλοτε, μεγάλες αθετήσεις υποχρεώσεων θα μπορούσαν να φέρουν σε ναυάγιο το τραπεζικό σύστημα. Το περιοδικό Μπίζνες Γουήκ επισήμανε ότι «οι οργανισμοί νοσούν—και νοσούν κατά μέγα μέρος σαν αποτέλεσμα της υπερεξαρτήσεως τους από τα χρέη.» Οι καταναλωταί, επίσης, «νοσούν» καθώς και οι περισσότερες κυβερνήσεις—λόγω χρέους.

Κάθε τράπεζα γνωρίζει ότι αν μερικοί απ’ τους μεγάλους πελάτες της που έχουν δανεισθή χρήματα δεν μπορέσουν να τα εξοφλήσουν, τότε η τράπεζα θα περιέλθη σε πολύ άσχημη κατάστασι. Αν, λόγω των οικονομικών δυσχερειών πολλοί επιχειρηματίαι και ιδιώται δεν μπορέσουν να πληρώσουν, δεν υπάρχει ελπίδα ότι οποιαδήποτε κυβέρνησις θα μπορέση να καλύψη τη διαφορά, αφού και οι περισσότερες κυβερνήσεις είναι βυθισμένες στο χρέος το περισσότερο από το οποίο το χρωστούν στις τράπεζες.

Παραδείγματος χάριν, κατά το 1974 ένας Αμερικανικός Ομοσπονδιακός Οργανισμός (ο Ασφαλιστικός Οργανισμός Ομοσπονδιακών Καταθέσεων) ησφάλισε τις καταθέσεις ιδιωτών σε τράπεζες μέχρι του ποσού των 20.000 δολλαρίων, αλλά αργότερα μέσα στο ίδιο έτος ηύξησε το ποσόν των ασφαλίστρων σε 40.000 δολλάρια. Όμως ο οργανισμός αυτός είχε ως αποθεματικό κεφάλαιο μόνο 5 1/2 δισεκατομμύρια δολλάρια, ενώ οι καταθέσεις τις οποίες «ησφάλιζε» ανήρχοντο σχεδόν σε 470 δισεκατομμύρια δολλάρια. Γίνεται φανερό ότι η πτώχευσις ακόμη και ενός μικρού αριθμού τραπεζών θα επέφερε την κατάρρευσι αυτού του ασφαλιστικού οργανισμού.

Ωστόσο και οι τράπεζες οι ίδιες φταίνε κατά πολύ για την σημερινή τους κατάστασι. Ο ειδικός σύμβουλος των οικονομικών επενδύσεων Αλεξάντερ Πάρις λέγει τα εξής: «Το τραπεζικό σύστημα ήταν ένας εκούσιος συνεταίρος στην μακρά μεταπολεμική οικονομική χειροτέρευσι που έλαβε χώρα στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον υπόλοιπο κόσμο.» Παρατηρεί ότι η οικονομική υγεία του τραπεζικού συστήματος «παρ’ όλα τα μέτρα, χειροτέρευσε σταθερώς καθ’ όλη τη μεταπολεμική περίοδο και ότι όλα τα προηγούμενα περιθώρια της ευπρεπείας κατεπατήθησαν από την επιδίωξι μεγαλυτέρου όσο το δυνατόν κέρδους.

Η Επερχόμενη Κατάρρευσις

Μήπως αυτό σημαίνει ότι οι τράπεζες θα καταρρεύσουν σύντομα; Αυθεντίες υποδεικνύουν ότι οι κυβερνήσεις μπορούν να κάμουν πολλά για να παρεμποδίσουν κάτι τέτοιο, για λίγο καιρό. Χωρίς αμφιβολία μερικά μέτρα μπορούν να βοηθήσουν, προσωρινά.

Προτείνουν αν είναι δυνατόν να ρίψουν οι κυβερνήσεις περισσότερα χρήματα στο τραπεζικό σύστημα. Αλλά αυτό θα δημιουργήση περισσότερο χρέος και ακόμη μεγαλύτερο πληθωρισμό. Αυτό μόνον θα αναβάλη την ημέρα των λογαριασμών και θα κάμη αυτόν τον τελικό λογαριασμό ακόμη πιο σοβαρό. Όπως ανέφερε κάποιος οικονομικός εμπειρογνώμων! «Αυτό δεν μπορεί να είναι η θεραπεία. Είναι σαν να δίνη κανείς σ’ ένα μεθυσμένο κρασί για να ξεμεθύση.»

Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που λέγουν ότι οι αρμόδιοι απλώς δεν θα επιτρέψουν να συμβή μια τραπεζική κατάρρευσις. Αλλά αν αυτό αληθεύη τότε γιατί επέτρεψαν να γίνη η κατάστασις τόσο απελπιστική; Εάν εγνώριζαν τη λύσι, οι οικονομίες του κόσμου θα ήσαν ήδη σταθερές, ασφαλείς και θα ευημερούσαν αντί να καταρρέουν. Θυμηθήτε ότι οι «αυθεντίες» έλεγαν ότι η Μεγάλη Οικονομική Κρίσις (του 1929) δεν θα γινόταν, και το έλεγαν μερικές βδομάδες πριν γίνη!

Στις Δυτικές «ελεύθερες» οικονομίες, τα γεγονότα φαίνονται να ωθούνται από μια εσωτερική δύναμι. Δεν μπορεί πάντοτε να τα ελέγχη κανείς. Αυτό είναι προφανές από το γεγονός ότι σε τέτοιες χώρες έλαβαν χώρα οικονομικές κρίσεις. Εν σχέσει μ’ αυτό ο Χάιμαν Μίνσκυ, καθηγητής της οικονομίας του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, αναφέρει τα εξής:

«Υπάρχει μια μεγαλύτερη πιθανότης μιας σοβαρής οικονομικής κρίσεως τώρα από κάθε άλλη εποχή μετά την δεκαετία του 1930.

»Η συνήθης δικαιολογία που προβάλλουν είναι ότι μια οικονομική κατάρρευσις και βαθειά κρίσις δεν μπορούν να ξανασυμβούν, επειδή τα ομοσπονδιακά αποθέματα και η Κυβέρνησις δεν θα το αφήσουν να συμβή.

»Ωστόσο, στο σημερινό οικονομικό περιβάλλον οι αυθεντίες δεν είναι τόσο ισχυρές. Ό,τι πράττουν για να επιβραδύνουν τον πληθωρισμό είναι πιθανόν να προκαλέση μια οικονομική κρίσι και ό,τι κάνουν για να αποτρέψουν μια κρίσι και να αντισταθμίσουν την ανεργία, τείνει στο να επιταχύνη τον πληθωρισμό. . . .

»Τα περιθώρια ασφαλείας έχουν μικρύνει σημαντικά κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Όταν τα περιθώρια ασφαλείας είναι μικρά το οικονομικό σύστημα είναι ασταθές: Μια κατάρρευσις μπορεί να οδηγήση σε πολλές άλλες. Ένα κύμα καταρρεύσεων, ιδιαίτερα ανάμεσα στους οικονομικούς οργανισμούς, αποτελεί οικονομική κρίσι. . . . Οι βαθειές κρίσεις στην ιστορία ήλθαν μετά από οικονομικές κρίσεις.»

Άλλοι οικονομολόγοι χαρακτηρίζουν την κατάστασι ως την «θεωρία του ντομινό», κατά την οποίαν μερικές καταρρεύσεις αποτελούν τον σπινθήρα μιας αλυσσιδωτής αντιδράσεως. Η οικονομική εφημερίς της Γουώλ Στρήτ Τζώρναλ την περιγράφει κατά τον εξής τρόπο:

«Ακόμη και μερικοί πρακτικοί άνθρωποι αναμεμιγμένοι στις καθημερινές συναλλαγές ομολογούν κατ’ ιδίαν ότι φοβούνται το χειρότερο. . . .

»Στην πιο σοβαρά της μορφή, η θεωρία του ντομινό υποστηρίζει ότι η κατάρρευσις μιας και μόνον μεγάλης τραπέζης θα μπορούσε να εξασθενήση πολλές άλλες τράπεζες ανά τον κόσμο που είχαν καταθέσεις σ’ αυτήν προκαλώντας έτσι λόγω πανικού αναλήψεις μεγάλων καταθέσεων που θα τις εκλόνιζαν, επίσης, και αυτές.

»Το σύνθημα για μια αρχική κατάρρευσι θα μπορούσε να δοθή είτε από ζημίες λόγω κερδοσκοπικών επενδύσεων σε ξένο συνάλλαγμα, είτε από τα σφάλματα ενός μεγάλου πιστωτού, είτε ακόμη από μια κυβέρνησι που θα βρεθή σε δύσκολη κατάστασι λόγω υπερβολικού κόστους της εισαγωγής πετρελαίου, είτε τέλος από κάποιον οργανισμό που θα βρεθή μέσα σε μια πληθωριστική πτώσι.»

Ο Φρανζ Ούλριχ Διευθυντής της Ντώυτσε Μπανκ (Γερμανικής Τραπέζης) του Ντύσσελντορφ, λέγει τα εξής: «Μερικές φορές δεν μπορώ να απαλλαγώ από το συναίσθημα ότι μια τέτοια ημέρα δεν μπορεί να είναι πολύ μακρυά.» Και ο Γκουίντο Κάρλι Διευθυντής της Τραπέζης της Ιταλίας επί δεκατέσσερα έτη λέγει: «Ο κόσμος δεν μπορεί να βαδίση έτσι απεριορίστως. Θα πρέπει να δεχθούμε τις συνέπειες μιας υφέσεως. Θα αρχίση από τις ασθενέστερες χώρες όπως είναι η Ιταλία και θα επεκταθή στις ισχυρότερες. Το δε νομισματικό και εμπορικό σύστημα που οικοδομήσαμε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο θα διαλυθή.» Καθώς είπε κάποιος οικονομικός σύμβουλος σε έναν ανταποκριτή της Νέας Υόρκης: «Το παλαιό σύστημα ετελείωσε.»

Ως εκ τούτου, ο αρθρογράφος της οικονομικής εφημερίδος Γουώλ Στρητ Τζώρναλ Ρέι Βίκερ, καταλήγει ως εξής: «Έτσι δεν υπάρχει πραγματικό καταφύγιο πουθενά, ασχέτως με το πώς θα μπορούσαν να το αναζητήσουν οι άνθρωποι.»

Μήπως αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι που τώρα έχουν χρήματα στην τράπεζα θα πρέπει να τα αποσύρουν; Το τι κάθε άτομο προτιμά να κάμη με τα χρήματα του είναι δική του ευθύνη. Αλλά πόσο ασφαλές είναι οποιοδήποτε άλλο μέρος που θα μπορούσατε να τοποθετήσετε τα χρήματά σας σήμερα; Έχετε υπ’ όψιν ότι όταν επέρχεται μια οικονομική κατάρρευσις τα χρήματα συχνά αχρηστεύονται.

Μήπως πλησιάζει άλλη οικονομική κρίσις; Μάλιστα και θα είναι ολοκληρωτική. Σ’ αυτήν την επερχόμενη κατάρρευσι κανένα νόμισμα, κανενός έθνους δεν θα είναι ασφαλές. Κι’ αυτό θα αληθεύση ασχέτως αν αυτά τα χρήματα θα βρίσκωνται—σε τράπεζα, σε χρηματοκιβώτια, σε κουμπαράδες σε επενδύσεις ή θα είναι κρυμμένα κάτω από το στρώμα.

Πώς μπορούμε να είμεθα βέβαιοι γι’ αυτό; Γιατί ο Λόγος του Θεού, η Βιβλική προφητεία, μας λέγει ότι οι ίδιες ακριβώς οι κυβερνήσεις που έχουν εκδώσει τα χρήματα θα καταργηθούν, θα συντριβούν τελείως. (Δαν. 2:44) Πράγματι, δείχνει ότι ακόμη και τα πολύτιμα μέταλλα δεν θα προμηθεύσουν καμμιά προστασία από την εκτέλεσι της κρίσεως εναντίον ενός κόσμου που ζητά αυτοσωτηρία: «Το αργύριον αυτών θέλουσι ρίψει εις τας οδούς, και το χρυσίον αυτών θέλει είσθαι ως ακαθαρσία· το αργύριον αυτών και το χρυσίον αυτών δεν θέλουσι δυνηθή να λυτρώσωσιν αυτούς εν τη ημέρα της οργής του Κυρίου.»—Ιεζεκιήλ 7:19· Σοφονίας 1:18.

Αυτό θα διανοίξη το δρόμο για ένα τελείως καινούργιο νέο σύστημα που θα δημιουργήση ο Θεός. Σ’ αυτό το νέο σύστημα θα καταργηθούν οι αντιθέσεις της άθλιας φτώχειας που σήμερα βρίσκεται πλάι στον υπέρτατο πλούτο. Οι μεγάλες οικονομικές κρίσεις και ο ακράτητος πληθωρισμός θα είναι πράγματα του παρελθόντος. Όλες οι οικονομικές υποθέσεις της γης θα τυγχάνουν δικαίας διαχειρίσεως από την ουράνια κυβέρνησι του Θεού για την οποία ο Ιησούς Χριστός εδίδαξε τους ακολούθους του να προσεύχωνται.—Ματθαίος 6:9, 10.