Ποιο Είναι το Σφάλμα με την Πυρηνική Ενέργεια;

Ο κόσμος έμεινε κατάπληκτος όταν για πρώτη φορά αναγγέλθηκε έκλυσις ατομικής ενέργειας στις καταστρεπτικές εκρήξεις που έγιναν στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Αλλά καθώς οι άνθρωποι συνέρχονταν σιγά-σιγά από το σοκ και τη φρίκη, τους εδίδοντο καθησυχαστικές για τη συνείδησι διαβεβαιώσεις ότι η ατομική ενέργεια δεν ήταν εντελώς κακή, και ότι θα μπορούσε να ελεγχθή και να χρησιμοποιηθή σε χρήσιμους τομείς.

Οι πρώτες ειδήσεις υποδαύλιζαν ακόμη και την ελπίδα ότι η ενέργεια που παράγεται από τη διάσπασι του ουρανίου θα μπορούσε να είναι η οριστική λύσις στο ενεργειακό πρόβλημα. Μολονότι το ουράνιο ήταν πιο ακριβό από τον άνθρακα ή το πετρέλαιο, έχει εκατομμύρια φορές περισσότερη ενέργεια, που ξεπερνάει κατά πολύ οποιαδήποτε άλλη πηγή ενέργειας γνωστή στον άνθρωπο. Η δαπάνη των καυσίμων στις ατομικές καμίνους θα ήταν σχεδόν μηδαμινή. Κι αφού θα κατασκευαζόταν η κάμινος και θα συνδεόταν με τις ηλεκτρικές τουρμπίνες, το κόστος της ενέργειας θα ήταν ουσιαστικά ασήμαντο!

Αλίμονο! Αυτό το υπεραισιόδοξο όραμα της αδάπανης ενέργειας έσβησε όταν τα πράγματα εξετάσθηκαν πιο προσεκτικά. Η πρώτη θλιβερή διαπίστωσις ήταν ότι λιγότερο από το ένα τοις εκατό του ουρανίου (το ισότοπο U-235) υπόκειται στην αλυσιδωτή αντίδρασι. Και αυτό ακόμη, για να συμπυκνωθή αρκετά ώστε να γίνεται η καύσις του πυρήνα, πρέπει ν’ αποχωρισθή, από το βαρύτερό του ισότοπο (U-238). Πρόκειται για μια δύσκολη και δαπανηρή διαδικασία, και ένα μεγάλο μέρος της ενέργειας που κερδίζεται από το U-235, όταν υποστή καύσι, έχει ήδη δαπανηθή για τον αποχωρισμό του.

Στη συνέχεια μάθαμε για τα νετρόνια, τα οποία μεταδίδουν την αντίδρασι από τα καιόμενα στα άκαυστα καύσιμα. Αυτά δεν είναι σαν τις γνωστές φλόγες που πηδούν από κάρβουνο σε κάρβουνο στο φούρνο. Στη διάσπασι του ατόμου, τα νετρόνια που ξεπηδούν από τα διασπώμενα άτομα αφήνουν τα καύσιμα, τον αντιδραστήρα και όλα όσα βρίσκονται μέσα και γύρω απ’ αυτόν, επικίνδυνα ραδιενεργά. Έτσι, το σύστημα αντιδράσεως πρέπει να περικλείεται όλο μέσα σε παχύ προστατευτικό κάλυμμα και να υπάρχουν μηχανικά όργανα που θα το θέτουν σε λειτουργία ελέγχοντας το από μακριά. Αυτό που συμβαίνει στο εσωτερικό είναι πιο τρομακτικό από τη φωτιά, διότι οι διεισδυτικές αόρατες ακτίνες μπορούν να μας προκαλέσουν θανατηφόρα εγκαύματα χωρίς να το καταλάβωμε.

Επιπλέον, ο έλεγχος της καύσεως είναι μια λεπτή διαδικασία. Ο πυρηνικός αντιδραστήρας δεν είναι βόμβα, αλλά αν δεν τον ελέγξωμε, θα μπορούσε πιθανώς να λειώση τα προστατευτικά τοιχώματα και να σκορπισθή στην περιοχή με το θανατηφόρο του φορτίο ραδιενεργού στάχτης. Για ν’ αποφευχθή αυτό χρειάζονται πολύπλοκα και δαπανηρά μέτρα ασφάλειας, και συνεχής επαγρύπνησις ειδικών. Επίσης, το ουράνιο δεν καίγεται τελείως σε στάχτη. Καθώς καίγεται, τα κατάλοιπα της διασπάσεως αρχίζουν να κατατρώγουν όλο και περισσότερα νετρόνια από κείνα που παράγει το ουράνιο, κι’ αυτό καταπνίγει την αλυσιδωτή αντίδρασι. Πολύ πριν χρησιμοποιηθή εντελώς, το καύσιμο πρέπει ν’ απομακρυνθή και ν’ αντικατασταθή με καινούργιο ουράνιο-235.

Η απομάκρυνσις επίσης των καμμένων καυσίμων δεν είναι τόσο απλή, όπως το σκόρπισμα της στάχτης του ξύλου μέσα σ’ ένα κήπο. Η πυρηνική στάχτη είναι τρομακτικά ραδιενεργός και πρέπει να τοποθετηθή σε πολύ ασφαλές μέρος, πολύ καιρό αφού απομακρυνθή από τον αντιδραστήρα. Μερικά από τα πιο άφθονα ραδιενεργά στοιχεία των προϊόντων της διασπάσεως διαρκούν επί αιώνες. Δεν γίνεται ούτε λόγος για ν’ αποβληθούν στους υπονόμους, ή ακόμη και στον ωκεανό. Ούτε και είναι ασφαλές να ταφούν σε μέρη όπου θα μπορούσαν να έλθουν σε επαφή με υπόγεια ύδατα. Μέχρι τώρα, τα περισσότερα από τα ραδιενεργά κατάλοιπα φυλάσσονται προσεχτικά αποθηκευμένα, και περιμένουν αυτόν που θα σκεφθή τι θα απογίνουν.

Καθένα απ’ αυτά τα προβλήματα προσθέτει μεγάλες δαπάνες, κι’ έτσι πριν να φθάση ενέργεια στο ηλεκτρικό εθνικό δίκτυο, το μεγαλύτερο μέρος της οικονομίας από τα «αδάπανα» καύσιμα έχει χαθή. Παρ’ όλες αυτές τις απογοητεύσεις, η πυρηνική ενέργεια υποστηρίζεται σθεναρά κι’ έχει φθάσει ν’ αποτελή μέρος της καθημερινής παροχής ενέργειας σε πολλές χώρες.

Μερικοί οικονομικοί σχολιαστές λέγουν ότι η πυρηνική ενέργεια δεν είναι ακόμη τόσο φθηνή όσο η ενέργεια από τον άνθρακα ή το πετρέλαιο, και ότι έχει κερδίσει τη σημερινή της θέσι μόνο χάρι στη βοήθεια των κυβερνητικών επιχορηγήσεων, οι οποίες δεν χρεώνονται στις εταιρίες ενέργειας. Εξ άλλου, η δημόσια εταιρία που προμηθεύει ηλεκτρισμό στο Σικάγο δημοσίευσε στοιχεία δαπάνης για να δείξη ότι τα πυρηνικά εργοστάσια εξοικονομούν στους πελάτες τους εκατομμύρια δολλάρια. Παίρνουν ήδη το 42 τοις εκατό του ηλεκτρισμού τους από το άτομο, και σχεδιάζουν να το αυξήσουν σε 65 τοις εκατό μέχρι το 1985. Η πυρηνική ενέργεια, είναι σημαντική στην εθνική οικονομία πολλών χωρών.

Αντιρρήσεις στην Πυρηνική Ενέργεια

Η χρήσις πυρηνικής ενέργειας αντιμετωπίζει όλο και περισσότερη εναντίωσι. Οι αυξανόμενοι όγκοι των ραδιενεργών καταλοίπων αποτελούν μια σημερινή αιτία για πραγματική ανησυχία· κανείς δεν θέλει ν’ αποθηκευθή το υλικό κοντά στον τόπο του. Υπάρχει επίσης το ανησυχητικό αίσθημα ότι κάποιο πυρηνικό εργοστάσιο μπορεί να εκραγή και να σκορπίση τη ραδιενέργειά του σε μια περιοχή όπου θα μπορούσε να θέση σε κίνδυνο εκατομμύρια ανθρώπους. Καμμιά τέτοια έκρηξις δεν έχει συμβή ποτέ, αλλά κανείς δεν μπορεί να βεβαιώση απόλυτα ότι δεν θα συμβή.

Διαδηλώσεις διαμαρτυρίας και δικαστικές ενέργειες καθυστερούν την κατασκευή εργοστασίων. Οι κυβερνητικές υπηρεσίες, για να κατευνάσουν τους διαμαρτυρομένους, θέτουν όλο και πιο αυστηρές απαιτήσεις για την έγκρισι νέων εργοστασίων.

Οι φόβοι εκρήξεως ενός πυρηνικού εργοστασίου έφθασαν σε εθνική παραφροσύνη στη διάρκεια του πρόσφατου ατυχήματος σ’ ένα εργοστάσιο, κοντά στο Χάρρισμπουργκ της Πεννσυλβανίας. Ο αντιδραστήρας έμεινε ανεξέλεγκτος όταν έπαψαν να λειτουργούν μερικές βαλβίδες και όργανα που χρησιμοποιούντο για να ελέγχουν την ψύξι του νερού στον πυρήνα. Επί μερικές μέρες υπήρχε ο φόβος μήπως ο αντιδραστήρας υπερθερμανθή και λειώση, ή μήπως το αέριο του υδρογόνου που συσσωρευόταν στην κορυφή του σκεύους το ανατινάξη. Το κτίριο που περιείχε τον αντιδραστήρα είχε σχεδιασθή να κρατήση τα ραδιενεργά υλικά σε οποιαδήποτε περίπτωσι απροόπτου. Αλλά αν κι’ αυτό, επίσης, αποτύγχανε, μπορούσε κανείς να φαντασθή ότι χιλιάδες άνθρωποι στην περιοχή θα πέθαιναν. Πολλοί κάτοικοι προτίμησαν να μην εμπιστευθούν τις διαβεβαιώσεις των υπευθύνων και μετακινήθηκαν ώσπου πέρασε η κρίσις.

Εν τέλει, ο κίνδυνος αποφεύχθηκε και οι βλάβες δεν ήσαν χειρότερες από κείνες που προκαλεί η έκθεσις σε ακτίνες Χ, που γίνεται συνήθως για ιατρικούς λόγους, αλλά το εργοστάσιο ενέργειας καταστράφηκε. Ο καθαρισμός του και οι επισκευές του μπορεί να στοιχίσουν όσο η κατασκευή ενός καινούργιου.

Μολονότι ο κίνδυνος μεγαλοποιήθηκε σε πολλές ειδήσεις του τύπου—ένας σχολιαστής έγραψε «Σχεδόν χάσαμε την Πεννσυλβανία»—δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το ατύχημα ενίσχυσε την άποψι εκείνων που αντιτίθενται στην πυρηνική ενέργεια. Το συναίσθημα πιο πολύ, παρά η λογική, φαίνεται ότι υποκίνησε την κραυγή να «κλείσουν τα πυρηνικά εργοστάσια.» Όταν ο κίνδυνος παραβληθή με άλλους που θεωρούνται σαν ζήτημα της καθημερινής ζωής, φαίνεται να εκμηδενίζεται σχεδόν.

Παραδείγματος χάρι, οι άνθρωποι εξακολουθούν να οδηγούν αυτοκίνητα πιο γρήγορα από όσο επιτρέπει ο νόμος, γνωρίζοντας ότι πάνω από 8.000 άνθρωποι περισσότεροι θα πεθάνουν αυτό το έτος (στις Η.Π.), παρά αν συμμορφώνονταν με το όριο ταχύτητας. Ακόμη χειρότερα, οι άνθρωποι εξακολουθούν να καπνίζουν, παρακινούμενοι από την πανταχού παρούσα διαφήμισι και υποστηριζόμενοι από παροχές των κυβερνήσεων, μολονότι 80.000 άνθρωποι θα πεθάνουν από καρκίνο των πνευμόνων αυτό το έτος, σαν συνέπεια.

Σε αντίθεσι, ούτε ένα άτομο δεν σκοτώθηκε ή τραυματίσθηκε, ακόμη και στο χειρότερο ατύχημα στην ιστορία της πυρηνικής ενέργειας. Ωστόσο, υπάρχουν αυτοί που απαιτούν να κλεισθούν όλα τα πυρηνικά εργοστάσια. Αναμφίβολα, η ύπουλη φύσις της πιθανής βλάβης από τις αόρατες ακτινοβολίες συμβάλλει στη συναισθηματική φύσι των αντιρρήσεων. Παρ’ όλα αυτά, αυτό το αίσθημα είναι ένας πραγματικός παράγων που πρέπει να υπολογισθή, και θα κάνη τις αρχές να επιβραδύνουν και να θέσουν πιο αυστηρά μέτρα ασφάλειας. Αποτέλεσμα όλων αυτών θα είναι να ακριβήνη ακόμη περισσότερο η ενέργεια.

Πόσο θα Διαρκέση το ουράνιο;

Ένας άλλος ανασταλτικός παράγων στην ανάπτυξι πυρηνικής ενέργειας είναι το γεγονός ότι τα αποθέματα του ουρανίου δεν είναι απεριόριστα. Αν πραγματοποιηθή μέχρι το 1985 ο προβλεπόμενος διπλασιασμός της παρούσας ικανότητας, οι Η. Π. θα παρουσιάσουν έλλειψι πριν από το έτος 2.000.

Ωστόσο, υπάρχει ένας τρόπος να επεκταθούν πολύ τα παρόντα αποθέματα. Αυτός βασίζεται στο γεγονός ότι, ενώ το ουράνιο-235 εξαντλείται, το ουράνιο-238 μετατρέπεται σε πλουτώνιο. Αυτό μπορεί ν’ αποχωριστή χημικά από το χρησιμοποιημένο καύσιμο, και αποτελεί ακόμη καλύτερη πηγή ενέργειας από το U-235, Σε αντιδραστήρες που τροφοδοτούνται με πλουτώνιο, είναι δυνατό ν’ αναπαραχθή το καύσιμο ταχύτερα από όσο εξαντλείται, ώστε τελικά γίνεται διαθέσιμο σχεδόν όλο το ουράνιο κι’ όχι απλώς ένα κλάσμα του ενός τοις εκατό.

Αλλά υπάρχει ένας κίνδυνος που κρέμεται σαν απειλητικό σύννεφο πάνω απ’ όλα τα παρόντα και μελλοντικά προγράμματα. Το ίδιο ουράνιο που χρησιμοποιείται στα εργοστάσια ενέργειας μπορεί να διοχετευθή στην κατασκευή βομβών. Γι’ αυτό τον λόγο, οι κυβερνήσεις έχουν κρατήσει αυστηρό μονοπώλιο στα εργοστάσια που αποχωρίζουν το ουράνιο-235 και τηρούν αυστηρό λογαριασμό για το που πηγαίνει το προϊόν. Παρ’ όλα αυτά, όταν αυτό το υλικό χρησιμοποιήται σε αντιδραστήρες ενέργειας, είναι πιθανό να συσσωρευθή το πλουτώνιο, αρκετό με τον καιρό, για να κατασκευαστή μια ατομική βόμβα. Η Ινδία έκανε ακριβώς αυτό, προς κατάπληξι των Καναδών, οι οποίοι τους βοήθησαν να κατασκευάσουν τον αντιδραστήρα τους. Το πρόβλημα θα γίνη ακόμη πιο οξύ, αν το πλουτώνιο παρέχεται σαν καύσιμο. Γι’ αυτούς τους λόγους, μερικοί πολιτικοί ηγέτες αντιτίθενται στην ανάπτυξι του αναπαραγωγού αντιδραστήρα.

Πολλοί επιστήμονες έχουν θέσει την ελπίδα τους σ’ ένα άλλο τρόπο λήψεως ενέργειας από τον πυρήνα. Αυτός βασίζεται όχι στην ενέργεια από τη διάσπασι ενός βαρέως ατόμου, σε δύο μικρότερα, αλλά στην ενέργεια από την χώνευσι του ελαφρύτερου στοιχείου, του υδρογόνου, σε ήλιον. Αυτή είναι η πυρηνική διαδικασία που λαμβάνει χώρα στον ήλιο. Σε αντίθεσι με τα περιωρισμένα αποθέματα του ουράνιου, και ακόμη με τα πολύ μεγαλύτερα αποθέματα άνθρακα, η διαθέσιμη ποσότητα του υδρογόνου είναι όσο οι ωκεανοί. Αν αυτό γίνη δυνατό να επιτευχθή, θα έλυνε το ενεργειακό πρόβλημα του ανθρώπου για πάντα;

Ένα άρθρο πάνω σ’ αυτό το θέμα, θα δημοσιευθή σε μετέπειτα τεύχος του Ξύπνα!