Όταν το Βουνό Αγία Ελένη Εξερράγη

Η ησυχία των πρώτων πρωινών ωρών της Κυριακής 18 Μαΐου, διακόπηκε βίαια και ξαφνικά όταν ένα εκρηκτικό κύμα 2.500 φορές πιο ισχυρό από την ατομική βόμβα που έπεσε στη Χιροσίμα ακούστηκε και έγινε αισθητό σ’ όλη τη νοτιοδυτική Πολιτεία της Ουάσινγκτον και τη βορειοδυτική Όρεγκον. Το Βουνό Αγία Ελένη, περίπου 72 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της περιοχής Πόρτλαντ-Βανκούβερ, είχε ξαφνικά εκραγή

Η ΙΣΤΟΡΙΑ της εκρήξεως του Βουνού Αγία Ελένη άρχισε τον Μάρτιο, όταν οι επιστήμονες άρχισαν να καταγράφουν σεισμούς πάνω και κάτω από το ίδιο το βουνό. Αυτές οι δονήσεις ήταν ένα σαφές σημάδι του τι επρόκειτο να γίνη στις 27 Μαρτίου και αργότερα το Μάιο. Τα πρώτα σημάδια ηφαιστειακής δραστηριότητας παρατηρήθηκαν στις 27 Μαρτίου. Παρατηρήθηκαν μικροεκρήξεις αερίων, και καθημερινά γίνονταν σεισμοί.

Το Βουνό Αγία Ελένη είχε 2.903 μέτρα ύψος και πρόσφερε μια μαγευτική θέα σ’ όσους απολαμβάνουν τις χιονοσκέπαστες κορυφές με πράσινα δάση και όμορφες λίμνες. Με την έκρηξι της 18ης Μαΐου, όλα αυτά χάθηκαν. Γύρω στις 10 Μαΐου, οι γεωλόγοι παρατήρησαν ένα εξόγκωμα που μεγάλωνε στη βόρεια πλευρά του βουνού με ρυθμό 1,20 μέχρι 1,80 μέτρα τη μέρα. Οχτώ μέρες αργότερα το βουνό τους ξάφνιασε πραγματικά όλους με μια έκρηξι που έγινε αισθητή κάπου 820 χιλιόμετρα μακρυά.

Τόνοι καπνού και στάχτης τινάχτηκαν ψηλά στον αέρα, για να πέσουν αργότερα και να κατακαθήσουν σχηματίζοντας σε μερικά μέρη στρώμα πάχους περίπου 11 μέχρι 16 εκατοστά. Ταυτόχρονα, φυσούσαν άνεμοι με ανατολική κατεύθυνσι, και η στάχτη έφθασε ανατολικά μέχρι τη Μοντάνα, ενώ η λεπτή στάχτη σε ύψος 22 χιλιομέτρων κινήθηκε πάνω από την πόλι της Νέας Υόρκης και μετά στη θάλασσα.

Η αναπνοή έγινε φοβερά δύσκολη, και ο κίνδυνος για την υγεία έγινε ιδιαίτερα μεγάλος για όσους είχαν αναπνευστικά προβλήματα. Πολλά ζώα τα έβλεπε κανείς ριγμένα κάτω, τα πνευμόνια τους είχαν γεμίσει λεπτή στάχτη. Τα αυτοκίνητα ακινητοποιήθηκαν γιατί η στάχτη βούλωσε τα φίλτρα του αέρα. Η στάχτη ερέθισε τα μάτια και τις αναπνευστικές οδούς και γενικά έκανε τη ζωή δύσκολη για πολλές μέρες μετά την έκρηξι. Στις πόλεις της ανατολικής Ουάσινγκτον τα συνεργεία που καθαρίζουν το χιόνι άρχισαν να καθαρίζουν τους δρόμους. Οι ιδιοκτήτες των σπιτιών αναγκάσθηκαν να καθαρίζουν τα περάσματα και τις στέγες για να μη μαζευτή μεγάλος όγκος στάχτης. Όλες οι σοδειές στο ανατολικό μέρος της πολιτείας σκεπάστηκαν.

Η Ερήμωσις

Η έκρηξις του Βουνού Άγια Ελένη κάλυψε περίπου 400 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ερημώνοντας κάθε τι στο πέρασμα τους. Κοντά στο βουνό η καταστροφή ήταν απίστευτη. Η έκρηξις ισοπέδωσε πάνω από 140 τετραγωνικά χιλιόμετρα δασών, που χρησιμοποιούνται για ξυλεία, και άλλων φυτών. Η έντονη θερμότητα αποτέφρωσε τελείως τα πράσινα φυλλώματα και από τον αέρα το έδαφος έμοιαζε να σκεπάζεται μ’ ένα χαλί από σπίρτα. Η κοντινή Λίμνη Σπίριτ, που κάποτε ήταν ένα λαμπρό κόσμημα ανάμεσα σε μαγευτικά βουνά, γέμισε από κορμούς ξύλων και λάσπη. Τα ποτάμια που ξεκινούσαν από το βουνό, όπως οι ποταμοί Τουτλ, Κάουλιτζ και άλλα, περιλαμβανομένου ακόμη και του μεγάλου ποταμού Κολούμπια, γέμισαν με τόνους υλικών που κατέβασαν από το βουνό.

Τόσα πολλά υλικά παρασύρθηκαν τελικά από τα ποτάμια ώστε περί τα 15 χιλιόμετρα του ποταμού Κολούμπια γέμισαν μέχρι του σημείου που κανένα πλοίο δεν μπορούσε να κινηθή εκεί. Το Μηχανικό του Στρατού σε συνεργασία με τα Λιμάνια Πόρτλαντ και Βανκούβερ άρχισαν να εργάζωνται μέρα-νύχτα για ν’ ανοίξουν διάδρομο για τα πλοία. Δέκα τεράστιοι εκσκαφείς άνοιξαν ένα διάδρομο πλάτους περίπου 11 μέτρων. Έτσι άρχισε το έργο της απομακρύνσεως περίπου 22 εκατομμυρίων κυβικών γυαρδών υλικών, μ’ ένα κόστος που υπολογίσθηκε σε 44 εκατομμύρια δολλάρια.

Το Κόστος σε Δολλάρια

Το συνολικό κόστος δεν έγινε αμέσως γνωστό, αλλά κυβερνητικοί υπεύθυνοι λένε ότι το συνολικό ποσόν θα φθάση σε χιλιάδες εκατομμύρια δολλάρια. Οι ζημιές στις σοδειές θα μπορούσαν να φθάσουν τα εκατομμύρια. Οι εισπράξεις που έχασαν τα λιμάνια του Πόρτλαντ και του Βανκούβερ ήσαν σχεδόν 5 εκατομμύρια δολλάρια την ημέρα όσο ήταν κλειστός ο Ποταμός Κολούμπια. Το σύνολο των ζημιών σε ξυλεία εκτιμήθηκε σε 500 εκατομμύρια δολλάρια—μερικοί μάλιστα υπολόγισαν ότι αυτό ισοδυναμεί με 200.000 μονοκατοικίες. Οι ζημιές στη γεωργία της ανατολικής Ουάσινγκτον μπορούσαν να φθάσουν τα 313 εκατομμύρια δολλάρια, αλλά οι ειδικοί λένε ότι το ποσόν αυτό είναι πολύ μικρό και πρέπει να αναθεωρηθή προς τα πάνω. Οι ζημιές στους εθνικούς δρόμους έφθασαν τα 184 εκατομμύρια δολλάρια. Και ο κατάλογος των ζημιών δεν φαίνεται να έχη τέλος.

Ίσως η έκτασις των ζημιών να μη γίνη ποτέ γνωστή, αλλά ένα είναι βέβαιο—ότι έχουν τεράστια έκτασι και ξεπερνούν τη φαντασία.

Το Ανθρώπινο Στοιχείο

Το πιο τραγικό μέρος της ιστορίας του Βουνού Ελένη είναι το γεγονός ότι πάνω από 20 άτομα πέθαναν και δεκάδες άλλοι αγνοούνται. Πιστεύεται ότι πολλοί αγνοούμενοι απλώς εξαερώθηκαν από την τρομακτική θερμότητα της αρχικής εκρήξεως. Αναφέρεται ότι ένας άνδρας, περίπου 24 χιλιόμετρα μακρυά από το κεντρικό σημείο της εκρήξεως, έπαθε εγκαύματα τρίτου βαθμού και ένας άλλος πέθανε λόγω της θερμότητας. Άλλοι πέθαναν από εισπνοή μεγάλων ποσοτήτων στάχτης.

Ένας παλιός κάτοικος της Λίμνης Σπίριτ πίστεψε ότι ήταν ασφαλής και ότι τα δένδρα στους λόφους θα εμπόδιζαν οτιδήποτε από το βουνό να πέση επάνω του. Λίγα μόλις λεπτά μετά την έκρηξι δεν ζούσε τίποτε σ’ εκείνη την περιοχή.

Πολλοί διακινδύνευσαν άσκοπα με το να πάνε στο βουνό παρά τις προειδοποιήσεις, άλλοι έβαλαν τη ζωή τους σε κίνδυνο για να κερδίσουν χρήματα από την καταστροφή. Παραδείγματος χάριν, οι Ποταμοί Τουτλ και Κάουλιτζ γέμισαν με τόννους ξύλων και υλικών. Σε μικρές βάρκες έβλεπε κανείς ανθρώπους, ακόμη και πάνω σε κορμούς δένδρων, που προσπαθούσαν να διασώσουν αυτά τα υλικά.

Λόγω της πτώσεως της στάχτης, οι κάτοικοι των ανατολικών περιοχών του Βουνού Αγία Ελένη ειδοποιήθηκαν να φορούν μάσκες ή αναπνευστικές συσκευές για να προστατεύσουν τα πνευμόνια τους. Μερικοί έμποροι τις πουλούσαν σε εξωφρενικές τιμές, ενώ άλλοι πουλούσαν φίλτρα αέρος για αυτοκίνητα αντί 30 δολλαρίων περίπου.

Ενώ υπήρξαν και τέτοιοι άνθρωποι, η πλειοψηφία είχε πνεύμα συνεργασίας και ήταν πρόθυμη να βοηθήση. Η ταχύτητα στην περιοχή περιωρίστηκε στα 24 χιλιόμετρα την ώρα. Οι περισσότεροι συμμορφώθηκαν, και ήσαν υποβοηθητικοί, με πολλούς τρόπους.

Τι θα Λεχθή για το Μέλλον;

Και τι θα κάνη στο μέλλον το βουνό; Αυτό το ερώτημα βασάνισε το νου των κατοίκων της περιοχής βδομάδες μετά την έκρηξι. Προς το τέλος του Μαΐου οι γεωλόγοι ανακάλυψαν ότι ένας θόλος άρχισε να σχηματίζεται στον κρατήρα του Βουνού Αγία Ελένη. Πετώντας πάνω από τον κρατήρα είδαν «την αφρίζουσα και πυρακτωμένη» λάβα να σχηματίζη αυτό το θόλο. Ωστόσο, μετέπειτα εκρήξεις έχουν ανατινάξει αυτό το θόλο και έβρεξε στάχτη πάνω σε εκτεταμένες περιοχές.

Καθώς η λάβα πιέζεται προς τα πάνω και συσσωρεύεται εκεί, το πάνω μέρος κρυώνει και αυτό το νέο υλικό ασκεί πιέσεις προς τα πάνω και τα πλάγια για να σχηματισθή ο θόλος. Τέτοιοι θόλοι από λάβα συχνά αυξάνουν το ύψος ενός βουνού. Το 1951 ένα ηφαίστειο εξερράγη στην ανατολική Σιβηρία και μετά σχηματίσθηκε ένας θόλος από λάβα που υψώθηκε κάπου 300 μέτρα σ’ ένα χρόνο.

Θα εκραγή ποτέ το βουνό Αγία Ελένη προκαλώντας φαντασμαγορική ροή λάβας στις πλαγιές του, όπως κάνουν τα ηφαίστεια της Χαβάης; Οι γεωλόγοι λένε ότι αυτό είναι αδύνατον. Τα ηφαίστεια της οροσειράς Κάσκεηντ—στην τοποθεσία του Βουνού Αγία Ελένη—έχουν λάβα παχύτερη και δεν μπορεί να ρεύση μ’ αυτό τον τρόπο. Όπως το χυμένο γάλα δεν τρέχει σαν το νερό, έτσι και η λάβα στο ηφαίστειο Αγία Ελένη δεν μπορεί να ρεύση στις πλαγιές σαν τη λάβα των ηφαιστείων της Χαβάης.

Το Βουνό Αγία Ελένη μπορεί ν’ αναβράζη και να εκτινάσση βράχους και στάχτη στα επόμενα 30 χρόνια συνέχεια.

Ασφαλώς αυτό το όμορφο και μεγαλοπρεπές βουνό, που κάποτε κατακτούσε τους τουρίστες, έχει χάσει πολλά από τα θέλγητρα του από τότε που εξερράγη το ηφαίστειο. Ενώ κάποτε είχε ύψος 2.903 μέτρα, τώρα είναι χαμηλότερο κατά 390 μέτρα περίπου. Θα ξαναψηλώση από το μελλοντικό σχηματισμό θόλου από τη λάβα; Μόνο ο χρόνος θα δείξη.

[Πλαίσιο στη σελίδα 15]

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΠΩΛΕΙΩΝ ΣΕ ΖΩΑ

5.250 ΑΛΚΕΣ ΡΟΥΖΒΕΛΤ

6.000 ΕΛΑΦΙΑ ΜΕ ΜΑΥΡΗ ΟΥΡΑ

200 ΜΑΥΡΕΣ ΑΡΚΟΥΔΕΣ

100 ΑΙΓΑΓΡΟΙ (ΑΓΡΙΟΚΑΤΣΙΚΑ)

15 ΛΙΟΝΤΑΡΙΑ ΟΡΕΣΙΒΙΑ

441.000 ΣΟΛΟΜΟΙ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΕΣΤΡΟΦΕΣ

1,5 ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟ ΠΟΥΛΙΑ ΚΑΙ ΜΙΚΡΑ ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ

Οι αριθμοί φαίνονται σχεδόν απίστευτοι, αλλά δεν είναι όταν αντιληφθήτε ότι η έκρηξις ανατίναξε 4 κυβικά χιλιόμετρα γης πάνω από την κορυφή του Βουνού Αγία Ελένη. Δεκαέξι χιλιόμετρα από τον κρατήρα, η έκρηξις τίναξε 330 μέτρα ψηλά στον αέρα μία μπουλντόζα Κατερπίλλαρ βάρους 10 τόνων. Οι βιολόγοι έχουν χαρακτηρίσει αυτή την καταστροφή σαν τη μεγαλύτερη φυσική καταστροφή άγριων ζώων και φυτών στην Αμερικάνικη ιστορία.

Πολλά ζώα σκοτώθηκαν τη στιγμή της εκρήξεως, αλλά πολλές από τις απώλειες θα είναι μακροπρόθεσμες. Τα ζώα που βρίσκονταν στα όρια της ζώνης που επηρεάστηκε από την έκρηξι επέζησαν και μετακινήθηκαν σε κοντινές περιοχές με βλάστησι, έτσι τώρα θα μαζευτούν πάρα πολλά εκεί με αποτέλεσμα να λιμοκτονήσουν.

Τετρακόσια ογδόντα χιλιόμετρα μήκους ρυακιών όπου ζουν σολομοί και πέστροφες καθώς και 26 λίμνες έπαθαν τεράστιες ζημιές. Ακόμη 11 εκατομμύρια μικροί σολομοί και σολομοί Τσίνουκ χάθηκαν όταν το εκκολαπτήριο ψαριών του Ποταμού Τάουτλ πλημμύρισε με νερά γεμάτα στάχτες και λάσπη.

Αφού εξέτασαν πέστροφες που επέζησαν σε μερικά μικρά ποτάμια, οι βιολόγοι της κυνηγετικής υπηρεσίας είπαν: «Βλέπετε αυτά τα κοψίματα και τις φαγωμένες άκρες και το ωχρό χρώμα; Η στάχτη τους τρώγει τα βράγχια τους. Ποτέ δεν θα αποκατασταθούν.»

Η πτώσις της στάχτης στη λεκάνη της Κολούμπια, 160 χιλιόμετρα μακρυά, προκάλεσε στις φωλιές των φασιανών ερημωτικές καταστροφές της τάξεως του 90 τοις εκατό. Η καταστροφή στις φωλιές των υδρόβιων πτηνών (νεροπούλια) στη Λίμνη Μόζες, στην ίδια περιοχή, κυμάνθηκε από 85 μέχρι 90 τοις εκατό.

Και κάτι ενθαρρυντικό: Εθεάθησαν ελάφια στη ζώνη της εκρήξεως που τρώνε τη νέα βλάστησι που βγαίνει μέσα από τη στάχτη. Ο βιολόγος επί των θηραμάτων Ριτς Πέλκερ διαπίστωσε καλά σημάδια αποκαταστάσεως των βοσκοτόπων, και νέα φυτά, που αναπτύσσονται μέσα από τη στάχτη. Όπως είπε: «Βλέπω πολλά μυρμήγκια, αλλά κανένα, άλλο έντομο. Και δεν έχω ούτε ακούσει ούτε δει πουλιά.» Και τελικά σχολίασε: «Πιστεύω ότι μπορείτε να συνοψίσετε την κατάστασι λέγοντας ότι θα περάση πάρα πολύς καιρός, αλλά τα πουλιά θα κελαηδήσουν πάλι στο Βουνό Αγία Ελένη.»

[Ολοσέλιδη εικόνα στη σελίδα 13]