Τι Δεν Πάει Καλά με την Οικονομία;

Του ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στον Καναδά

ΟΠΩΣ το αυτοκίνητο κολλάει στη λάσπη, έτσι έχει τελματωθεί και η παγκόσμια οικονομία. Η κατάσταση φτάνει ακόμη στα όρια του συναγερμού, γιατί, όπως στο κολλημένο αυτοκίνητο η μηχανή ζορίζεται και οι ρόδες σπινάρουν χωρίς να κινείται το αμάξι, έτσι και το οικονομικό σύστημα δείχνει σημάδια καταρρεύσεως από την εντατική προσπάθεια. Και αισθανόμαστε όλοι τις επιδράσεις. «Πρέπει να κάνουμε την οικονομία να κινηθεί!» Είναι αυτό που ακούγεται τώρα.

Τι δεν πάει καλά; Πώς υποτίθεται ότι θα λειτουργήσει η οικονομία;

«Η οικονομία» είναι το σύστημα παραγωγής και κατανομής των αγαθών και των υπηρεσιών. Η οικονομία είναι, κατά βάση, ένα σύστημα συνεργατικής ανταλλαγής. Τα χρήματα χρησιμοποιούνται για την αποζημίωση αυτών που συμμετέχουν στην ανταλλαγή με τα αγαθά και με τις υπηρεσίες τους.

Όσο μεγαλύτερη δραστηριότητα, δηλαδή εμπόριο, υπάρχει μέσα στο σύστημα, τόσο μεγαλύτερη είναι η ζήτηση για παραγωγικότητα και οι ευκαιρίες για την ανταλλαγή του αυξημένου πλούτου. Τα έθνη αποκτούν μεγαλύτερη ευημερία και οι υπήκοοί τους μπορούν να αποβλέπουν σε καλύτερο βιωτικό επίπεδο.a Ή οικονομία που προχωρεί ή που επεκτείνεται, θεωρείται ότι είναι απαραίτητη για την παγκόσμια πρόοδο και ασφάλεια.

Αυτή νόμιζαν ότι είναι η γενική κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας στις δεκαετίες 1950 και 1960. Αλλά στα μέσα της δεκαετίας του 1970 ήταν πια φανερό ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. «Ο ανεξέλεγκτος πληθωρισμός» γεννούσε ένα φαύλο κύκλο αυξανόμενων τιμών. Η παραγωγή ήταν μικρότερη από τη ζήτηση, η ανεργία αυξανόταν και οι τιμές συνέχιζαν να αυξάνουν. Αντί να υπάρχει δίκαιη ανταλλαγή του πλούτου, το χάσμα μεγάλωνε ανάμεσα στα πλούσια και στα φτωχά έθνη.

Ιδιαίτερα από το 1973 και μετά, οι μεγάλες αυξήσεις στις τιμές του πετρελαίου κλόνισαν το σύστημα. Η εξαρτημένη από την ενέργεια οικονομία του Δυτικού εκβιομηχανισμένου κόσμου άρχισε να παραπαίει. Οι μη πετρελαιοπαραγωγικές αναπτυσσόμενες χώρες βυθίζονταν χωρίς ελπίδα ολοένα και βαθύτερα στο χρέος, καθώς εισήγαγαν τα απαραίτητα αγαθά και την ενέργεια σε ολοένα και μεγαλύτερες τιμές. Και κάτι που επέτεινε την κατάσταση ήταν ότι η αξία του χρήματος—το οποίο είναι το μέσον συναλλαγής—άρχισε να μεταβάλλεται ακανόνιστα στη σχέση της ισοτιμίας των νομισμάτων των διαφόρων κρατών. Ήταν φανερό ότι η οικονομία είχε παραφρονήσει.

Συναντήσεις Κορυφής για την Οικονομία

Το Νοέμβριο του 1975 οι ηγέτες ορισμένων από τα πιο καλά εκβιομηχανισμένα κράτη του κόσμου—Γαλλία, Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, Ιταλία, Ιαπωνία, Μεγάλη Βρεταννία και Ηνωμένες Πολιτείες—συναντήθηκαν στην Ραμπουιγιέ της Γαλλίας, για να συζητήσουν για την επίλυση των παγκόσμιων οικονομικών προβλημάτων. Μετά από τρεις μέρες συνομιλίες, οι ηγέτες έφυγαν από τη διάσκεψη κορυφής «βέβαιοι ότι . . . έχει αρχίσει η ανάκαμψη».

Από τότε, όμως, οι ηγέτες των ίδιων βιομηχανικών κρατών, που μαζί τους ενώθηκε τώρα και ο Καναδάς, αισθάνονται την ανάγκη να συγκροτούν μια Διάσκεψη Κορυφής για την Οικονομία κάθε χρόνο. Τι συνέβη με την αναμενόμενη ανάκαμψη;

Δυο μέρες πριν από τη Διάσκεψη Κορυφής για την Οικονομία του 1981, που έγινε τον Ιούλιο στην Οττάβα του Καναδά, η Σταρ του Τορόντο έγραφε: «Η σπουδαιότερη διαφορά ανάμεσα στη διάσκεψη κορυφής της Δευτέρας και στην πρώτη διάσκεψη στη Ραμπουιγιέ της Γαλλίας το 1975, είναι ότι σήμερα όλοι είναι λιγάκι πιο επιφυλακτικοί για τις μελλοντικές προοπτικές για πράγματα όπως η οικονομική ανάκαμψη, η αύξηση του παγκόσμιου εμπορίου, η μείωση του πληθωρισμού και η αύξηση της απασχολήσεως.»

Με απλά λόγια, η οικονομία εξακολουθεί να είναι τελματωμένη. Και κανείς δεν ξέρει πώς να την βάλει σε κίνηση. Ο πληθωρισμός εξακολουθεί με πείσμα—με διψήφια νούμερα για όλους εκτός από δύο από τα κράτη που μετείχαν στη διάσκεψη κορυφής του 1981. Η αύξηση του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (συνολική παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών) για τις βιομηχανικές χώρες κάθε άλλο παρά ικανοποιητική ήταν.

Πρόσθετες Περιπλοκές

Τους τελευταίους μήνες έχει προστεθεί μια νέα επιπλοκή στα συσσωρευμένα προβλήματα που τελματώνουν την οικονομία—πρωτοφανής αύξηση στα επιτόκια, ιδιαίτερα στις Η.Π.Α. Όπως συμβαίνει με την πέτρα που ρίχνεται στο νερό, οι κυματισμοί μεταδόθηκαν στην οικονομία όλων των Δυτικών εκβιομηχανισμένων κρατών.

Στις Η.Π.Α. τα υψηλά επιτόκια δυσχεραίνουν την προσφορά χρήματος, γιατί αποθαρρύνουν τους πιθανούς δανειστές να βάλουν σε κυκλοφορία περισσότερο από το ήδη πληθωρισμένο χρήμα. Αλλά τα μεγάλα επιτόκια εμποδίζουν και τη ροή του χρήματος σε επιχειρησιακές επενδύσεις, που τις χρειάζεται απεγνωσμένα η στάσιμη οικονομία για να κινηθεί.

Στις άλλες χώρες τα υψηλά επιτόκια των Η.Π. ελκύουν τους επενδυτές που θέλουν να τοποθετήσουν τα χρήματά τους σε Αμερικανικά δολλάρια. Η ζήτηση σε δολλάρια αυξάνει την αξία τους, και καταποντίζει ταυτόχρονα τη σχετική αξία των άλλων νομισμάτων. Τα Ευρωπαϊκά νομίσματα υποτιμήθηκαν γύρω στο 20 τοις εκατό στο πρώτο εξάμηνο του 1981, πράγμα που όλοι το αποδίδουν ότι οφείλεται στα υψηλά επιτόκια των Η.Π.Α. Οι υπερατλαντικές επενδύσεις επιβραδύνουν την ανάκαμψη και μεγαλώνουν τον πληθωρισμό στην Ευρώπη.

Όταν υποτιμάται η αξία ενός νομίσματος, τότε χρειάζονται περισσότερα χρήματα για να πληρωθούν τα εισαγόμενα αγαθά. Ο πληθωρισμός αυξάνει. Για να κρατηθούν τα χρήματα για επενδύσεις μέσα στο κράτος, οι χώρες αύξησαν τον τόκο που έδιναν για να ανταγωνιστούν τον τόκο των Η.Π.Α. Αλλά για να διευκολυνθεί ο δανεισμός απαιτούνται χαμηλότεροι τόκοι, ώστε να αυξηθούν οι επενδύσεις και να στερεωθεί η οικονομία τους.

Στη Διάσκεψη Κορυφής στην Οττάβα, ο Πρόεδρος των Η.Π.Α. Ρόναλντ Ρέγκαν υποστήριξε σταθερά τα υψηλά επιτόκια της χώρας του. Οι άλλοι ηγέτες αντιμετωπίζουν το δίλημμα τι να κάνουν αφού η άκαμπτη νομισματική πολιτική των Η.Π.Α. δεν βοηθάει στον έλεγχο του πληθωρισμού και διατηρεί υψηλά τα επιτόκια.

Η ανερχόμενη ανεργία είναι μια άλλη σοβαρή επιπλοκή. Ο οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη υπολογίζει ότι η ανεργία στα 24 κράτη μέλη του αναμένεται να φτάσει στο υψηλότερο επίπεδο μετά την περίοδο ανοικοδομήσεως από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τουλάχιστον ένας Ευρωπαίος ηγέτης ισχυρίζεται ότι «η ανεργία είναι τώρα μεγαλύτερο κακό από τον πληθωρισμό».

Το ισοζύγιο πληρωμών των κρατών είναι ένας πρόσθετος παράγοντας που θολώνει τα νερά της οικονομίας. Σαν συγκρότημα, η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα δήλωσε ελλειμματικό εμπορικό ισοζύγιο περίπου 10 δισεκατομμύρια δολλάρια με κύριο εξαγωγικό αντίπαλο την Ιαπωνία στο πρώτο εξάμηνο του 1981. Οι βιομηχανικές χώρες, στο σύνολό τους, είχαν ένα συνδυασμένο τρέχον λογιστικό έλλειμμα 70 δισεκατομμυρίων δολλαρίων το 1970, που οφειλόταν, σε μεγάλο μέρος, στις υψηλότερες τιμές του εισαγομένου πετρελαίου. Τα μέλη του Οργανισμού Πετρέλαιο-Εξαγωγικών Χωρών, από την άλλη μεριά, αύξησαν απότομα το πλεόνασμά τους από 3 δισεκατομμύρια δολλάρια το 1978, σε 120 δισεκατομμύρια δολλάρια το 1980. Όμως για τις μη πετρελαιοπαραγωγικές αναπτυσσόμενες χώρες, το συνδυασμένο τρέχον λογιστικό έλλειμμα που ανερχόταν σε 79 δισεκατομμύρια δολλάρια το 1980 είναι σίγουρο ότι θα αυξηθεί ταχύτατα στις αρχές της δεκαετίας αυτής και δεν φαίνεται να υπάρχει ανακούφιση.

Η κλιμακωμένη αυτή ανισορροπία πλήττει φοβερά όλη την οικονομία. Τα βιομηχανικά κράτη αγωνίζονται να διορθώσουν το ισοζύγιο των πληρωμών τους, ενώ ενθαρρύνουν τις πλούσιες σε πετρέλαιο χώρες να ξαναβάζουν σε κυκλοφορία τα χρήματα του πλεονάσματος τους, ιδιαίτερα με τη μορφή βοήθειας στις καταχρεωμένες λιγότερο αναπτυγμένες χώρες.

‘Μια Απαισιόδοξη Διακήρυξη’

Μ’ αυτές και πολλές άλλες περιπλοκές που ασκούν πιέσεις προς κάθε κατεύθυνση, αυτοί που πήραν μέρος στη διάσκεψη κορυφής της Οττάβα το 1981 απηύθυναν έκκληση για την «ανάγκη να αναζωογονηθούν οι οικονομίες των βιομηχανικών δημοκρατιών, να αντιμετωπισθούν οι ανάγκες των λαών μας και να ενισχυθεί ή παγκόσμια ευημερία».

Ωστόσο η Σταρ του Τορόντο αποκάλεσε το τελικό κοινό ανακοινωθέν «μια μάλλον απαισιόδοξη διακήρυξη για το οικονομικό μέλλον του ελεύθερου κόσμου». Οι επτά ηγέτες συμφώνησαν ότι η «μάχη για να χαλιναγωγήσουμε τον πληθωρισμό και να μειώσουμε την ανεργία πρέπει να είναι η ύψιστη προτεραιότητά μας.» Αλλά πώς;

Ένα κύριο άρθρο της Γκλόουμπ εντ Μέηλ του Τορόντο έγραφε: «Δεν πάρθηκαν συνταρακτικές αποφάσεις, δεν αναλήφθηκαν θεαματικές πρωτοβουλίες». Αντί να δώσει μια «πιστή παράσταση» της Δυτικής οικονομίας, η «διακήρυξη της Οττάβα κάνει τόσο γενική σκιαγράφηση ώστε μόλις που μπορεί να καθορίσει κανείς τι θέλουν να οικοδομήσουν οι ηγέτες. . . . Παρότι υπάρχει ένα επίστρωμα κοινοτοπίας στις περισσότερες πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές, συνήθως μπορεί να κοιτάξει κανείς πίσω από το επίστρωμα για να βρει ξύλο ή ατσάλι . . . αλλά μερικές φορές βρίσκει κανείς χαρτόνι—όπως στην περίπτωση της Οττάβα.» Δεν έχουν άλλες ιδέες οι ηγέτες και οι σύμβουλοί τους;

Κι όμως υπάρχουν σημαντικά σημεία στη διακήρυξη της Οττάβα. «Πρέπει να αποκτήσουν οι λαοί μας μεγαλύτερη εκτίμηση για την ανάγκη αλλαγής· αλλαγή με την προσδοκία για την αύξηση και το κέρδος, αλλαγή στη διαχείριση, αλλαγή στις σχέσεις διαχειρίσεως και εργασίας, αλλαγή στο πρότυπο της βιομηχανίας, αλλαγή στην κατεύθυνση και στην κλίμακα των επενδύσεων, και αλλαγή στη χρήση της ενέργειας και των καυσίμων, λένε οι ηγέτες. Απαιτούνται αλλαγές στο δημόσιο δανεισμό, στους ελλειμματικούς προϋπολογισμούς, στα επιτόκια, στην αστάθεια των επιτοκίων και των ισοτιμιών του συναλλάγματος, στην ταχύτητα παραγωγής τροφίμων και στα εμπορικά θέματα. Αντί για μια απλή ώθηση, η οικονομία χρειάζεται απεγνωσμένα πλήρη ανοικοδόμηση!

Οι οικονομίες στο παρελθόν περνούσαν από κρίση και μετά ανέκαμπταν. Γιατί η σημερινή οικονομία δεν μπορεί να αναζωογονηθεί χωρίς να γίνουν ριζικές αλλαγές;

Η Σπουδαιότερη Διαφορά

Τα παγκόσμια οικονομικά προβλήματα δεν είναι τα ίδια όπως πριν από μια γενιά. Η σπουδαιότερη διαφορά είναι η αλληλεξάρτηση των κρατών και της οικονομίας τους. Η οικονομική πολιτική, δηλαδή η οικονομική δράση, στο ένα εκβιομηχανισμένο κράτος επηρεάζει τα άλλα. Ακόμα και το πιο φτωχό από τα αναπτυσσόμενα κράτη είναι αναπόσπαστο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας και επηρεάζει τα πλούσια κράτη. Η ευημερία των πλούσιων χωρών εξαρτάται από την καλή κατάσταση των φτωχών χωρών, οι οποίες όχι μόνο πουλάνε τις αναγκαίες πρώτες ύλες στις πλούσιες, αλλά και εισάγουν αγαθά αξίας δισεκατομμυρίων δολλαρίων, και δημιουργούν τις πολύ απαραίτητες εργασίες στα εκβιομηχανισμένα κράτη.

Τα αναπτυσσόμενα κράτη θέλουν μια νέα διεθνή οικονομική διάταξη που θα τους έδινε καλύτερο μερίδιο στην παγκόσμια οικονομία. Αυτή είναι μια επιθυμία που δεν μπορούν να αγνοήσουν τα πλούσια κράτη. Όπως παρατήρησε ο Καναδός Πρωθυπουργός Πιέρ Τρυντώ, είναι «ένα στοιχείο της παγκόσμιας ασφάλειας».

Σε ποιο βαθμό θα ανακάμψει η οικονομία, αν βέβαια υπάρχει ελπίδα ανακάμψεως και θα κινηθούν τα κράτη προς τη διαπραγμάτευση για μια νέα οικονομική διάταξη, ο χρόνος θα το πει. Αλλά υπάρχουν πειστικές αποδείξεις ότι αυτό που είναι πραγματικά εσφαλμένο με την οικονομία είναι πέρα από κάθε θεραπεία.

Τι Φταίει στην Πραγματικότητα;

Αρκετά πράγματα είναι εσφαλμένα. Πρώτο, υπάρχει απληστία—ποιος μπορεί να την ελέγξει; Ανεξάρτητα από τις πραγματικές τους ανάγκες, οι άνθρωποι θέλουν όλο και περισσότερα υλικά πράγματα και έναν «καλύτερο τρόπο ζωής» ακόμα και σε βάρος των άλλων. Η απληστία έχει θρέψει υπερβολικές προσδοκίες και ανάγκες για υψηλότερους μισθούς που αντιμετωπίζονται με ολοένα και υψηλότερες τιμές. Έχει οδηγήσει όλα τα έθνη στην εφαρμογή περιοριστικών ελέγχων στην οικονομία ώστε να προστατεύουν το δικό τους πλούτο σε βάρος των άλλων. Σαν επιδημία, η απληστία μολύνει την παγκόσμια οικονομία με εκμετάλλευση και με τεχνάσματα.

Μια άλλη καθοδηγητική δύναμη της παγκόσμιας οικονομίας είναι η απειλή πολέμου. Τα κράτη θέλουν να ισχυροποιούν την οικονομία τους για να μπορούν ν’ αντέχουν στα έξοδα των εξοπλισμών για να εξασφαλίσουν την εδαφική τους κυριαρχία. Στον μαζικό αυτό ανταγωνισμό εξοπλισμών με τη Σοβιετική Ένωση, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εισαγάγει ένα πενταετές σχέδιο που αυξάνει τον αμυντικό της προϋπολογισμό από 162 δισεκατομμύρια δολλάρια σε 343 δισεκατομμύρια δολλάρια. Η τρομερή αυτή αύξηση σε δαπάνες για την απόκτηση στρατιωτικών πλεονεκτημάτων θα μπορούσε να υπονομεύσει περισσότερο την οικονομία όλων των μεγάλων χωρών. Μπορεί κανείς να περιμένει δικαιοσύνη και ισότητα από ένα οικονομικό σύστημα που, σε δυο εβδομάδες, ξοδεύει για στρατιωτικούς σκοπούς ποσά που λέγεται ότι θα μπορούσαν να παρέχουν πόσιμο νερό και βασική μέριμνα για την υγεία σ’ όλο τον πληθυσμό της γης;

Το βασικό πρόβλημα, όμως, είναι η κυβέρνηση. Όπως αναγνώρισε η Διάσκεψη κορυφής της Οττάβα, «τα οικονομικά προβλήματα αντανακλούν και επηρεάζουν τους ευρύτερους πολιτικούς σκοπούς». Ο Ιάπωνας Πρωθυπουργός Σουζούκι έθιξε τη ρίζα του προβλήματος, όταν είπε ότι η πρόκληση που αντιμετωπίζουν τα Δυτικά κράτη είναι να δείξουν ότι οι οικονομικοί και πολιτικοί θεσμοί τους είναι ανώτεροι από κείνους της Ανατολής.

Προσεγγίζοντας το θέμα της Διασκέψεως Κορυφής της Οττάβα, ο πρόεδρος της διασκέψεως Πρωθυπουργός Τρυντώ είπε στην Καναδική Βουλή των Κοινοτήτων: «Οκτακόσια εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε απάνθρωπες συνθήκες. Ζουν στα πρόθυρα της λιμοκτονίας, απελπισμένοι και σε κατάσταση διαρκούς κρίσεως. Ο χειρισμός της κρίσεως αυτής είναι μια δοκιμασία τόσο για την ανθρωπότητα όσο και για την αξιοπιστία των κυβερνήσεων.» (Τα πλάγια γράμματα δικά μας)

Το γεγονός είναι ότι 6.000 χρόνια δεν μπόρεσαν να φέρουν μια αξιόπιστη μορφή κυβερνήσεως από το ίδιο το ανθρώπινο γένος. Παρότι υπάρχει κάποια πρόοδος, η γενική κρίση χειροτερεύει, δεν καλυτερεύει. Είναι δυνατόν να υπάρξει μια τέτοια αξιόπιστη κυβέρνηση, μια κυβέρνηση που μπορεί να εξαλείψει το σημερινό άδικο οικονομικό σύστημα, το οποίο κατευθύνεται από απληστία και πολεμική παραφροσύνη;

Ναι! Η κυβέρνηση που απαιτείται είναι η ουράνια βασιλεία του Θεού. Θα. φέρει σ’ αυτή τη γη λύσεις πολύ ανώτερες απ’ οτιδήποτε ονειρεύτηκαν τα οικονομικά εγχειρίδια και θεωρίες. Το κύριο βιβλίο των διατάξεων της κυβερνήσεως αυτής, η Αγία Γραφή, που από πολύ παλιά επισήμαινε με ακρίβεια τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα που θα αντιμετωπίζαμε στις μέρες μας. (Αποκ. 6:6) Αλλά δεν δείχνει μόνο τι είναι εσφαλμένο· μπορεί να σας οδηγήσει να απολαύσετε τις ευλογίες της μόνης ικανοποιητικής λύσεως.

Θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε γιατί μόνο η βασιλεία του Θεού μπορεί να εγγυηθεί πλήρη απασχόληση, εξάλειψη του πληθωρισμού, δίκαιη κατανομή του πλούτου και οικονομική ασφάλεια. Ακόμη και τώρα αλλάζει τις προσωπικότητες για να εξαλειφθεί η απληστία και στρέφει τις παραγωγικές προσπάθειες από τον εξοπλισμό σε ειρηνικές επιδιώξεις και τελικά σε οικονομική ασφάλεια. (Μιχ. 4:1-4) Αντί απλώς να δημιουργεί μια νέα οικονομική διάταξη, σύντομα θα εξαλείψει όλο το παγκόσμιο σύστημα—μαζί του και την άδικη οικονομία—και θα το αντικαταστήσει με μια δίκαιη νέα τάξη. Μόνο μια υπεράνθρωπη κυβέρνηση μπορεί να επιτελέσει το υπεράνθρωπο αυτό κατόρθωμα!—Δαν. 2:44.

Γιατί να μην προστρέξετε στη Βίβλο και να βρείτε μόνος σας τι χρειάζεται να κάνετε για να ωφεληθείτε από την επικείμενη αυτή παγκόσμια αλλαγή; Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά είναι έτοιμοι να σας βοηθήσουν στις προσπάθειές σας να το κάνετε αυτό.

[Υποσημειώσεις]

[Γράφημα στη σελίδα 25]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΤΙΜΕΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ

1977

1978

1979

1980

20%

15%

10%

5%

ΚΑΝΑΔΑΣ Δ. ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΑΓΓΛΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΙΑΠΩΝΙΑ Η.Π.Α.