Γνωριμία με το «Κεντρικό Βασίλειο»
ΧΡΟΝΙΑ τώρα ονειρευόμουνα να επισκεφθώ το «Κεντρικό Βασίλειο». ‘Πού βρίσκεται αυτό;’ ρωτάτε. «Κεντρικό Βασίλειο» είναι το Κινέζικο όνομα της Κίνας. Αντανακλά την παραδοσιακή Κινεζική άποψη για την Κίνα, σύμφωνα με την οποία η Κίνα είναι το Κέντρο του Κόσμου κι όλες οι άλλες χώρες βρίσκονται γύρω της.
Πολλοί άνθρωποι έχουν υποστεί κάποια επιρροή από το «Κεντρικό Βασίλειο», παρόλο ότι οι περισσότεροι δεν το συνειδητοποιούν αυτό. Οι Κινέζοι ήταν οι πρώτοι εφευρέτες του χαρτιού και του τυπώματος. Οι χαρταετοί που διασκεδάζουν τα παιδιά τις ανοιξιάτικες μέρες όταν φυσά άνεμος, πρωτοπέταξαν στην Κίνα. Το σπαγγέτι και το ραβιόλι τα πρωτογεύτηκαν οι ουρανίσκοι των Κινέζων, ενώ τα θαυμάσια κεραμεικά και αυτή η σκόνη που χρησιμοποιήθηκε σαν πυρίτιδα, είναι κάποιες άλλες προσφορές του «Κεντρικού Βασιλείου» προς τον έξω κόσμο.
Για τέσσερα χρόνια η σύζυγός μου κι εγώ ήμαστε ιεραπόστολοι στην Ταϊβάν, αλλά πάντα είχα την περιέργεια να γνωρίσω την ενδοχώρα. Τελικά παρουσιάστηκε η ευκαιρία που θα μου ικανοποιούσε την περιέργεια όταν στο τέλος του 1978, η Κινεζική κυβέρνηση μου έστειλε τηλεγραφικά μια βίζα, με την οποία μπορούσα να κάνω ένα επαγγελματικό ταξίδι στη χώρα τους. Έκανα το ταξίδι με αεροπλάνο, διασχίζοντας τον Ειρηνικό Ωκεανό, και, καθώς το αεροπλάνο έφθανε τελικά στο Πεκίνο, η καρδιά μου κτυπούσε κάπως γοργά στη σκέψη ότι σύντομα θα έτρωγα Κινέζικη πάπια στο Πεκίνο, θα περπατούσα κατά μήκος του Μεγάλου Τείχους, και—σε ένα μικρό βαθμό—θα γνώριζα τη χώρα που αποτελεί το ένα τέταρτο της ανθρώπινης φυλής. Τελικά, σε λίγο θα γνώριζα το «Κεντρικό Βασίλειο».
Ένα Δισεκατομμύριο Άνθρωποι
Έχουν περάσει μερικά χρόνια απ’ αυτή την πρώτη άφιξη. Αλλά οι μέρες που πέρασα στα Μνημεία των Μινγκ και στην Απαγορευμένη Πόλη είναι αξέχαστες. Οι κρουαζιέρες στον Ποταμό Γιάνγκτσέ και η αναρρίχηση στα Ιμαλάια είναι εξίσου εξέχοντα περιστατικά της ζωής μου. Ωστόσο, σ’ αυτή την αρχαία χώρα ανακάλυψα κάτι πολύ πιο αξιοσημείωτο απ’ το Βουνό Έβερεστ στο νότο ή το Μεγάλο Τείχος στο Βορρά. Ήταν κάτι ανάμεσα σ’ αυτά τα δύο μνημειώδη πράγματα: Τα χίλια εκατομμύρια του λαού του «Κεντρικού Βασιλείου».
Για χρόνια, οι Κινέζοι σπάνια μιλούσαν στους ελάχιστους ξένους που επιτρεπόταν να μπουν στη χώρα τους. Όχι ότι δεν ήθελαν. Οι Κινέζοι είναι απ’ τη φύση τους κοινωνικοί και φιλόξενοι. Ωστόσο η πολιτική κατάσταση τους έκανε να είναι διστακτικοί. Ευτυχώς αυτή η εποχή πέρασε για τα καλά. Ένας απλός περίπατος μετά το γεύμα μέσα στους δρόμους, σύντομα εξελίσσεται σε μεγάλο γεγονός. Μέσα σε λίγα λεπτά πλήθος άνθρωποι βγαίνουν να δουν και να συζητήσουν με τον ξένο. Ο επισκέπτης που απολαμβάνει τα αξιοθέατα γρήγορα γίνεται ένα αξιοθέατο ο ίδιος.
Τίποτα δεν συγκινεί περισσότερο αυτό το πλήθος των καινούργιων φίλων από μια στιγμιαία φωτογραφία τους από μια φωτογραφική μηχανή Πόλαροϊντ. Όταν σου τελειώσει το φιλμ, να είσαι έτοιμος να εξηγήσεις τι συνέβη σε 400 περίπου απογοητευμένους Κινέζους.
Μια νύχτα στην Επαρχία Σετσουάν, οι φίλοι μου κι εγώ αποφασίσαμε να πάμε στην όπερα—Κινέζικη φυσικά. Μόλις έφτασα, ανακάλυψα ότι είχα δει την όπερα και πριν. Ξέροντας ότι η προσοχή όλων θα ήταν καρφωμένη στη σκηνή, αποφάσισα να καθήσω πίσω-πίσω σ’ ένα χαμηλό πρόχειρο τοίχο και απλώς να παρακολουθώ τους ντόπιους που απολάμβαναν το θέαμα. Καθώς κοιτούσα τα φωτεινά, χαμογελαστά τους πρόσωπα, δεν μπορούσα παρά να κάνω στοχασμούς σχετικά με την ευπροσάρμοστη φύση τους. Έχουν περάσει μερικούς πολύ δύσκολους καιρούς, και εξακολουθούν να είναι πολύ φτωχοί. Και όμως είναι αισιόδοξοι. Αισθάνονται ότι, έχουν προοδέψει σε σύγκριση με λίγα χρόνια πριν.
Δεν πέρασε πολύ και ένας μαθητής κολλεγίου ήρθε και είπε: «Κύριε, μπορώ να σας ρωτήσω, από πού κατάγεστε;» Του είπα, και στη συνέχεια είπε πόσο ευτυχισμένος ήταν που μπορέσαμε να έρθουμε στην Κίνα και πόσο πολύ χαίρονται οι Κινέζοι που μας βλέπουν στη χώρα τους. Είπε πως τους τιμούσε το ενδιαφέρον μας για τις συνήθειές τους και τον πολιτισμό τους.
Φυσικά, σας λέω περιληπτικά μια μάλλον μακρά και ενδιαφέρουσα συνομιλία, αλλά η ειλικρίνεια του νεαρού σε συγκινούσε. Η συζήτησή μας τέλειωσε σύντομα, αλλά προηγουμένως επέμεινε να μου φέρει ένα φλυτζάνι ζεστό τσάι.
Αξιομνημόνευτες Συζητήσεις
Αν και συνήθως είναι δύσκολο για έναν επισκέπτη του «Κεντρικού Βασιλείου» να μιλήσει πραγματικά σε βάθος με τους ανθρώπους, ωστόσο μπορεί και να γίνει αυτό. Οι καλύτερες ευκαιρίες συνήθως παρουσιάζονται κατά τα γεύματα—όχι σ’ επίσημες ευωχίες αλλά σ’ εκείνες τις περιπτώσεις που απολαμβάνεις ένα απλό γεύμα με λίγους μόνο ανθρώπους σ’ ένα απόμερο μέρος.
Θυμάμαι μια αξιομνημόνευτη συζήτηση που απόλαυσα ένα χειμώνα ψηλά σ’ ένα βουνό στην κεντρική Κίνα. Μια μικρή ομάδα από μας έκανε ορειβασία όλη την ημέρα και κατά το σούρουπο βρήκαμε καταφύγιο σ’ ένα μισοεγκαταλειμμένο Βουδδιστικό ναό. Ο ναός χρησιμοποιείτο μόνο από κάποιον περαστικό Θιβετιανό που ερχόταν με τα πόδια, από κάποιο μακρινό μέρος για να εκτελέσει τη λατρεία του με τα ελάχιστα λείψανα που είχαν αφεθεί εκεί απ’ την κυβέρνηση. Αφού μας χαιρέτησε ο υπεύθυνος, με προθυμία έφτιαξε ένα απλό αλλά νόστιμο γεύμα και η ομάδα μας άρχισε να συζητά.
Καλύψαμε πολλά θέματα, αλλά οι πιο ζωντανές συζητήσεις μας περιστράφηκαν γύρω απ’ τη Βίβλο. Ένας νεαρός σπουδαστής στην ομάδα μας ήταν γεμάτος πολιτικές απόψεις, τις οποίες συνέχεια παπαγάλιζε οποτεδήποτε η συζήτηση φαινόταν να ξεφεύγει απ’ τα «ορθόδοξα» πλαίσια. Όταν πια του εξαντλήθηκαν οι πολιτικές απόψεις, όλοι οι άλλοι είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν και να κάνουν ερωτήσεις.
Ήταν συγκινητικό να μπορείς να μιλάς για τον Ιεχωβά σε κείνους τους ανθρώπους. Οι παλιότεροι, ήξεραν ότι Ιεχωβά ήταν το όνομα του Θεού από την εποχή πριν την Κομμουνιστική επανάσταση. Γιατί; Γιατί η Κινέζικη Βίβλος χρησιμοποιεί το όνομα του Θεού χιλιάδες φορές στις Εβραϊκές Γραφές. Ήταν θαυμάσιο να βλέπεις τα πρόσωπά τους να φωτίζονται, καθώς συζητούσαμε για κάτι που δεν είχαν συζητήσει για πολλά χρόνια.
Διαπίστωσα ότι εξ ίσου ενδιαφέρουσες συζητήσεις μπορούν να γίνουν με ξένους στην Κίνα, ιδιαίτερα μάλιστα όσους ζουν εκεί. Πολλοί απ’ αυτούς είναι διπλωμάτες. Μερικοί, είναι «ξένοι εμπειρογνώμονες», που έχει προσλάβει η κυβέρνηση. Ο τύπος έχει πλήθος δημοσιογράφους, και, φυσικά, υπάρχει ένα σύμμικτο πλήθος επιχειρηματιών.
Στο Πεκίνο και στη Σαγκάη υπάρχουν μερικά καφενεία ξενοδοχείων για τους ξένους, και αφού ουσιαστικά δεν υπάρχει νυχτερινή ζωή, πολλοί ξένοι τελικά συχνάζουν σ’ αυτά κάθε νύχτα. Τα βράδια τα καφενεία μοιάζουν σαν να είναι γεμάτα από αστέρες του κινηματογράφου! Σχεδόν πάντα θα βρείτε ένα Τεξανό πετρελαιοπαραγωγό εκεί, που συμπληρώνει το ντύσιμό του με καουμπόικο καπέλλο και μπότες. Θα βρείτε Ινδούς Σικίτες με τα σαρίκια τους, και Αφρικανούς που φορούν μια μεγάλη ποικιλία εθνικών κοστουμιών. Είχα μια ενδιαφέρουσα εμπειρία όταν βρέθηκα σε μια τέτοια σκηνή μια νύχτα στο φημισμένο Ξενοδοχείο της Ειρήνης στη Σαγκάη.
Το Ειρήνη είναι ένα κομψό ξενοδοχείο, παλιό και γεμάτο καλλιτεχνική διακόσμηση που σου θυμίζει παλαιότερες εποχές, όταν η Σαγκάη ήταν στο ίδιο επίπεδο αίγλης με το Παρίσι, τη Ρώμη και τη Νέα Υόρκη. Δυο σωματώδεις Ρώσοι μπήκαν στο καφενείο, και επειδή τα μόνα δύο άδεια καθίσματα ήταν δίπλα μου, τους προσκάλεσα να καθίσουν. Αποδείχτηκε ότι ήσαν ανώτεροι Σοβιετικοί διπλωμάτες εγκαταστημένοι στην Κίνα. Η γλώσσα που μιλούσαμε και οι τρεις ήταν η Κινεζική, κι έτσι αρχίσαμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση.
Όταν έμαθαν λίγα για μένα, εξέφρασαν την απορία για το είδος της θρησκείας μου, που μου επέτρεπε να μπορώ να υπηρετώ σαν ιεραπόστολος στην Ταϊβάν κάποια στιγμή της ζωής μου και έπειτα να εργάζομαι με εκείνους που αργότερα τους θεώρησαν εχθρούς της χώρας εκείνης. Η πείρα τους τούς είχε δείξει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι με ισχυρές θρησκευτικές πεποιθήσεις είχαν και ισχυρές πολιτικές πεποιθήσεις και τους ήταν αδύνατον να κάνουν τέτοιες προσαρμογές.
Τους είπα ότι ήμουν ένας Μάρτυρας του Ιεχωβά και συνεπώς εντελώς ουδέτερος όταν επρόκειτο για πολιτικά ζητήματα. Τους εξήγησα ότι αγαπούσα το λαό της Ταϊβάν και της υπόλοιπης Κίνας. Μου απάντησαν: «Πες μας πάλι το όνομα της θρησκείας σου αλλ’ αυτή τη φορά στα Αγγλικά». Το έκανα και μου είπαν στη συνέχεια: «Α, ναι, έχουμε πολλούς από σας στη χώρα μας. Τώρα πες μας περισσότερα. Εξήγησέ μας τη διαφορά σας με τους Βαπτιστές.»
Μετά από μια συζήτηση δυο ωρών που περιελάμβανε μια μακρά συζήτηση για τη Χριστιανική αγάπη και ουδετερότητα, αυτοί οι διπλωμάτες είπαν: «Δεν ξέρετε πόσο σας ευγνωμονούμε που μας το εξηγήσατε αυτό. Είναι η πρώτη φορά που καταλάβαμε πλήρως τη θέση των Μαρτύρων του Ιεχωβά.» Ήταν ήδη σχεδόν μεσάνυχτα. Μετά από μια θερμή τους πρόσκληση να πάω για γεύμα στην πρεσβεία της Σοβιετικής Ενώσεως, τους χαιρέτησα και βγήκα να φωνάξω ένα ταξί για να επιστρέψω στο ξενοδοχείο μου.
«Πολύ πιο Εντυπωσιακά απ’ το Μεγάλο Τείχος»
Είναι δύσκολο, να πεις πολλά για τη σύγχρονη Κίνα, χωρίς να φανεί ότι κάνεις τον υποστηρικτή ή τον επικριτή της κυβερνήσεως. Φυσικά δεν είμαι ούτε το ένα ούτε το άλλο. Υπάρχουν, ωστόσο, τουλάχιστον δύο θετικά πράγματα που είναι αξιοσημείωτα.
Αν και η Κίνα είναι αγροτική χώρα, χιλιάδες χρόνια τώρα, είναι καλό να βλέπει κανείς την αυξημένη δυνατότητα της χώρας αυτής να παρέχει τρόφιμα για το λαό της, αποφεύγοντας έτσι τις μεγάλες πείνες που συνήθως σάρωναν την Κίνα. Επί πλέον, χιλιάδες «αγροτικοί» ή «ξυπόλυτοι» γιατροί έχουν εκπαιδευτεί να παρέχουν βασικές υπηρεσίες για τη φροντίδα της υγείας στις μάζες. Αυτά τα δύο κατορθώματα στη διατροφή και τη φροντίδα της υγείας είναι, κατά τη γνώμη μου, τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της Κίνας στους σύγχρονους καιρούς, πολύ πιο εντυπωσιακά απ’ το Μεγάλο τείχος, και βέβαια πολύ σπουδαιότερα από την εφεύρεση του χαρτιού ή των χαρταετών.
Η Κίνα είναι ελκυστική. Απ’ την εποχή του Μάρκο Πόλο, ασκούσε μια γοητεία στους Δυτικούς. Τελικά έκανα τη γνωριμία μου με το «Κεντρικό Βασίλειο», αλλά διαπίστωσα ότι αυτή η εκτεταμένη, πυκνοκατοικημένη χώρα άπλωσε κι εκείνη τα χέρια και μ’ άγγιξε με τη σειρά της. Μου είχε βαθύνει την κατανόηση για την ανθρωπότητα. Αμφιβάλλω αν η άποψη που έχω για τα πράγματα θα είναι ποτέ πια η ίδια.—Από Συνεργάτη
[Εικόνες στη σελίδα 24, 25]
Πολλοί άνθρωποι έχουν υποστεί κάποια επιρροή από το «Κεντρικό Βασίλειο», παρόλο ότι οι περισσότεροι δεν το συνειδητοποιούν αυτό.