Γιατί Μερικοί Δεν Διαβάζουν

ΠΟΛΛΟΙ θεωρούν το διάβασμα σαν αγγαρεία. Γιατί; Κατ’ αρχή, μερικοί ποτέ δεν μαθαίνουν πραγματικά να διαβάζουν όταν πηγαίνουν στο σχολείο. Μια 34χρονη γυναίκα είπε ότι οποτεδήποτε κοίταζε σε μια τυπωμένη σελίδα, το μόνο που έβλεπε ήταν «ακατανόητα πράγματα» που δεν είχαν καμιά σημασία γι’ αυτήν. Κατά καιρούς, της έπαιρνε μέχρι δύο λεπτά για να διαβάσει μία πρόταση.

Όχι πριν πολλά χρόνια, ένας απόφοιτος λυκείου έκανε αγωγή μισού εκατομμυρίου δολαρίων εναντίον της Περιοχής των Ενοποιημένων Σχολείων του Σαν Φραντσίσκο, επειδή του απένειμαν δίπλωμα λυκείου, παρ’ όλο που ο ίδιος μόλις και μπορούσε να διαβάσει. Σύμφωνα με την είδηση, όταν πήρε το δίπλωμά του διάβαζε όπως ένας μαθητής της πέμπτης ή της έκτης δημοτικού. Σαν αποτέλεσμα, όταν έκανε αίτηση για δουλειά, ανακάλυψε πως ήταν ανίκανος να χειριστεί κανονικά τα έντυπα της αίτησης. Πώς θα μπορούσε να συμβεί αυτό;

Ποικίλες Μέθοδοι Διδασκαλίας

Δυστυχώς, ορισμένες μέθοδοι διδασκαλίας της ανάγνωσης έχουν αποδειχτεί φοβερά ελλιπείς. Τα πρόσφατα χρόνια, έχει γίνει μεγάλη επίκριση ενάντια στη μέθοδο «βλέπε και λέγε». Αυτή η μέθοδος διδάσκει τους μαθητές να αναγνωρίζουν ολόκληρες λέξεις χωρίς να μπορούν να προφέρουν τις μεμονωμένες συλλαβές και τα γράμματα που σχηματίζουν τις λέξεις. Ο κύριος αντικειμενικός στόχος αυτής της μεθόδου είναι ότι παράγει αναγνώστες που μαντεύουν τις λέξεις, που δεν καταφέρνουν να προφέρουν νέες λέξεις, και οι οποίοι διαβάζουν ανακριβώς επειδή συγχέουν λέξεις που φαίνονται ίδιες με αυτές που βλέπουν.

Για παράδειγμα: Στο βιβλίο του Γιατί δεν Μπορεί ο Γιαννάκης Ακόμη Να Διαβάσει, ο συγγραφέας Ρούντολφ Φλες ανατύπωσε μια επιστολή που έλαβε από μία γυναίκα που περιέγραφε τον εαυτό της σαν θύμα της μεθόδου «βλέπε και λέγε». Η γυναίκα έλεγε: «Κοιτούσαμε σε μια εικόνα, για παράδειγμα στην εικόνα ενός μήλου. Ο δάσκαλος μας έλεγε να θυμούμαστε τη λέξη μήλο επειδή είχε το Μ και το Λ μέσα της. Αυτό σήμαινε ότι κάθε φορά που έβλεπα μια λέξη που θα είχε Μ και Λ μέσα της, νόμιζα πως έλεγε μήλο».

Υπολογίζεται ότι η μέθοδος «βλέπε και λέγε» καθιστά ικανό ένα παιδί να αναγνωρίζει μόνο γύρω στις 350 λέξεις στο τέλος της πρώτης τάξης δημοτικού. Μέχρι το τέλος της δεύτερης τάξης μπορεί να αναγνωρίσει περίπου 1.100 επιπλέον λέξεις, άλλες 1.200 μέχρι το τέλος της τρίτης τάξης, και άλλες 1.550 μέχρι το τέλος της τέταρτης τάξης. Όλα αυτά μας κάνουν ένα σύνολο 4.200 λέξεων στο λεξιλόγιο του παιδιού.

Απεναντίας, έχει υπολογιστεί ότι τα παιδιά που διδάσκονται την ανάγνωση με τη μέθοδο «πρώτα οι φθόγγοι» μπορεί να αναμένεται ότι θα μάθουν μέχρι 40.000 λέξεις ως το τέλος της τέταρτης τάξης του δημοτικού. Η λέξη «φθόγγοι», σημαίνει «φωνητικοί ήχοι», και στην φθογγική μέθοδο ο σπουδαστής διδάσκεται όχι απλά το πώς ονομάζονται τα γράμματα, αλλά επίσης ποιος είναι ο ήχος τους σε μια λέξη. Πρώτα μαθαίνει τα φωνήεντα και κατόπιν τα σύμφωνα. Κατόπιν, τα φωνήεντα και τα σύμφωνα συνδυάζονται σε λέξεις δύο, τριών ή τεσσάρων γραμμάτων, κατόπιν σε φράσεις, και τελικά σε προτάσεις. (Βλέπε Ξύπνα! 8 Δεκεμβρίου 1967, σελίδες 12-16.) Οι ανεξάρτητες μελέτες φαίνεται να υποστηρίζουν τη μέθοδο «πρώτα οι φθόγγοι» για τη διδασκαλία της ανάγνωσης στις τάξεις του δημοτικού.

Ωστόσο, περιπλέκοντας τα πράγματα περαιτέρω, μερικοί δάσκαλοι πιθανόν να βλέπουν με αρνητικό τρόπο την αναγνωστική ικανότητα των σπουδαστών τους. Ένας ειδικός δήλωσε: «Το αν τα παιδιά βρίσκονται σε ‘πλεονεκτική’ ή σε ‘μειονεκτική’ θέση, μαύρα ή λευκά, πλούσια ή φτωχά, δεν έχει τίποτα να κάνει με την πετυχημένη τους εκμάθηση της ανάγνωσης. Βασισμένος πάνω στην επαγγελματική μου πείρα, μπορώ να πω ότι τέτοιου είδους δηλώσεις είναι απλά και μόνο δικαιολογίες επειδή δεν διδάσκουν τα παιδιά να μάθουν ανάγνωση».—Τα πλάγια γράμματα δικά μας.

Άλλοι Παράγοντες που Επηρεάζουν την Ανάγνωση

Η τηλεόραση αναφέρεται σαν ένας άλλος λόγος τού γιατί οι άνθρωποι δεν διαβάζουν. Έχει υπολογιστεί ότι ένα άτομο στις Ηνωμένες Πολιτείες που ζει στα 70 του θα έχει παρακολουθήσει 70.000 ώρες τηλεόραση σε όλη του τη ζωή, χρονική δαπάνη που έρχεται δεύτερη μετά την εργασία και τον ύπνο! Ο Οδηγός της Τηλεόρασης αναφέρει: «Ένας αυξανόμενος όγκος επιστημονικής απόδειξης πιστοποιεί το ασυμβίβαστο της μεγάλης παρακολούθησης τηλεόρασης και της κατοχής των βασικών ικανοτήτων της ανάγνωσης και της γραφής για τα παιδιά που πρωτοπηγαίνουν στο δημοτικό. Οι μελέτες . . . υποδεικνύουν ότι ακόμη και τα παιδιά που προέρχονται από οικογένειες όπου η ανάγνωση θεωρείται αξιόλογη, αλλά στα οποία επιτρέπεται να παρακολουθούν πάρα πολύ τηλεόραση, είναι εξαιρετικά τρωτά στις δυσκολίες της ανάγνωσης».

Ωστόσο και άλλοι παράγοντες συμβάλλουν άμεσα στην ικανότητα ενός ατόμου να αναπτύξει καλή αναγνωστική ικανότητα. «Ένα παιδί, τα μάτια του οποίου δεν λειτουργούν κανονικά, μπορεί να υποφέρει από πονοκεφάλους, τσούξιμο στα μάτια, νευρική ένταση, και άλλες ασθένειες οι οποίες μπορεί να κάνουν την ανάγνωση μια πολύ δυσάρεστη απασχόληση». Στις κανονικές τάξεις, ωστόσο, λίγη προσοχή δίνεται σε τέτοιου είδους μαθητές.—Διαγνωστική και Επανορθωτική Διδασκαλία, σελίδα 49.

Οι ατέλειες της ακοής είναι κατά καιρούς ένας άλλος παράγοντας. Τα μερικώς κουφά παιδιά φυσιολογικά θα υστερούν στις τάξεις που εφαρμόζουν τις φθογγικές μεθόδους διδασκαλίας.

Οι συναισθηματικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο επίσης. Για παράδειγμα, «ένα παιδί που έχει αντιμετωπίσει την αρχική αποτυχία στην ανάγνωση συχνά αναπτύσσει μια συναισθηματική στάση απέναντι στην ανάγνωση η οποία εμποδίζει την περαιτέρω πρόοδο», λέει μια αυθεντία, προσθέτοντας: «Είναι γνωστό ότι η θέα ενός βιβλίου ή το άκουσμα της λέξης ανάγνωση κάνει ορισμένα άτομα να αισθάνονται ένταση και δυσφορία». Επίσης, το περιβάλλον μιας διαλυμένης οικογένειας, η ανασφάλεια στο σπίτι ή οι νευρωτικοί γονείς μπορούν συχνά να έχουν ένα δυσμενές αποτέλεσμα πάνω στην πρόοδο του παιδιού στην ανάγνωση.

Το πιο σημαντικό από όλα είναι ότι όλοι οι παράγοντες επηρεάζουν κάποιον κακό αναγνώστη στην αμέλειά του να διαβάζει. Το σημείο είναι ότι κανείς ποτέ δεν έμαθε να διαβάζει χωρίς διάβασμα. Συχνά, η αμέλεια να διαβάζει κανείς έχει τις ρίζες της σε έναν ή περισσότερους σωματικούς ή συναισθηματικούς παράγοντες από αυτούς που ήδη συζητήσαμε.

Οποιοσδήποτε κι αν είναι ο λόγος για την έλλειψη ικανότητας ενός ατόμου στην ανάγνωση, μια ειλικρινής προσπάθεια για να ξεπεραστεί αυτή, με τον καιρό, θα φέρει κάποια αποτελέσματα. Στο επόμενο άρθρο έχουμε μερικές εισηγήσεις που μπορούν να βοηθήσουν.

[Εικόνα στη σελίδα 5]

Τα παιδιά στα οποία επιτρέπεται να παρακολουθούν πάρα πολύ τηλεόραση, είναι εξαιρετικά τρωτά στις δυσκολίες της ανάγνωσης