Ο Οραματισμός για την Ειρήνη

ΤΟ 1916, προτού ακόμη μπουν οι Ηνωμένες Πολιτείες στον πόλεμο, ο Γουίλσον άρχισε να προωθεί τον οραματισμό του για μια διαρκή διευθέτηση που θα εξασφάλιζε την ειρήνη πάνω στη γη. Σύμφωνα με τον βιογράφο Τζην Σμιθ, είχε οραματιστεί «την ίδρυση μιας Κοινωνίας Εθνών, η οποία θα ήταν ένας τόπος συζήτησης για την απονομή δικαιοσύνης σε όλους τους ανθρώπους και για την εξάλειψη της απειλής του πολέμου για πάντα». Κατόπιν, το 1917, και ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονταν ήδη στον πόλεμο, έγινε ο μεγάλος σταυροφόρος γι’ αυτό που έλπιζε ότι θα ήταν μια παντοτεινή ειρήνη και το αποκορύφωμα της δόξας της σταδιοδρομίας του.

Τώρα αφιέρωνε τις ενέργειές του στην εξάπλωση του ευαγγελίου του για την Κοινωνία των Εθνών, όπως την είχε φανταστεί ο ίδιος. Σκοπός του ήταν «μια ειρήνη χωρίς νίκη» στην οποία δεν θα υπήρχε ένας συντριμμένος Γερμανικός λαός, αλλά, μάλλον, στρατιωτικοί, αυταρχικοί ηγέτες, που ανατράπηκαν.

Σαν βάση για τις διαπραγματεύσεις ειρήνης, συνέστησε τα περίφημα Δεκατέσσερα Σημεία του. Αυτά συνίσταντο από πέντε γενικά ιδεώδη που θα έπρεπε να τα σεβαστούν όλα τα αντιμαχόμενα έθνη, και επιπλέον οχτώ σημεία τα οποία πραγματεύονταν συγκεκριμένα πολιτικά και εδαφικά προβλήματα. Το 14ο σημείο ήταν και το πιο ζωτικό, εφόσον αντιπροσώπευε την ίδια την ουσία της σταυροφορίας του Γουίλσον—την ίδρυση μιας Κοινωνίας των Εθνών.

«Η Μεγαλύτερη Επιτυχία ή η πιο Μεγάλη Τραγωδία»

Ήταν τόσο πολύ βέβαιος ότι είχε την υποστήριξη του Θεού στο σχέδιό του, ώστε επέμενε να παρακολουθήσει τη Διάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι το 1919—και αυτό παρά το γεγονός ότι πολλοί πολιτικοί φίλοι πίστευαν ότι ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών θα έπρεπε να παραμείνει ανεξάρτητος από τις διαπραγματεύσεις ειρήνης. Πίστευε ότι είχε την υποστήριξη των λαών του κόσμου ακόμη κι αν δεν είχε όλους τους πολιτικούς. Ήταν πεπεισμένος ότι ήταν το όργανο του Θεού για την ειρήνη. Αυτός, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, έπρεπε να πάει στο Παρίσι.

Εκμυστηρεύτηκε στον ιδιαίτερο γραμματέα του, τον Τάμαλτυ: «Το ταξίδι αυτό είτε θα είναι η μεγαλύτερη επιτυχία είτε η πιο μεγάλη τραγωδία σ’ όλη την ιστορία· όμως εγώ πιστεύω σε Θεία Πρόνοια . . . Η πίστη μου είναι ότι κανένα σώμα ανθρώπων, ανεξάρτητα από το πόσο θα εναρμονίσουν την εξουσία τους ή την επιρροή τους, δεν μπορεί να ματαιώσει το μεγάλο αυτό παγκόσμιο τόλμημα». (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.) Όπως δηλώνει μια αυθεντία: «Ο Πρόεδρος ήταν αποφασισμένος να χρησιμοποιήσει τη δύναμή του και το γόητρό του ώστε τελικά ο διακανονισμός για την ειρήνη να συμπεριλάβει ένα σχέδιο για μια Κοινωνία των Εθνών».

Τον Νοέμβριο του 1918, ο Γερμανικός στρατός ήταν στα πρόθυρα της ήττας. Τους προσφέρθηκε μια ανακωχή που θα σταματούσε τον πόλεμο. Άρχισαν διαπραγματεύσεις οι οποίες περιέλαβαν τον Ουαλλό Πρωθυπουργό της Βρετανίας Λόυντ Τζωρτζ, τον σκληρό Γάλλο Πρωθυπουργό Ζωρζ Κλεμανσώ, τον καλλιεργημένο Ιταλό Πρωθυπουργό Βιττόριο Ορλάντο, και τον αινιγματικό Ιάπωνα εκπρόσωπο, Κόμη Νομπουάκι Μακίνο. Ο Γουίλσον ήταν αποφασισμένος να τους πείσει ότι η Κοινωνία του ήταν η μόνη απάντηση στα προβλήματα της Ευρώπης καθώς και όλου του κόσμου.

«Το Άστρο της Βηθλεέμ Ανατέλλει και Πάλι»

Ο Γουίλσον ήταν ο ήρωας του λαού, καθώς περιόδευε την Ευρώπη προτού γίνει η Διάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι. Όπως έγραψε αργότερα ο Χέρμπερτ Χούβερ: «Γινόταν δεκτός παντού σχεδόν με θρησκευτικό ζήλο . . . Οι επευφημίες ήταν μεγαλύτερες απ’ όσες είχε δεχτεί ποτέ θνητός άνθρωπος». Η πρωτοβουλία του και ο οραματισμός του για ειρήνη είχαν διεγείρει τις μάζες. Στη διάρκεια της περιοδείας του στην Ιταλία, τα πλήθη φώναζαν, «Βίβα Γουίλσον, Θεέ της Ειρήνης». Του αποδίδονταν σχεδόν υπερφυσικές δυνάμεις. Ο Χούβερ προσθέτει: «Γι’ αυτούς, κανένας άντρας ηθικής και πολιτικής δύναμης και κανένας άντρας που μετέφερε ευαγγέλιο ειρήνης δεν είχε εμφανιστεί από τον καιρό που κήρυξε ο Χριστός την επί του Όρους Ομιλία του. . . . Ήταν το άστρο της Βηθλεέμ που ανέτελλε και πάλι».

Προφανώς ο Γουίλσον πίστευε με ευαγγελιστικό ζήλο στην αποστολή του να εδραιώσει την ειρήνη πάνω στη γη. Ο συγγραφέας Τσαρλς Λ. Μήη δηλώνει: «Σε κάποιο σημείο άφησε έκθαμβους τον Λόυντ Τζωρτζ και τον Κλεμανσώ εξηγώντας πώς η κοινωνία θα εδραίωνε την αδελφότητα των ανθρώπων εκεί όπου η Χριστιανοσύνη δεν κατόρθωσε να το κάνει αυτό. ‘Γιατί’, θυμάται ο Λόυντ Τζωρτζ ότι είπε ο Γουίλσον, ‘δεν κατόρθωσε ο Ιησούς Χριστός να πείσει τον κόσμο να ακολουθήσει τις διδασκαλίες Του σ’ αυτά τα θέματα; Είναι επειδή Εκείνος δίδασκε το ιδανικό χωρίς να επινοήσει καθόλου πρακτικά μέσα για την επίτευξη των σκοπών του. Αυτός είναι ο λόγος που προτείνω έναν πρακτικό τρόπο για να έρθουν σε πέρας οι σκοποί Εκείνου’».—Το Τέλος της Τάξης, Βερσαλλίες 1919.

Ασφαλώς, ο Γουίλσον πήρε ενθάρρυνση από πολλές πλευρές. Ο υπουργός Ναυτικού των ΗΠΑ, Ιώσηπος Ντάνιελς, χαιρέτισε την έκδοση του προσχέδιου της Συνθήκης για την Κοινωνία των Εθνών με τα εξής εγκώμια: «Το προσχέδιο της Κοινωνίας της Ειρήνης είναι σχεδόν τόσο απλό όσο και οι Παραβολές του Ιησού και σχεδόν εξίσου λαμπρό και εποικοδομητικό. Είναι ο καιρός για να χτυπήσουν οι καμπάνες των εκκλησιών, για να γονατίσουν οι κήρυκες, για να χαρούν οι πολιτικοί, και για να ψάλλουν οι άγγελοι, ‘Δόξα εν Υψίστοις Θεώ!’»

Η Κοινωνία και η Καθολική Εκκλησία

Γονάτισαν όμως οι κήρυκες; Μερικοί ασφαλώς ήταν πολύ γρήγοροι στο να χαιρετίσουν την Κοινωνία σαν την απάντηση του Θεού στα προβλήματα της ανθρωπότητας. Ο πάπας Βενέδικτος ΙΕ΄ είχε σχεδόν υποσκελίσει τον Γουίλσον τον Αύγουστο του 1917 όταν, σύμφωνα με τον συγγραφέα Τζων Ντος Πάσσος, έκανε έκκληση στα εμπόλεμα έθνη «να διαπραγματευθούν μια ειρήνη χωρίς νίκη, σχεδόν με τους όρους που ανέφερε ο Γούντροου Γουίλσον στους λόγους του προτού μπει η Αμερική στον πόλεμο». Ωστόσο, ο Γουίλσον πίστευε ότι ήταν αρκετά πολυάσχολος με τη διεξαγωγή του πολέμου ώστε να δώσει προσοχή στον πάπα—δηλαδή, μέχρις ότου έλαβε μια σημαντική επιστολή από τον Συνταγματάρχη Χάουζ, τον προσωπικό βοηθό του. Εκεί αναφερόταν:

«Είμαι τόσο πολύ εντυπωσιασμένος με τη σοβαρότητα της κατάστασης και γι’ αυτό σας ενοχλώ και πάλι . . . πιστεύω ότι έχετε την ευκαιρία να αφαιρέσετε τις διαπραγματεύσεις για ειρήνη από τα χέρια τού Πάπα και να τις πάρετε στα δικά σας χέρια».

Ο Γουίλσον ανέλαβε άμεση δράση για να εξασφαλίσει το γεγονός ότι δεν θα έχανε την πρωτοβουλία. Το όραμα για την Κοινωνία των Εθνών ήταν δικό του, όχι του πάπα. Και αυτός θα ήταν εκείνος που θα επέβλεπε ώστε να ιδρυθεί η Κοινωνία αυτή.

Παρ’ όλ’ αυτά, η Καθολική Εκκλησία υποστήριξε την Κοινωνία. Ο καρδινάλιος Μπουρν, ο Καθολικός Αρχιεπίσκοπος του Γουεστμίνστερ μέχρι το τέλος του 1934, δήλωσε: «Να θυμάστε ότι η Κοινωνία των Εθνών, ανεξάρτητα από τις ατέλειες που μπορεί να έχει, εκπληρώνει την επιθυμία της Καθολικής Εκκλησίας για Ειρήνη, και εκπληρώνει τις ευχές του Άγιου Πατέρα μας, του Πάπα».

«Η Κοινωνία των Εθνών Είναι Ριζωμένη στο Ευαγγέλιο»

Ο Προτεσταντικός κλήρος δεν παρέμεινε σιωπηλός στην υποστήριξή του προς την Κοινωνία. Η εφημερίδα Δη Νιου Γιορκ Τάιμς με ημερομηνία 11 Ιανουαρίου 1920, ανέφερε: «Οι καμπάνες των εκκλησιών του Λονδίνου το βράδι αυτό χτυπούσαν χαιρετίζοντας τη συνθήκη ειρήνης με τη Γερμανία και την επίσημη γέννηση της Κοινωνίας των Εθνών».

Ένα βιβλιάριο που δημοσιεύθηκε στην Αγγλία με τον τίτλο Η Χριστιανική Εκκλησία και η Κοινωνία των Εθνών δήλωνε: «Η Χριστιανική Εκκλησία στη Μεγάλη Βρετανία υποστηρίζει την Κοινωνία των Εθνών. Εδώ βρίσκεται μια Επικύρωση που έγινε από τους Αρχιεπισκόπους του Καντέρμπουρυ και της Υόρκης, τριάντα πέντε Άγγλους Ενοριακούς Επισκόπους, τον Πρόεδρο της Πρεσβυτεριανής Συνέλευσης της Εκκλησίας της Σκωτίας, και τους επίσημους εκπροσώπους όλων των Ελεύθερων Εκκλησιών της Αγγλίας:

«Είμαστε πεπεισμένοι:

«(1) Ότι ο Θεός τον καιρό αυτό καλεί τα έθνη του κόσμου να μάθουν να ζουν σαν μια οικογένεια·

«(2) Ότι ο μηχανισμός της διεθνούς συνεργασίας που παρέχεται από την Κοινωνία των Εθνών . . . προσφέρει το καλύτερο δυνατό μέσο για την εφαρμογή των αρχών του Ευαγγελίου του Χριστού ώστε να σταματήσει ο πόλεμος, να παρασχεθεί δικαιοσύνη, και να οργανωθεί η ειρήνη».

Πριν από την παραπάνω δήλωση, τον Δεκέμβριο του 1918, το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο των Εκκλησιών του Χριστού στην Αμερική εξέδωσε μια διακήρυξη που έλεγε εν μέρει: «Σαν Χριστιανοί παροτρύνουμε την ίδρυση της Κοινωνίας των Ελεύθερων Εθνών στην επικείμενη Διάσκεψη Ειρήνης. Η Κοινωνία αυτή δεν είναι ένα απλό πολιτικό μέσο· είναι μάλλον η πολιτική έκφραση της Βασιλείας του Θεού πάνω στη γη». (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.) Συνέχισε για να πει: «Η Εκκλησία έχει πολλά να δώσει και πολλά να πάρει. Μπορεί να δώσει μια ισχυρή συγκατάθεση με το να προσδώσει στη νέα διεθνή τάξη κάτι από την προφητική δόξα της Βασιλείας του Θεού. . . . Η Κοινωνία των Εθνών είναι ριζωμένη στο Ευαγγέλιο».

Αν η Κοινωνία των Εθνών ήταν αληθινά «ριζωμένη στο Ευαγγέλιο» και ήταν αληθινά η «έκφραση της Βασιλείας του Θεού», τότε το μέλλον της Κοινωνίας θα έπρεπε να αντανακλάται τόσο στο Ευαγγέλιο όσο και στη Βασιλεία. Ήταν αλαζονικός ο Γουίλσον που πίστευε ότι ο ίδιος αποτελούσε το μέσον του Θεού για να φέρει διαρκή ειρήνη στα έθνη; Και μια άλλη ακόμη πιο θεμελιακή ερώτηση είναι, Είχε πραγματικά η Κοινωνία των Εθνών την υποστήριξη του Θεού;

[Πλαίσιο στη σελίδα 6]

Αντιμαχόμενες Πλευρές στην Ευρώπη—Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος (1914-18)

Κεντρικές Δυνάμεις Συμμαχικές Δυνάμεις

Γερμανία Μεγάλη Βρετανία

Αυστρουγγαρία Γαλλία

Βουλγαρία Ρωσία (μέχρι το 1917)

[Εικόνα στη σελίδα 5]

Ο Γουίλσον ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στην Ευρώπη

[Ευχαριστίες]

U.S. National Archives