Χρήμα—Η Προέλευση και η Χρήση Του
ΤΟΥΣ ΚΟΣΤΙΣΕ μόνο 24 δολάρια, αλλά η πληρωμή δεν έγινε με κέρματα ή χαρτονομίσματα, δηλαδή χρήματα όπως εμείς τα ξέρουμε σήμερα. Επρόκειτο για την αγορά του νησιού Μανχάταν στη Νέα Υόρκη, που σήμερα αξίζει αμέτρητα εκατομμύρια δολάρια. Το έτος 1626 οι Ολλανδοί άποικοι το αγόρασαν από τους Ινδιάνους ιθαγενείς δίνοντάς τους χάντρες, ψεύτικα κοσμήματα και υφάσματα.
Υπήρχαν διάφορες μορφές χρήματος σ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας. Σχεδόν κάθε χρήσιμο αγαθό χρησιμοποιήθηκε σαν χρήμα—δέρματα, δημητριακά, κοχύλια της θάλασσας, καπνός, αλάτι, ζώα, πέτρες, φτερά και κακάο. Η Αγγλική λέξη «salary» που σημαίνει μισθός, προέρχεται από τη Λατινική λέξη salarium που σημαίνει αλάτι. Παρόμοια το επίθετο «pecuniary», που σημαίνει χρηματικός, προέρχεται από τη Λατινική λέξη pecus που αναφέρεται στα ζώα. Σε διαφορετικές εποχές, το αλάτι και τα ζώα χρησιμοποιούνταν σαν χρήματα στην αρχαία Ρώμη.
Για να προοδεύσει το εμπόριο και η βιομηχανία το χρήμα έπρεπε να έχει μια εύχρηστη, γενικά αποδεκτή μορφή και να έχει την ίδια αξία παντού. Για παράδειγμα, τα κοχύλια «κάουρι» χρησιμοποιούνταν σαν νόμισμα στη δυτική ακτή της Αφρικής. Ήταν πολύ σπάνια σ’ εκείνη την περιοχή και είχαν μεγάλη αξία. Είχαν πολύ μικρό βάρος και ήταν αδύνατο να πλαστογραφηθούν—σπουδαίες ιδιότητες για το χρήμα. Δεν ήταν όμως δυνατό να χρησιμοποιηθούν για το εμπόριο με την Ινδία μια και υπήρχαν άφθονα στις ακτές της!
Σιγά-σιγά, πολύτιμα μέταλλα όπως ο χρυσός και το ασήμι άρχισαν να αντικαθιστούν τους άλλους τύπους νομίσματος. Ήταν ανθεκτικά, αποδεκτά σε μεγάλη κλίμακα, σχετικά σπάνια (κάτι που τους έδινε υψηλή και σταθερή τιμή που αναλογούσε στις μονάδες βάρους τους) και ήταν πιο εύκολο να μεταφερθούν και να διαιρεθούν σε μικρότερα ποσά. Ωστόσο, οι έμποροι έπρεπε να έχουν μαζί τους μια πολύ ευαίσθητη ζυγαριά για να είναι βέβαιοι ότι όλες οι συναλλαγές ήταν ακριβείς και να μην εξαπατηθεί καμιά από τις δυο πλευρές. Αργότερα, χρησιμοποιούνταν νομίσματα πάνω στα οποία είχε σημειωθεί η αξία τους, και αυτό εξάλειφε την ανάγκη για ζυγαριές.
Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί τα κέρματα σήμερα έχουν ραβδώσεις στην περιφέρειά τους και είναι προσεκτικά διακοσμημένα; Αυτό συμβαίνει γιατί τα παλιά κέρματα δεν ήταν τελείως στρογγυλά και ήταν εύκολο να ξακριστούν ή να ξυστούν πριν δοθούν σε άλλα χέρια. Έτσι, ένα άτομο με επιχειρηματικό μυαλό θα μπορούσε να πάρει λίγο από το πολύτιμο μέταλλο του κάθε νομίσματος και να συγκεντρώσει έτσι ένα σημαντικό ποσό. Για να προληφθεί αυτό το είδος απάτης, χαράχτηκαν ραβδώσεις στην περιφέρεια του νομίσματος, γεγονός που διευκόλυνε την ανακάλυψη των παρανομιών.
Τα χαρτονομίσματα, με τη μορφή πιστωτικών επιστολών και τραπεζογραμματίων ήταν γνωστά στην Κίνα από τον ένατο αιώνα π.Χ. και στη διάρκεια των πρώτων Ρωμαϊκών χρόνων επίσης. Τα χαρτονομίσματα με τη σημερινή τους μορφή, όμως, άρχισαν να χρησιμοποιούνται στην Ευρώπη. Στο Λονδίνο μερικοί άρχισαν να τοποθετούν μέσα στα ασφαλή θησαυροφυλάκια των χρυσοχόων το χρυσό και τα τιμαλφή τους. Οι χρυσοχόοι έδιναν μια απόδειξη παραλαβής για κάθε αντικείμενο που παραδινόταν για φύλαξη. Καθώς η εμπιστοσύνη στην εντιμότητα των χρυσοχόων αύξανε, αυτές οι αποδείξεις χρησιμοποιούνταν σαν χρήματα στις συναλλαγές αντί να μετακινούνται τα ίδια τα αντικείμενα. Επίσης οι χρυσοχόοι δέχονταν υπογραμμένες εντολές για παράδοση μιας ποσότητας χρυσού σε ένα συγκεκριμένο άτομο και αυτές οι παραγγελίες υπήρξαν οι πρόγονοι των σύγχρονων επιταγών.
Εφόσον σίγουρη εγγύηση και εμπιστοσύνη υπήρχε για τα χαρτονομίσματα, αυτά χρησιμοποιούνταν ευκολότερα και οι συναλλαγές ήταν ασφαλέστερες, ειδικά για μεγάλα ποσά. Τα χαρτονομίσματα που είχαν διάφορες παραστάσεις πάνω τους, φτιάχτηκαν για να βοηθήσουν τους αγράμματους. Σήμερα τα χαρτονομίσματα, η λογιστική και η ηλεκτρονική μεταβίβαση χρημάτων κυριαρχούν στις εμπορικές συναλλαγές παγκόσμια.
Τώρα, τι θα προτιμούσατε να χρησιμοποιείτε και να έχετε μαζί σας καθημερινά: ζώα, πέτρες, κοχύλια, δημητριακά, μέταλλα ή χαρτονομίσματα;